Józef Stemler

Józef Stemler, ps. Doliński, Jan Dąbski, (ur. 17 października 1888 w Dolinie^[1], zm. 9 września 1966 w Warszawie) – zastępca dyrektora Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu na Kraj od listopada 1944, pedagog, członek PCK, dyrektor Polskiej Macierzy Szkolnej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Henryka i Karoliny z Hołyńców. Ukończył szkołę ludową w Dolinie (1902), Seminarium Nauczycielskie we Lwowie (1907), Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie (1911) i Szkołę Nauk Politycznych w Warszawie (1923). Był członkiem Ligi Narodowej^[2]. W II Rzeczypospolitej był działaczem oświatowym, m.in. organizował walkę z analfabetyzmem i przeprowadził akcję popularyzacji czytelnictwa. 20 października 1920 został członkiem Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa^[3]. W latach 1924–1939 redagował pismo „Oświata Polska” – organ Wydziału Wykonawczego Polskich Towarzystw Oświatowych. W grudniu 1926 został członkiem Wielkiej Rady Obozu Wielkiej Polski. W czasie II wojny światowej był więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.

Był tłumaczem delegacji, która w marcu 1945 rozpoczęła rozmowy z przedstawicielem NKWD Iwanem Sierowem we Włochach pod Warszawą. Rozmowy miały się odbyć w willi w Pruszkowie przy ul. Pęcickiej 3^{[potrzebny przypis]}. Aresztowany przez NKWD, w procesie szesnastu został uniewinniony. Od kwietnia 1951 był kierownikiem biura Rady Polonii Amerykańskiej na Polskę w Warszawie. Aresztowany przez władze komunistyczne, oskarżony o udział w siatce szpiegowskiej USA związanej z osobą biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka. 9 lutego 1955 skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy na karę 6 lat więzienia, obniżoną na mocy amnestii do lat trzech.

Zmarł w Warszawie. Został pochowany 14 września 1966 na cmentarzu w Józefowie.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)^[4]
Złoty Krzyż Zasługi (1938)
Srebrny Wawrzyn Akademicki (4 listopada 1937)^[5]

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Opublikował książki i broszury, m.in.:

Pamiętnik Komisji Ratowania Dzieci: Warszawa 1916–1921. Warszawa: Wydawnictwo KRD, 1921.
Instrukcje w sprawie zakładania Kół Polskiej Macierzy Szkolnej oraz organizowania i prowadzenia czytelni ludowych, bibljotek, kursów dla dorosłych, uniwersytetów ludowych PMS. Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Macierzy Szkolnej, 1922.
Czwórki oświatowe jako społeczny sposób zwalczania analfabetyzmu. Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Macierzy Szkolnej, 1922.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej: ustawa z dnia 17 marca 1921 roku: wstęp, objaśnienia, pytania i słowniczek trudniejszych wyrazów i określeń dla samouków. Warszawa: „Księgarnia Polska” Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej, 1924.
Polska Macierz Szkolna: szkic historyczno-sprawozdawczy z 20-lecia działalności 1905–1925: wydawnictwo jubileuszowe. Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Macierzy Szkolnej, 1926.
O prowadzeniu bibliotek: wskazówki organizacyjne, techniczne i wychowawcze dla małych bibljotek. Warszawa, 1927.
Zagadnienie likwidacji analfabetyzmu w Polsce. Warszawa: „Księgarnia Polska” Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej, 1925.
Liceum Krzemienieckie: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Warszawa: Księgarnia Polskiej Macierzy Szkolnej, 1927.
Książka obywatela: pamiątka ze szkoły. Warszawa: Księgarnia Polska, [1928].
Polacy na szlakach świata: materiał do wykładu oświatowego z przeźroczami. Warszawa: Polska Macierz Szkolna, 1929.
Jak podróżują ludzie po świecie?: materiał do wykładu oświatowego z przeźroczami. Warszawa, 1929.
O stosunku bibliotekarza do czytelników w bibliotekach oświatowych: referat wygłoszony na Zjeździe Bibliotekarzy w Poznaniu 30.V.1929 roku. Warszawa, 1929.
Problem likwidacji analfabetyzmu książkowego. Warszawa: Wydawnictwo Wydziału Wykonawczego Zjednoczenia Polskich Towarzystw Oświatowych, 1934.
Dzieło samopomocy narodowej Polska Macierz Szkolna 1905–1935. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Polskiej Macierzy Szkolnej, 1935.
Na drodze do Polski czytającej: sprawozdanie i uwagi o przebiegu pierwszego „Miesiąca walki z analfabetyzmem książkowym”. Warszawa, 1935.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ StanisławS. Zieliński StanisławS., Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 504 .
↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 584.
↑ Obrona państwa w 1920 roku, Warszawa 1923, s. 153.
↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 294 „za zasługi, położone na polu pracy oświatowej w instytucjach społecznych”.
↑ M.P. z 1937 r. nr 257, poz. 407 „za krzewienie czytelnictwa”.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 698. [dostęp 2020-06-13].

[slownik504-1] StanisławS. Zieliński StanisławS., Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 504 .

[2] Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 584.

[3] Obrona państwa w 1920 roku, Warszawa 1923, s. 153.

[4] M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 294 „za zasługi, położone na polu pracy oświatowej w instytucjach społecznych”.

[5] M.P. z 1937 r. nr 257, poz. 407 „za krzewienie czytelnictwa”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]