Jamrajokształtne
| ||
| Peramelemorphia[1] | ||
| Ameghino, 1889 | ||
 Przedstawiciel rzędu – jamraj pręgowany (Perameles gunnii) | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Infragromada | ssaki niższe | |
| (bez rangi) | torbacze | |
| Nadrząd | australotorbowe | |
| Rząd | jamrajokształtne | |
| Rodziny | ||
|
zobacz opis w tekście | ||
Jamrajokształtne[2], jamraje (Peramelemorphia) – rząd ssaków z nadrzędu australotorbowych (Australidelphia) obejmujący niewielkie gatunki o wydłużonym pysku, długim ogonie oraz z drugim palcem stopy zrośniętym z trzecim.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Do jamrajokształtnych zaliczane są rodziny[3][2]:
- Thylacomyidae Bensley, 1903 – wielkouchowate[3][2], pojedynczy gatunek obecnie żyjący wielkouch króliczy i jeden wymarły[4],
- Chaeropodidae Gill, 1872 – bandikowate – takson wymarły,
- Peramelidae J.E. Gray, 1825 – jamrajowate[3][2], 21 gatunków w sześciu rodzajach[4],
- Yaralidae – takson wymarły.
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Zwierzęta mierzą od 15 do 60 cm, licząc długości głowy i tułowia. Ich masa waha się od 100 g do 5 kg[4].
Morfologią jamrajokształne przywodzą na myśl należące do łożyskowców gryzonie. Ogólnie mają krępe ciało[4].
Czaszka jamrajokształtnych jest wydłużona. Ich uszy są wyprostowane. Wielkością różnią się zależnie od taksonu: niekiedy małe i zaokrąglone, a kiedy indziej długie, ostro zakończone. Oczy są dobrze rozwinięte. Jamrajokształtne cechują się długim, zwężającym się pyskiem. Są poliprotodontyczne, mają więc 4-5 siekaczy szczęki i liczne siekacze żuchwy. Różni je to od dwuprzodozębowców[4], takich jak koala[5] czy kangurowate[6] o dwóch siekaczach kości zębowej. Koniec siekaczy mają spłaszczony. Ponadto ostatni siekacz żuchwy cechuje podzielona na płaty korona. Za siekaczami leżą dobrze rozwinięte kły, a jeszcze dalej po 3 przedtrzonowce, opisywano jako plagialakoidalne, a więc wąskie i ostro zakończone. Jeszcze za nimi znajdują się 4 trzonowce, które mogą być trybosfeniczne lub kwadratowe[4].
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 46-48 | = | 4-5 | 1 | 3 | 4 |
| 3 | 1 | 3 | 4 | ||
_(9996143106).jpg)
Szyję mają krótką. Na tułowiu występuje marsupium, które otwiera się do tyłu. Ich krótkie kończyny przednie służą kopaniu nor i przekopywaniu gleby. Mogą kończyć się zredukowaną liczbą palców, jeśli pierwszy i piąty nie występują, bądź też palce te są obecne, a brak im tylko pazurów. Dobrze rozwinięte są zaś place trzeci i czwarty, które wieńczą przystosowanie do kopania w ziemi płaskie pazury. Kończyny tylne są względnie długie i silne. Występuje syndaktylia, jednak zrośnięcie drugiego palca z trzecim nie obejmuje odrębnych pazurów. Najdłuższy jest czwarty palec[4].
Rozmieszczenie geograficzne i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Rząd obejmuje gatunki występujące w Australii, na Nowej Gwinei[3] i na okolicznych wyspach[4].
Jamrajokształtne zamieszkują różnorodne siedliska. Spotyka się je na pustyniach i w lasach tropikalnych, a także na górskich łąkach[4].
Zwierzęta te są wszystkożerne. Główną część ich jadłospisu stanowią owady, jednak nie gardzą też kręgowcami ani pokarmem roślinnym. Ich aktywność przypada na porę nocną. Mają dobry wzrok i węch[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Peramelemorphia, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c d Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 9–10. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 70–74. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)
- ↑ a b c d e f g h i j Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 80.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 87-88.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).