Hortensja (roślina)
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
 Hortensja bukietowa | |||||
| Systematyka[1][2] | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Podkrólestwo | |||||
| Nadgromada | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Nadklasa | |||||
| Klasa | |||||
| Nadrząd | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj |
hortensja | ||||
| Nazwa systematyczna | |||||
| Hydrangea L. Sp. Pl. 397. 1753 | |||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
| |||||
Hortensja (Hydrangea L.) – rodzaj niewysokich krzewów z rodziny hortensjowatych. Obejmuje 78 gatunków[4]. Występują one w południowo-wschodniej Azji – od Indii po Japonię i Nową Gwineę oraz na kontynentach amerykańskich – we wschodniej i środkowej części USA, w Meksyku i Ameryce Środkowej, w północno-zachodniej części Ameryki Południowej oraz na południowym krańcu tego kontynentu[4]. W naturze rosną w lasach i na skalistych stokach, często wspinając się na drzewa i skały. Wiele gatunków rośnie wzdłuż wybrzeży. Kwiaty są owadopylne[5], rozwijają się zwykle latem, często po przekwitnieniu utrzymują się zaschnięte przez zimę[6].
Liczne gatunki i odmiany hortensji uprawiane są jako rośliny ozdobne, których walorem są zwłaszcza efektowne kwiaty płonne (sterylne). Inną ich zaletą jest to, że wśród roślin tych nie ma inwazyjnych – dziczejących z upraw i wnikających do ekosystemów poza ich naturalnymi zasięgami[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Krzewy, niewielkie drzewa (do 6 m wysokości), pnącza do 30 m wysokości[5]. Różne części roślin bywają w różnym stopniu owłosione[8], włoski są pojedyncze lub rozwidlone[7]. Starsze pędy z korą łuszczącą się papierzasto, na przekroju często z szerokim, białym rdzeniem[6].
- Liście
- Zimozielone lub sezonowe, nakrzyżległe[6], czasem w okółkach po trzy[7]. Są pojedyncze, ogonkowe, bez przylistków, o blaszce eliptycznej, jajowatej do zaokrąglonej, rzadko klapowane, całobrzegie, drobno lub grubiej piłkowane[7][8].
- Kwiaty
- Zebrane w obfite (składające się ze 100–1000 kwiatów) kwiatostany wierzchotkowate, przybierające formę wiech i baldachów[7][8] – płaskich, wypukłych, stożkowatych do prawie kulistych[6]. Kwiaty są obupłciowe, u części gatunków na brzegu kwiatostanu występują także kwiaty sterylne (u wielu odmian występują tylko kwiaty sterylne)[7][6]. Kwiaty są białe, różowe, czerwone i niebieskie[6]. U części gatunków i odmian kwiaty są różowe w glebie obojętnej i zasadowej, a niebieskie w kwaśnej lub zawierającej jony glinu[5]. Działek kielicha jest 5, są one trwałe, rozpostarte lub odgięte, zwykle trójkątne i nagie. Płatki (drobne w kwiatach płodnych, bardzo okazałe w kwiatach sterylnych) są rozpostarte lub odgięte, zwykle jajowate lub eliptyczne. Pręcików jest 10. Słupek tworzony jest przez 2–4 owocolistków i zalążnia jest odpowiednio 2–4-komorowa. Szyjki słupka są trwałe, w liczbie 2–4, w różnym stopniu połączone[7]. Znamię jest umiejscowione szczytowo lub jest zbiegające wzdłuż szyjki[8].
- Owoce
- Twarde, skórzaste torebki[7] niewielkich rozmiarów[5], kulistawe do eliptycznych, w każdej komorze z 10–40 drobnymi, brązowymi nasionami[7][5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
.jpg)
Rodzaj należący do podrodziny Hydrangeoideae, rodziny hortensjowatych w rzędzie dereniowców[2]. Ujęcie taksonomiczne rodzaju jest bardzo zróżnicowane w różnych źródłach. Wyróżnianych jest w obrębie plemienia Hydrangeeae szereg rodzajów, co jednak czyni z rodzaju Hyndrangea takson polifiletyczny. Wobec pogmatwania podziałów i relacji filogenetycznych charakter monofiletyczny nadaje temu rodzajowi włączenie do niego wszystkich innych wyróżnianych w obrębie plemienia (m.in.: przywarka Schizophragma, Broussaisia, Decumaria, Dichroa, Pileostegia, Platycrater)[2][9].
- Hydrangea albostellata Samain, Najarro & E.Martínez
- Hydrangea alternifolia Siebold
- Hydrangea × amagiana Makino
- Hydrangea amamiohsimensis (Koidz.) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea ampla (Chun) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea anomala D.Don – hortensja odmienna
- Hydrangea arborescens L. – hortensja krzewiasta, h. drzewkowata
- Hydrangea arguta (Gaudich.) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea aspera Buch.-Ham. ex D.Don – hortensja kosmata, h. owłosiona
- Hydrangea asterolasia Diels
- Hydrangea barbara (L.) Bernd Schulz
- Hydrangea bifida (Maxim.) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea bretschneideri Dippel
- Hydrangea caerulea (Stapf) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea chinensis Maxim.
- Hydrangea chungii Rehder
- Hydrangea cinerea Small
- Hydrangea coenobialis Chun
- Hydrangea corylifolia (Chun) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea crassa (Hand.-Mazz.) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea daimingshanensis (Y.C.Wu) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea davidii Franch.
- Hydrangea densifolia (C.F.Wei) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea diplostemona (Donn.Sm.) Standl.
- Hydrangea fauriei (Hayata) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea febrifuga (Lour.) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea glaucescens (Rehder) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea gracilis W.T.Wang & M.X.Nie
- Hydrangea heteromalla D.Don – hortensja miękkowłosa
- Hydrangea hirsuta (Gagnep.) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea hirta (Thunb.) Siebold – hortensja szorstka
- Hydrangea hydrangeoides (Siebold & Zucc.) Bernd Schulz
- Hydrangea hypoglauca Rehder
- Hydrangea integrifolia Hayata – hortensja całolistna
- Hydrangea involucrata Siebold – hortensja otulona
- Hydrangea jelskii Szyszyl.
- Hydrangea kawagoeana Koidz.
- Hydrangea kwangsiensis Hu
- Hydrangea kwangtungensis Merr.
- Hydrangea lingii G.Hoo
- Hydrangea linkweiensis Chun
- Hydrangea liukiuensis Nakai
- Hydrangea longifolia Hayata
- Hydrangea longipes Franch.
- Hydrangea luteovenosa Koidz.
- Hydrangea macrocarpa Hand.-Mazz.
- Hydrangea macrophylla (Thunb.) Ser. – hortensja ogrodowa, h. wielkolistna
- Hydrangea mangshanensis C.F.Wei
- Hydrangea mathewsii Briq.
- Hydrangea × mizushimarum H.Ohba
- Hydrangea moellendorffii Hance
- Hydrangea mollissima (Merr.) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea nebulicola Nevling & Gómez Pompa
- Hydrangea obtusifolia (Hu) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea ofeliae Sodusta & Lumawag
- Hydrangea paniculata Siebold – hortensja bukietowa, h. wiechowata
- Hydrangea peruviana Moric. ex Ser.
- Hydrangea petiolaris Siebold & Zucc. – hortensja pnąca
- Hydrangea platyarguta Y.De Smet & Samain
- Hydrangea preslii Briq.
- Hydrangea quercifolia W.Bartram – hortensja dębolistna
- Hydrangea radiata Walter
- Hydrangea robusta Hook.f. & Thomson
- Hydrangea sargentiana Rehder – hortensja Sargenta
- Hydrangea scandens (L.f.) Ser.
- Hydrangea schizomollis Y.De Smet & Granados
- Hydrangea seemannii L.Riley
- Hydrangea serrata (Thunb.) Ser. – hortensja piłkowana
- Hydrangea serratifolia (Hook. & Arn.) F.Phil.
- Hydrangea sikokiana Maxim.
- Hydrangea steyermarkii Standl.
- Hydrangea strigosa Rehder
- Hydrangea stylosa Hook.f. & Thomson
- Hydrangea taiwaniana Y.C.Liu & F.Y.Lu
- Hydrangea tarapotensis Briq.
- Hydrangea tomentella (Hand.-Mazz.) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea viburnoides (Hook.f. & Thomson) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea xanthoneura Diels – hortensja żółtounerwiona
- Hydrangea yaoshanensis (Y.C.Wu) Y.De Smet & Granados
- Hydrangea zhewanensis P.S.Hsu & X.P.Zhang
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Wiele gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne. Mają kuliste kwiatostany o barwie różowej, czerwonej lub niebieskawej. Zabarwienie kwiatostanów zależy od odczynu gleby. Kwitną od czerwca do września. Preferują kwaśną i wilgotną glebę. Wymagają miejsc osłoniętych od wiatru i okrycia na zimę. Rośliny te rozmnaża się przez sadzonki pędowe.
Do częściej uprawianych w Polsce należą[11]:
- hortensja bukietowa, h. wiechowata (Hydrangea paniculata)
- hortensja krzewiasta (Hydrangea arborescens)
- hortensja ogrodowa, h. wielkolistna (Hydrangea macrophylla)
- hortensja pnąca (Hydrangea petiolaris)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
- ↑ a b c d Hydrangea Gronov. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-03].
- ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 216. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c d e f g Włodzimierz Seneta, Drzewa i krzewy liściaste. T. 3, Daboecia - Hyssopus, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 308-324, ISBN 83-01-12029-0, OCLC 749456050.
- ↑ a b c d e f g h i Craig C. Freeman: Hydrangea Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-11-11].
- ↑ a b c d Wei Zhaofen; Bruce Bartholomew: Hydrangea Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-11-11].
- ↑ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 473-474. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 136.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
Identyfikatory zewnętrzne: