Jamrajowate

Jamrajowate
Peramelidae
Gray, 1825
Perameles gunni
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	jamrajokształtne
Rodzina	jamrajowate

Jamrajowate, borsuki workowate (Peramelidae syn. Peroryctidae) – rodzina torbaczy z rzędu jamrajokształtnych. Obejmuje gatunki zwierząt wszystkożernych, zamieszkujących różne środowiska (od pustynnych po wilgotne) Australii i Nowej Gwinei. Formy kopalne znane są od miocenu.

Występowanie

Cała Australia, Tasmania i Nowa Gwinea wraz z przyległymi wyspami Kai, Aru i archipelagiem Bismarcka i D'Entecasteaux. Jamraje żyjące w Nowej Gwinei zamieszkują lasy deszczowe na nizinach.

Tryb życia

Niektóre jamraje nie są większe od szczura, inne osiągają wielkość królika. Jednak niezależnie od wielkości są zwierzętami naziemnymi. Część z nich splata swe siedziby z trawy, inne wygryzają tunele w podszyciu ziemi, a jeszcze inne wygrzebują głębokie nory.

Podstawowe dane
Długość ciała	Bez ogona 15-65 cm
Masa ciała	0,2-4,7 kg
Dojrzałość płciowa	W 3-6 miesiącu życia
Okres godowy	W zależności od regionu
Ciąża	Około 12 dni. Młode w torbie rozwijają się 50 dni.
Liczba młodych w miocie	1-7
Długość życia	Ponad 3 lata

Gatunki australijskie mają różne wymogi środowiskowe. Niektóre, np. jamraj złoty, preferują obszary suche. Inne zamieszkują wilgotne tereny, sawanny, krzewiaste zarośla i lasy. Nie unikają też ogródków miejskich.

Wszystkie jamraje w ciągu dnia odpoczywają, najczęściej w umieszczonym na ziemi gnieździe z trawy. Pod wieczór wyruszają na żer, ale nadal przebywają w ukryciu, by nie zwracać uwagi swoich naturalnych wrogów: węży, psów dingo i lisów.

Jamraje są samotnikami. Towarzystwa poszukują tylko w porze godowej. Młode znajdują własne terytorium zaraz po osiągnięciu dojrzałości.

Rozmnażanie

Cały tryb życia jamrajów podporządkowany jest szybkiemu tempu rozmnażania. W regionach, gdzie nie ma wyraźnej pory suchej lub chłodnej, jamraje mogą rozmnażać się cały rok.

Młode rodzą się po wyjątkowo krótkiej ciąży – zaledwie 12 dni. Choć po urodzeniu mierzą zaledwie centymetr, są dobrze rozwinięte. Natychmiast wdrapują się do torby lęgowej matki. Tutaj chwytają brodawki i zaczynają ssać mleko. Torba, w której się znajdują, powiększa się w miarę, jak młode w niej rosną. W końcowym okresie tworzy występ wzdłuż całego brzucha matki.

Siedmiotygodniowe młode mogą już opuścić torbę i dziesięć dni później zostają odstawione. Od tej chwili matka jest ponownie przygotowana do rodzenia. Czasami bywa już nawet w ciąży, ponieważ może parzyć się, zanim pierwsze młode opuści torbę.

Pożywienie

Głównym składnikiem pożywienia jamrajów są owady i ich larwy, oraz pająki. Torbaczom tym udaje się też czasem złowić mniejszego gryzonia. Zjadają również nasiona, jagody, pąki roślin, pędy i grzyby. W regionach o małej ilości opadów jamraje zaspokajają zapotrzebowanie na płyny zlizując rosę i wodę zawartą w pokarmie. Gatunki żyjące w dżungli piją regularnie z kałuż i potoków. Badania wykazały, że jamraje co noc w poszukiwaniu pożywienia przeczesują całe swoje terytorium, starając się go jednak nie opuścić.

Wzór zębowy		I	C	P	M
46-48	=	4-5	1	3	4
		3	1	3	4

Najczęściej zbierają pożywienie z ziemi. Są znane również z tego, że w poszukiwaniu owadów lub korzonków, wygrzebują silnymi nogami głębokie jamy. Potem przeszukują je swym wyciągniętym nosem i starają się wychwycić zapach ukrytych owadów lub znaleźć jadalne bulwy czy korzenie

Systematyka

Krótkonos brązowy (Isoodon obesulus)

Do rodziny zaliczane są następujące rodzaje:

Podrodzina Echymiperinae:

• Echymipera
• Microperoryctes
• Rhynchomeles (jedynym przedstawicielem jest Rhynchomeles prattorum)

Podrodzina Peramelinae:

• Perameles
• Isoodon

Podrodzina Peroryctinae

• Peroryctes

Zaliczany wcześniej do tej rodziny monogatunkowy rodzaj Chaeropus – obecnie uznawany za wymarły – został wyodrębniony do rodziny †Chaeropodidae.

McKenna i Bell w 1997 proponowali wydzielenie rodziny Peroryctidae obejmującej Peroryctinae i Echymiperinae, jednak badania molekularne nie potwierdziły zasadności takiego podziału. Peroryctidae sensu McKenna/Bell nie jest monofiletyczna.

Bibliografia

1. Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
2. Encyklopedia zwierząt od A do Z. ISBN 83-908277-3-5.
3. Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
4. Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 73. ISBN 83-01-14344-4.