Irena Veisaitė

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Irena Veisaitė
Ilustracja
Irena Veisaitė w 2009
Data i miejsce urodzenia

9 stycznia 1928
Kowno, Litwa

Data i miejsce śmierci

11 grudnia 2020
Wilno, Litwa

Zawód, zajęcie

literaturoznawczyni, teatrolożka, aktywistka na rzecz praw człowieka

Multimedia w Wikimedia Commons

Irena Veisaitė (ur. 9 stycznia 1928 w Kownie, zm. 11 grudnia 2020 w Wilnie) – litewska literaturoznawczyni, teatrolożka, aktywistka na rzecz praw człowieka[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Była Żydówką. W latach 1934–1941 uczyła się w Gimnazjum im. Szolema Alejchema w Kownie[2]. W szkole używała jidysz, zaś w domu z rodzicami rozmawiała po litewsku, rosyjsku i niemiecku[3]. W 1938 rodzice się rozwiedli, ojciec wyjechał do Belgii[4].

Matka Ireny w lipcu 1941 została zabrana ze szpitala, w którym pracowała, do więzienia, w którym została zamordowana. Miesiąc później Irena trafiła do getta w Kownie.

W listopadzie 1943 uciekła z getta z pomocą przyjaciół rodziców (znakomicie znała litewski i mogła udawać Litwinkę). Ukrywała się pod zmienionym nazwiskiem w domu rodziny Stefanii Ladigienė, wdowy z szóstką dzieci[5]. Irena pracowała w sierocińcu. 16 marca 1946 Sowieci aresztowali S. Ladigienė i wywieźli na Syberię[3].

W 1947 Veisaitė ukończyła Gimnazjum im. Salomėji Nėris w Wilnie, osiągając wyróżniające wyniki[2]. Tego samego roku rozpoczęła studia lituanistyczne na Uniwersytecie Wileńskim[2]. Zagrożona inwigilacją, wyjechała do Moskwy, gdzie miała krewnych.

W 1953 ukończyła germanistykę na Uniwersytecie Moskiewskim[2]. W 1963 na Uniwersytecie Lenigradzkim uzyskała tytuł doktora[2] nauk humanistycznych za dysertację o poezji Heinricha Heine’ego. W latach 1953–1997 wykładała literaturę zachodnioeuropejską i niemiecką oraz historię teatru w XX wieku na Wileńskim Uniwersytecie Pedagogicznym. W 1965 uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1999 honorowego profesora Wileńskiego Uniwersytetu Pedagogicznego. W 1993 wykładała na Uniwersytecie Oksfordzkim.

Od 1963 pracowała jako krytyk teatralna. Opublikowała ponad 200 artykułów w prasie litewskiej i zagranicznej. Była współautorką podręczników szkolnych i redaktorką kilku książek[6]. W swoich pracach podejmowała temat komunizmu, który uważała za odmienny od nazizmu, ale nie lepszy[7]. Pisała o stosunkach litewsko-żydowskich oraz historii Holokaustu[1].

Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości skupiła się na budowaniu społeczeństwa obywatelskiego w kraju i w regionie Europy Środkowo-Wschodniej[2]. Była przewodniczącą Centrum Kultury Thomasa Manna w Nidzie. Przez wiele lat zasiadała we władzach Fundacji Społeczeństwa Otwartego na Litwie, którego była współzałożycielką (1990). Była członkinią wielu międzynarodowych organizacji pozarządowych, np. Open Society Institute (OSI) w Budapeszcie, OSI Board of Education and Culture Programs, International Board of United World Colleges, a poza tym Rzecznikiem Praw Obywatelskich OSI i członkinią Rady Kultury i Sztuki, przewodniczącą Litewskiego Komitetu Narodowego United World Colleges, członkinią Litewskiego Komitetu Narodowego UNESCO, Rady Artystycznej Ministerstwa Kultury Republiki Litewskiej oraz komitetu projektu Wilno – Europejska Stolica Kultury 2009[8].

Była wielokrotnie nagradzana. Przykładowo w 1995 otrzymała Order Wielkiego Księcia Giedymina IV stopnia, w 2006 Medal Barbory Radvilaitė za zasługi dla kultury i edukacji, w 2008 Odznakę honorową litewskiego Ministerstwa Edukacji i Nauki[1], w 2012 Medal Goethego za wkład w wymianę kulturalną między Niemcami a Litwą[9], w 2015 Nagrodę Kultury i Sztuki Rządu Republiki Litewskiej, zaś w 2018 Wielki Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Republiki Litewskiej za zasługi dla kraju i sławienie jego imienia na świecie[1]. W 2019 otrzymała tytuł Człowiek Pogranicza, a wyróżnienie przyznał Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” w Sejnach[10]. Została także wyróżniona Wielkim Krzyżem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2020)[2].

Zmarła w wyniku pandemii COVID-19 29 dni przed 93. urodzinami[11][12].

W 2019 ukazało się polskie tłumaczenie wywiadu-rzeki O godne życie. Irena Veisaite w rozmowie z Aurimasem Svedasem[13].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Irena Veisaitė [online], www.vle.lt [dostęp 2021-05-18] (lit.).
  2. ↑ a b c d e f g Irena Veisaitė – Człowiek Pogranicza 2019 [online], Fundacja Pogranicze [dostęp 2021-05-22].
  3. ↑ a b Awardee: Irena Veisaitė, literary and theatre scholar, Lithuania [online], 2012.
  4. ↑ Aleida Assmann, Goethe Medal 2012. Laudatory speech for Irena Veisaitė [online], 2012.
  5. ↑ Irena Veisaitė, Goethe Medal 2012. Accenptance Speech [online], 2012.
  6. ↑ Zmarła litewska intelektualistka Irena Veisaite [online], dzieje.pl [dostęp 2021-05-18] (pol.).
  7. ↑ Deutsche Welle, Überleben, um zu erzählen: Irena Veisaite [online], DW.COM [dostęp 2021-05-18] (niem.).
  8. ↑ Mirė teatrologė, literatūrologė Irena Veisaitė [online], Bernardinai.lt, 11 grudnia 2020 [dostęp 2021-05-18] (lit.).
  9. ↑ Goethe-Medaille [online], www.goethe.de [dostęp 2021-05-18] (niem.).
  10. ↑ Monika Żmijewska, Mistrzyni z Wilna. Irena Veisaite Człowiekiem Pogranicza [online], bialystok.wyborcza.pl [dostęp 2021-05-18].
  11. ↑ Mirė koronavirusu sirgusi teatrologė, literatūrologė Irena Veisaitė [online], DELFI [dostęp 2021-05-18] (lit.).
  12. ↑ Mirė COVID-19 sirgusi literatūrologė, teatrologė Irena Veisaitė [online], lrt.lt, 11 grudnia 2020 [dostęp 2021-05-18] (lit.).
  13. ↑ O godne życie. Irena Veisaite w rozmowie z Aurimasem Svedasem – Internetowa Księgarnia Pogranicza [online], oficyna.pogranicze.sejny.pl [dostęp 2021-05-18].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Irena_Veisaitė&oldid=71798595”