Jamrajowate
| ||
| Peramelidae[1] | ||
| J.E. Gray, 1825[2] | ||
 Przedstawiciel rodziny - jamraj pręgowany (Perameles gunni) | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Infragromada | ssaki niższe | |
| Nadrząd | torbacze | |
| Rząd | jamrajokształtne | |
| Rodzina | jamrajowate | |
| Synonimy | ||
| ||
| Podrodziny | ||
|
zobacz opis w tekście | ||
Jamrajowate[3], borsuki workowate[4] (Peramelidae) – rodzina torbaczy z rzędu jamrajokształtnych (Peramelemorphia). Obejmuje gatunki zwierząt wszystkożernych, zamieszkujących różne środowiska (od pustynnych po wilgotne) Australii i Nowej Gwinei. Formy kopalne znane są od miocenu.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Cała Australia, Tasmania i Nowa Gwinea wraz z przyległymi wyspami Kai, Aru i archipelagiem Bismarcka i D'Entecasteaux. Jamraje żyjące w Nowej Gwinei zamieszkują lasy deszczowe na nizinach.
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Niektóre jamraje nie są większe od szczura, inne osiągają wielkość królika. Jednak niezależnie od wielkości są zwierzętami naziemnymi. Część z nich splata swe siedziby z trawy, inne wygryzają tunele w podszyciu ziemi, a jeszcze inne wygrzebują głębokie nory.
| Podstawowe dane | |
|---|---|
| Długość ciała | Bez ogona 15-65 cm |
| Masa ciała | 0,2-4,7 kg |
| Dojrzałość płciowa | W 3-6 miesiącu życia |
| Okres godowy | W zależności od regionu |
| Ciąża | Około 12 dni. Młode w torbie rozwijają się 50 dni. |
| Liczba młodych w miocie | 1-7 |
| Długość życia | Ponad 3 lata |
Gatunki australijskie mają różne wymogi środowiskowe. Niektóre, np. jamraj złoty, preferują obszary suche. Inne zamieszkują wilgotne tereny, sawanny, krzewiaste zarośla i lasy. Nie unikają też ogródków miejskich.
Wszystkie jamraje w ciągu dnia odpoczywają, najczęściej w umieszczonym na ziemi gnieździe z trawy. Pod wieczór wyruszają na żer, ale nadal przebywają w ukryciu, by nie zwracać uwagi swoich naturalnych wrogów: węży, psów dingo i lisów.
Jamraje są samotnikami. Towarzystwa poszukują tylko w porze godowej. Młode znajdują własne terytorium zaraz po osiągnięciu dojrzałości.
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Cały tryb życia jamrajów podporządkowany jest szybkiemu tempu rozmnażania. W regionach, gdzie nie ma wyraźnej pory suchej lub chłodnej, jamraje mogą rozmnażać się cały rok.
Młode rodzą się po wyjątkowo krótkiej ciąży – zaledwie 12 dni. Choć po urodzeniu mierzą zaledwie centymetr, są dobrze rozwinięte. Natychmiast wdrapują się do torby lęgowej matki. Tutaj chwytają brodawki i zaczynają ssać mleko. Torba, w której się znajdują, powiększa się w miarę, jak młode w niej rosną. W końcowym okresie tworzy występ wzdłuż całego brzucha matki.
Siedmiotygodniowe młode mogą już opuścić torbę i dziesięć dni później zostają odstawione. Od tej chwili matka jest ponownie przygotowana do rodzenia. Czasami bywa już nawet w ciąży, ponieważ może parzyć się, zanim pierwsze młode opuści torbę.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Głównym składnikiem pożywienia jamrajów są owady i ich larwy, oraz pająki. Torbaczom tym udaje się też czasem złowić mniejszego gryzonia. Zjadają również nasiona, jagody, pąki roślin, pędy i grzyby. W regionach o małej ilości opadów jamraje zaspokajają zapotrzebowanie na płyny zlizując rosę i wodę zawartą w pokarmie. Gatunki żyjące w dżungli piją regularnie z kałuż i potoków. Badania wykazały, że jamraje co noc w poszukiwaniu pożywienia przeczesują całe swoje terytorium, starając się go jednak nie opuścić.
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 46-48 | = | 4-5 | 1 | 3 | 4 |
| 3 | 1 | 3 | 4 | ||
Najczęściej zbierają pożywienie z ziemi. Są znane również z tego, że w poszukiwaniu owadów lub korzonków, wygrzebują silnymi nogami głębokie jamy. Potem przeszukują je swym wyciągniętym nosem i starają się wychwycić zapach ukrytych owadów lub znaleźć jadalne bulwy czy korzenie
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
_2,_Vic,_jjron,_09.01.2013.jpg)
Do rodziny zaliczane są następujące podrodziny[3][5][6]:
- Peramelinae – jamraje
- Peroryctinae – torboszczury
- Echymiperinae – torbokolce
Zaliczany wcześniej do tej rodziny monogatunkowy rodzaj Chaeropus – obecnie uznawany za wymarły – został wyodrębniony do rodziny bandikowatych (Chaeropodidae).
McKenna i Bell w 1997[7] proponowali wydzielenie rodziny Peroryctidae obejmującej Peroryctinae i Echymiperinae, jednak badania molekularne nie potwierdziły zasadności takiego podziału. Peroryctidae sensu McKenna/Bell nie jest monofiletyczna.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Peramelidae, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 340, 1825 (ang.).
- ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 9–10. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 113. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Ch. Dickman: Family Peramelidae (Bandicoots and Echymiperas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 362. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.)
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Peramelidae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2017-12-20]
- ↑ O klasyfikacji McKenna/Bell zobacz w Systematyka ssaków
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Encyklopedia zwierząt od A do Z. ISBN 83-908277-3-5.
- Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 73. ISBN 83-01-14344-4.