Asteliowate
 Astelia hemichrysa | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
asteliowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Asteliaceae Dumort. Anal. Fam. Pl.: 59, 61. 1829[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Astelia Banks & Sol. ex R. Br., nom. cons. (1810)[3] | |
Asteliowate (Asteliaceae) – rodzina roślin jednoliściennych z rzędu szparagowców (Asparagales). Tradycyjnie wyróżniano w obrębie tej rodziny 4 rodzaje z 36 gatunkami. W 2009 roku, na podstawie powiązań filogenetycznych wskazano celowość włączenia wszystkich drobnych rodzajów w obręb jednego – astelia (Astelia Banks & Sol. ex R. Br. 1810). Rośliny te występują na Maskarenach, w południowo-wschodniej Australii, w Nowej Zelandii i innych wyspach Pacyfiku, w tym na Hawajach (jedyne 4 gatunki rosnące na półkuli północnej). Poza tym na południowym krańcu Ameryki Południowej i na Falklandach[2]. Rośliny te spotykane są na różnych siedliskach; na torfowiskach, w lasach oraz na terenach skalistych[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Kłączowe byliny z krótką łodygą[4].
- Liście
- Równowąskie lub lancetowate, ułożone spiralnie, zwykle gęste. Za młodu często srebrzyście owłosione, u nasady z pochwą[4].
- Kwiaty
- Promieniste, jedno- lub obupłciowe zebrane w szczytowe kwiatostany. Okwiat składa się z dwóch okółków liczących od 3 do 7 listków, wolnych lub połączonych u nasady. Pręcików jest 6. Słupek górny z krótką szyjką, z miodnikami, złożony z 3 owocolistków, trój- lub jednokomorowy. W komorach znajduje się po kilka anatropowych zalążków[4].
- Owoce
- Jagoda lub torebka. Nasiona są czarne, z prostym lub lekko zgiętym zarodkiem otoczonym bielmem z olejem i białkiem aleuronowym[4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Jeden z kladów w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych. Pozycję filogenetyczną rodziny w obrębie rzędu przedstawia poniższy kladogram[2].
| ← |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział
W tradycyjnych ujęciach w obrębie rodzaju wyróżniano 4 rodzaje[5][4]:
- Astelia Banks & Sol. ex R.Br.
- Collospermum Skottsb.
- Milligania Hook.f.
- Neoastelia J.B.Williams
W 2009 w wyniku analizy powiązań filogenetycznych w obrębie tej rodziny ustalono, że wszystkie wyróżniane dotąd rodzaje zagnieżdżone są w obrębie kladu Astelia i w najnowszych ujęciach przyjmuje się, że rodzina jest taksonem monotypowym z jednym rodzajem – astelia (Astelia)[2][6]. W bazie Plants of the Worlds utrzymywany jest jednak podział na trzy rodzaje z odrębnymi Milligania Hook.f. i Neoastelia J.B.Williams[7]
- Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Astelia[8]
- Astelia alpina R.Br.
- Astelia argyrocoma A.Heller ex Skottsb.
- Astelia australiana (J.H.Willis) L.B.Moore
- Astelia banksii A.Cunn.
- Astelia chathamica (Skottsb.) L.B.Moore
- Astelia fragrans Colenso
- Astelia graminea L.B.Moore
- Astelia grandis Hook.f. ex Kirk
- Astelia hemichrysa (Lam.) Kunth
- Astelia linearis Hook.f.
- Astelia menziesiana Sm.
- Astelia nadeaudii Drake
- Astelia neocaledonica Schltr.
- Astelia nervosa Banks & Sol. ex Hook.f.
- Astelia nivicola Cockayne ex Cheeseman
- Astelia papuana Skottsb.
- Astelia petriei Cockayne
- Astelia psychrocharis F.Muell.
- Astelia pumila (J.R.Forst.) Gaudich.
- Astelia rapensis Skottsb.
- Astelia skottsbergii L.B.Moore
- Astelia solandri A.Cunn.
- Astelia subulata (Hook.f.) Cheeseman
- Astelia tovii F.Br.
- Astelia trinervia Kirk
- Astelia waialealae Wawra
- Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Colospermum[9]
- Astelia hastata (Colenso) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
- Astelia microsperma (Colenso) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
- Astelia montana (Seem.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
- Astelia samoense (Skottsb.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
- Astelia spicata (Colenso) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
- Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Milligania[10]
- Astelia densiflora (Hook.f.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
- Astelia johnstonii (F.Muell. ex Benth.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
- Astelia lindoniana (Rodway ex W.M.Curtis) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
- Astelia longifolia (Hook.f.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
- Astelia stylosa (F.Muell. ex Hook.f.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
- Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Neoastelia[11]
- Astelia spectabilis (J.B.Williams) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – B. PlantSystematics.org. [dostęp 2010-12-13]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Heywood V.H., Brummitt R.K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 352. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ List of genera in family ASTELIACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Kew Gardens. [dostęp 2010-12-13]. (ang.).
- ↑ Birch, J.L., Keeley, S.C., & Morden, C.W. 2009. Phylogenetic relationships in the Asteliaceae with an emphasis on the genus Astelia. P. 167, in Botany and Mycology 2009. Snowbird, Utah July 25-29.
- ↑ Asteliaceae Dumort.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-02-19].
- ↑ Astelia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-08-14].
- ↑ Collospermum. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].
- ↑ Milligania. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].
- ↑ Neostelia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].