Ixioliriaceae

*Ixioliriaceae*
	; Turliban tatarski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	Ixioliriaceae
	Nazwa systematyczna
	Ixioliriaceae Nakai; Chosakuronbun Mokuroku [Ord. Fam. Trib. Nov.]: 234. 20 Jul 1943
	Typ nomenklatoryczny
	Ixiolirion Herb. (1821)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ixioliriaceae – monotypowa rodzina roślin jednoliściennych z rzędu szparagowców (Asparagales) z jednym rodzajem turliban^[4] Ixiolirion Fisch. ex Herb. (1821). Do rodzaju należą tylko cztery gatunki występujące na obszarze od Egiptu po Azję Środkową, rosnące na siedliskach suchych^[5]. Są to rośliny cebulowe z okazałymi, niebieskimi kwiatami tworzącymi szczytowe grono na ulistnionym pędzie. Listki okwiatu tworzą krótką rurkę, zalążnia jest dolna^[2]. Rośliny nie mają znaczenia użytkowego. Rzadko tylko turliban tatarski^[4] Ixiolirion tataricum uprawiany jest jako roślina ozdobna^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Byliny z podziemnymi bulwocebulami, z których wyrastają liście i prosto wzniesiony, ulistniony i nierozgałęziony pęd kwiatowy^[6]^[5].
Liście: Odziomkowe, pochwiaste. Blaszka jest równowąska i płaska, ale zakończona wałeczkowato^[6].
Kwiaty: Zebrane w różnej liczbie od kilku do wielu w kwiatostan będący wieloramienną wierzchotką lub podbaldachem. Kwiaty są obupłciowe, promieniste, szypułkowe, wsparte przysadkami. Okwiat ma barwę białą, niebieską do fioletowej i tworzony jest przez dwa okółki niezróżnicowanych listków (te w zewnętrznym okółku są tylko ostrzej zakończone), zrośniętych tylko przy samej nasadzie. Pręcików jest sześć, wyrastają w dwóch okółkach. Nitki pręcika zrośnięte są z nasadami listków okwiatu i wnikają między pylniki od nasady ich główek w postaci łącznika. Pylniki otwierają się podłużnymi pęknięciami. Zalążnia jest dolna i trójkomorowa, zwieńczona cienką szyjką, na końcu z trójdzielnym znamieniem. W komorach rozwijają się liczne, anatropowe zalążki^[5]^[6].
Owoce: Torebki pękające na szczycie i zawierające liczne, czarne nasiona^[5]^[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z kladów w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych. Pozycję filogenetyczną rodziny w obrębie rzędu przedstawia poniższy kladogram^[2].

←

storczykowate Orchidaceae

Boryaceae

Blandfordiaceae

Lanariaceae

	asteliowate Asteliaceae

	przyklękowate Hypoxidaceae

	Ixioliriaceae

	Tecophilaeaceae

Doryanthaceae

kosaćcowate Iridaceae

Xeronemataceae

złotogłowowate Asphodelaceae

	amarylkowate Amaryllidaceae

	szparagowate Asparagaceae

Podział rodziny^[7]

rodzaj: Ixiolirion Fisch. ex Herb., Appendix: 37 (1821)

Ixiolirion ferganicum Kovalevsk. & Vved., Bot. Mater. Gerb. Inst. Bot. Zool. Akad. Nauk Uzbeksk. S.S.R. 16: 18 (1961)
Ixiolirion karateginum Lipsky, Trudy Imp. S.-Peterburgsk. Bot. Sada 18: 108 (1900)
Ixiolirion songaricum P.Yan, in Fl. Xinjiangensis 6: 605 (1996)
Ixiolirion tataricum (Pall.) Schult. & Schult.f. in J.J.Roemer & J.A.Schultes, Syst. Veg. 7: 752 (1829) – turliban tatarski

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – B. PlantSystematics.org. [dostęp 2010-11-25]. (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 107. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 375-376. ISBN 1-55407-206-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 164. ISBN 978-1-84246-634-6.
↑ World Checklist of Selected Plant Families. Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2010-11-25].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[reveal-3] James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – B. PlantSystematics.org. [dostęp 2010-11-25]. (ang.).

[gawrys-4] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 107. ISBN 978-83-925110-5-2.

[heywood-5] Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 375-376. ISBN 1-55407-206-9.

[maarten-6] Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 164. ISBN 978-1-84246-634-6.

[kew-7] World Checklist of Selected Plant Families. Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2010-11-25].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]