Henryk Stroband

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Henryk Stroband
Data i miejsce urodzenia

14 listopada 1548
Toruń

Data śmierci

1609

Zawód, zajęcie

ławnik, burmistrz Torunia

Wyznanie

kalwinizm

Henryk Stroband (ur. 14 listopada 1548 w Toruniu[1], zm. 1609[2]) – ławnik i burmistrz toruński, twórca protestanckiego Gimnazjum Akademickiego w Toruniu, współtwórca kodyfikacji prawa chełmińskiego.

Syn Jana[1]. Wyznawał kalwinizm[3]. Uchodził za człowieka renesansu[4]. We Frankfurcie nad Odrą studiował w 1566 roku filozofię, prawo i nauki (tu przez prof. Janusza Małłka porównane do współczesnych nauk politycznych). Następnie w latach 1566–1568 studiował prawo w Tybindze, a w 1570 teologię w Wittenberdze. Odbył też podróż do Strasburga i Bazylei. Doświadczenie nabyte we Strasburgu Stroband wykorzystał do późniejszej reformy Gimnazjum Toruńskiego. Na początku 1574 roku wrócił do Torunia[5]. Oprócz niemieckiego biegle posługiwał się językiem polskim i łaciną[4].

Według badań przeprowadzonych przez Krzysztofa Mikulskiego ok. 1575 roku Henryk Stroband został ławnikiem staromiejskim. W 1585 roku został rajcą. W latach 1587–1609 sprawował urząd burmistrza Torunia (wielokrotnie prezydującym burmistrzem)[5]. Uczestniczył w posiedzeniach senatu i sejmiku generalnego Prus Królewskich[6]. Był też w mieście protoscholarchą zarządzającym szkołami miejskimi[6].

Był najwybitniejszą postacią Torunia przełomu XVI i XVII w. wykazując się wielką aktywnością[4][1][7]. Doprowadził do ujednolicenia zarządu finansowego Torunia, opracował nowy podział administracyjny Torunia i jego przedmieść, zniósł osobne miejsce obrad rajdów i ławy nowomiejskiej, wprowadził jednolity zarząd szkół, kościołów i przytułków oraz przeprowadził reformę gimnazjum[6][7]. Stroband dążył do centralizacji władzy, jego polityka napotykała opór ze strony jezuitów i szlachtą[8].

Dzięki jego zabiegom w 1594 roku Gimnazjum Toruńskie urosło do rangi gimnazjum akademickiego[4]. W szkole poszerzono nauczanie z sześciu do dziesięciu lat, promocję do następnej klasy uzależniono od zdania obowiązkowego egzaminu, przy gimnazjum utworzył bibliotekę, w latach 1598–1603 przy ul. Piekary wybudował bursę dla uczniów[2][9]. Planował również utworzenie wyższej szkoły protestanckiej (być może uniwersytetu) dla protestantów[2].

Ważnym elementem działalność Strobanda były inwestycje budowlane. Burmistrz pragnął zmodernizować Toruń i uczynić go miastem mogącym konkurować z Gdańskiem, Elblągiem, miastami niderlandzkimi lub dawnymi miastami Hanzy[10]. Dzięki jego staraniom doszło do przebudowy Ratuszu Staromiejskiego. Przebudowę rozpoczęto w 1602 roku, zakończono w 1605. Pracami kierował Antoni van Obberghen[3]. Dzięki jego staraniom w kościele św. Jakuba oraz kościele Mariackim pojawiły się nowe dekoracje[11]. Na północnej ścianie prezbiterium kościoła mariackiego umieszczono sto herbów najważniejszych rodzin toruńskich[9].

W 1590 roku uzyskał dla Torunia przywilej fortyfikacyjny[12]. W 1597 roku przy ul. św. Anny wzniesiono arsenał miejski o dwoma półszczytami po bokach i fasadzie zwieńczonej wolutowym szczytem. W 1601 roku wybudowano wartownię u zbiegu ul. Żeglarskiej i Szerokiej[13].

W 1580 roku zlecił on namalowanie swojego portretu, który zawisł w Ratuszu[14].

Posiadał indygenat szlachecki[4].

Zarządzał folwarkiem w Przysieku. Dzięki jego staraniom przed 1600 rokiem doszło do rozbudowy folwarku[15].

Zmarł w 1609 roku na zapalenie płuc[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Małłek 2010 ↓, s. 63.
  2. ↑ a b c d Małłek 2010 ↓, s. 67.
  3. ↑ a b Birecki 2011 ↓, s. 191.
  4. ↑ a b c d e Gąsiorowski 2004 ↓, s. 91.
  5. ↑ a b Małłek 2010 ↓, s. 64.
  6. ↑ a b c Małłek 2010 ↓, s. 65.
  7. ↑ a b Mikulski 1997 ↓, s. 36.
  8. ↑ Mikulski 1997 ↓, s. 37.
  9. ↑ a b Birecki 2011 ↓, s. 194.
  10. ↑ Birecki 2011 ↓, s. 173.
  11. ↑ Birecki 2011 ↓, s. 195.
  12. ↑ Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 29.
  13. ↑ Birecki 2011 ↓, s. 193.
  14. ↑ Birecki 2011 ↓, s. 190.
  15. ↑ Grąbczewski 2019 ↓, s. 69.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Piotr Birecki: Architektura i sztuka luterańska w Toruniu w okresie nowożytnym. W: Jarosław Kłaczkow (red.): Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Toruń: Adam Marszałek, 2011. ISBN 978-83-7780-051-5.
  • Eugeniusz Gąsiorowski: Ratusz Staromiejski w Toruniu. Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2004. ISBN 83-87083-78-X.
  • Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
  • Grzegorz Grąbczewski. Pałac w Przysieku koło Torunia – historia i teraźniejszość. „Studies on the Modern Architecture/Studia z Architektury Nowoczesnej”. 7, 2019. 
  • Janusz Małłek. Henryk Stroband (1548-1609) : reformator i współtwórca Gimnazjum Akademickiego w Toruniu. „Echa Przeszłości”. 11, 2010. 
  • Krzysztof Mikulski. Unifikacja ustrojowa i centralizacja władzy w Toruniu w XV-XVIII wieku (Zarys problemów badawczych). „Acta Universitatis Nicolai Copernici”. 30 (322), 1997. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Stroband&oldid=73499381”