Inhibitory odwrotnej transkryptazy
Inhibitory odwrotnej transkryptazy (RTIs) – grupa wielofunkcyjnych organicznych związków chemicznych, hamujących odwrotną transkryptazę oraz wirusową polimerazę DNA, niezbędnych w procesie replikacji ludzkiego wirusa niedoboru odporności oraz retrowirusów stosowanych w leczeniu zespołu nabytego niedoboru odporności (AIDS) oraz wirusowego zapalenia wątroby typu B (WZW typu B).
Inhibitory odwrotnej transkryptazy[edytuj | edytuj kod]
Inhibitory odwrotnej transkryptazy można podzielić na następujące grupy:
- nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NARTIs, NRTIs)
- nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NtARTIs, NtRTIs)
- nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NNRTIs)
- nukleozydowe inhibitory translokacji odwrotnej transkryptazy (NRTTIs)
- nienukleozydowe inhibitory translokacji odwrotnej transkryptazy (NNRTTIs)
- inhibitory portmanteau
Nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy[edytuj | edytuj kod]
Nazwa farmaceutyczna |
Skrót | Wzór chemiczny | Wskazanie | Nazwa preparatu |
Zastępowany nukleozyd |
Rejestracja w Polsce |
---|---|---|---|---|---|---|
abakawir[1] | ABC | AIDS | Ziagen | dG | Tak | |
didanozyna[2] | ddI | AIDS | Videx | dA | Nie | |
emtrycytabina[3] | FTC | AIDS | Emtriva | dC | Tak | |
entekawir[4] | ETV | WZWB | Baraclude | dG | Tak | |
lamiwudyna[5][6] | 3TC | AIDS WZWB |
Zeffix | dC | Tak | |
stawudyna[7] | d4T | AIDS | Zerit | T | Tak | |
zalcytabina[8] | ddC | AIDS | Hivid | dC | Nie | |
zydowudyna[9] | AZT, ZVD | AIDS | Retrovir | T | Tak |
Nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy[edytuj | edytuj kod]
Nazwa farmaceutyczna |
Skrót | Wzór chemiczny | Wskazanie | Nazwa preparatu |
Zastępowany nukleozyd |
Rejestracja w Polsce |
---|---|---|---|---|---|---|
adefowir[10] | ADF | WZWB | Preveon Hepsera |
adenozyna | Tak | |
tenofowir[11] | TDF | AIDS WZWB |
Truvada Atripla Viread |
adenozyna | Tak |
Nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy[edytuj | edytuj kod]
Nazwa farmaceutyczna |
Skrót | Wzór chemiczny | Wskazanie | Nazwa preparatu |
Rejestracja w Polsce |
---|---|---|---|---|---|
efawirenz[12] | EFV | AIDS | Sustiva | Tak | |
delawirdyna[13] | DLV | AIDS | Viramune | Nie | |
dorawiryna[14] | ETR | AIDS | Pifeltro | Tak | |
etrawiryna[15] | ETR | AIDS | Intelence | Tak | |
newirapina[16] | NVP | AIDS | Viramune | Tak | |
rylpiwiryna[17] | RLP | AIDS | Edurant | Tak |
Nienukleozydowe inhibitory translokacji odwrotnej transkryptazy[edytuj | edytuj kod]
Nazwa farmaceutyczna |
Skrót | Wzór chemiczny | Wskazanie | Nazwa preparatu |
Rejestracja w Polsce |
---|---|---|---|---|---|
elsulfawiryna[18] | EFV | AIDS | Elpida | Nie |
Nowe grupy inhibitorów odwrotnej transkryptazy[edytuj | edytuj kod]
Aktualnie w badaniach klinicznych II fazy znajduje się pierwszy lek z nowej grupy nukleozydowych inhibitorów translokacji odwrotnej transkryptazy (NRTTIs) islatrawir (MK-8591)[19][20][21]. W fazie badań przedklinicznych znajdują się inhibitory portmanteau, które mają łączyć w jednej cząsteczce zdolność hamowania odwrotnej transkryptazy oraz integrazy[22].
Mechanizm działania biologicznego[edytuj | edytuj kod]
Po wniknięciu do wnętrza limfocyta przez receptor CD4 wirusowy jednoniciowy kwas rybonukleinowy (RNA) zostaje przepisany przez retrowirusowy enzym odwrotnej transkryptazy na dwuniciowy wirusowy kwas deoksyrybonukleinowy (DNA), który następnie zostaje wbudowany w jądrze komórkowym do DNA gospodarza[22].
Leki z tej grupy negatywnie wpływają na działanie odwrotnej transkryptazy retrowirusów, natomiast w znacznym mniejszym stopniu hamują komórkową polimerazę DNA[23]. Nukleozydowe i nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy ulegają stopniowej fosforylacji do analogów nukleozydów, których wbudowanie do nowo tworzonego kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA) powoduje jego zakończenie i przerwanie replikacji[23]. Natomiast leki z pozostałych grup wywierają bezpośredni wpływ na ten enzym[23][18].
Oporność na leki[edytuj | edytuj kod]
Oporność na inhibitory odwrotnej transkryptazy jest związana z mutacjami w obrębie wirusowego genomu i może występować zarówno w momencie rozpoznania zakażenia jak i pojawić się w trakcie leczenia[24].
Mutacje lekooporności można podzielić na[25]:
- warianty niekorzystnie wpływające na włączanie analogów nukleozydowych do łańcucha DNA (M184V, kompleks Q151M, K65R)
- mutacje związane z usuwaniem analogu nukleozydowego z łańcucha DNA (ang. thymidine analogue mutations) (M41L, D67N, K70R, L210W, T215Y, T215F)
- mutacje związane z opornością na leki nienukleozydowe (L100I, K103N, V106A, Y181C, Y188C, G190A, G190S)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ ViiV Healthcare: Ziagen 300 mg tabletki powlekane Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2014. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ VIDEX (didanosine) [online], Agencja Żywności i Leków, 1999 [dostęp 2021-02-15] .
- ↑ Gilead Sciences International: Emtriva 200 mg kapsułki twarde. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2008. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Bristol-Myers Squibb Pharma EEIG: Baraclude tabletki powlekane. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2011. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Lamiwudyna/Zydowudyna Mylan, 150 mg + 300 mg, tabletki powlekane – Charakterystyka Produktu Leczniczego. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Rejestr Produktów Leczniczych. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Zeffix – Charakterystyka Produktu Leczniczego. GlaxoSmithKline. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Bristol-Myers Squibb: Zerit 15 mg kapsułki twarde Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2006. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ HIVID (zalcitabine) Tablets [online], Agencja Żywności i Leków, 2002 [dostęp 2021-02-15] .
- ↑ Retrovir 250 mg – Charakterystyka Produktu Leczniczego. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Rejestr Produktów Leczniczych. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Gilead Sciences: Hepsera 10 mg tabletki Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2003. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Gilead Sciences: Viread 123 mg tabletki powlekane Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2011. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Bristol-Myers Squibb Pharma EEIG: Sustiva kapsułki twarde. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2014. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Rescriptor (delavirdine mesylate) Tablets [online], Agencja Żywności i Leków, 2012 [dostęp 2021-02-15] .
- ↑ Merck Sharp & Dohme: Pifeltro 100 mg tabletki powlekane. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Janssen-Cilag: Intelence tabletki. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2018. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Boehringer Ingelheim: Viramune 200 mg tabletki. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2012. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Janssen-Cilag: Edurant 25 mg, tabletki powlekane. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2011. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ a b Zaina T. Al-Salama , Elsulfavirine: First Global Approval, „Drugs”, 77 (16), 2017, s. 1811–1816, DOI: 10.1007/s40265-017-0820-3, ISSN 1179-1950, PMID: 28940154 [dostęp 2021-02-22] .
- ↑ Weronika Rymer: Dwulekowa terapia zakażenia HIV – doniesienia z konferencji IAS w Meksyku. Medycyna Praktyczna, 2019. [dostęp 2021-02-22].
- ↑ Martin Markowitz , Jay A. Grobler , Islatravir for the treatment and prevention of infection with the human immunodeficiency virus type 1, „Current opinion in HIV and AIDS”, 15 (1), 2020, s. 27–32, DOI: 10.1097/COH.0000000000000599, ISSN 1746-6318, PMID: 31658118 [dostęp 2021-02-22] (ang.).
- ↑ Mary C. Cambou , Raphael J. Landovitz , Novel Antiretroviral Agents, „Current HIV/AIDS reports”, 17 (2), 2020, s. 118–124, DOI: 10.1007/s11904-020-00486-2, ISSN 1548-3576, PMID: 32052271, PMCID: PMC7357992 [dostęp 2021-02-22] (ang.).
- ↑ a b Muhammad Shoaib Ali Gill , Sharifah Syed Hassan , Nafees Ahemad , Evolution of HIV-1 reverse transcriptase and integrase dual inhibitors: Recent advances and developments, „European Journal of Medicinal Chemistry”, 179, 2019, s. 423–448, DOI: 10.1016/j.ejmech.2019.06.058, ISSN 1768-3254, PMID: 31265935 [dostęp 2021-03-13] (ang.).
- ↑ a b c Alfred Zejc, Maria Gorczyca: Chemia leków. Warszawa: PZWL, 2008, s. 715–719. ISBN 978-83-200-3652-7.
- ↑ Kalyan Das , Eddy Arnold , HIV-1 reverse transcriptase and antiviral drug resistance. Part 1, „Current Opinion in Virology”, 3 (2), 2013, s. 111–118, DOI: 10.1016/j.coviro.2013.03.012, PMID: 23602471, PMCID: PMC4097814 [dostęp 2021-03-14] (ang.).
- ↑ Miłosz Parczewski , Lekooporność u osób z zakażeniem HIV-1, „Forum Zakażeń”, 4 (5), 2013, s. 317–323, DOI: 10.15374/fz2013054 [dostęp 2021-03-14] .