Jan Hryckowian

Jan Hryckowian

podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	15 października 1907 Latrobe, Pensylwania, USA
Data i miejsce śmierci	18 marca 1975 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1933–1949
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa Ludowe Wojsko Polskie
Stanowiska	sędzia sądów wojskowych
Późniejsza praca	adwokatura

Jan Hryckowian (ur. 15 października 1907 w Latrobe, zm. 18 marca 1975 w Warszawie) – polski prawnik, sędzia wojskowy Wojska Polskiego i ludowego Wojska Polskiego, adwokat. Odpowiedzialny za szereg mordów sądowych w latach 1946–1948.

Życiorys

Jego ojcem był Michał Hryckowian, górnik-sztygar, matką – Julia z Głogowskich. Do 5 roku życia przebywał wraz z rodziną w USA. Szkołę powszechną, gimnazjum i liceum im. Króla Jana Sobieskiego ukończył w Krakowie, w latach 1915–1927. W 1931 ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego i dwa lata później, jako zawodowy wojskowy, rozpoczął pracę w sądownictwie. Aż do wybuchu II wojny światowej pracował jako czynny sędzia w Wojskowych Sądach Rejonowych w Grodnie i Tarnopolu. W 1938 został awansowany do stopnia kapitana.

W kampanii wrześniowej szef Wojskowego Sądu Polowego 12 Dywizji Piechoty, na jej szlaku bojowym w rejonie Skarżyska-Kamiennej, Iłży, Solca n/Wisłą i Warszawy. Funkcję pełnił do 10 września 1939. Po ustaniu działań wojennych udał się do Krakowa. W styczniu 1940 został aresztowany przez Niemców i więziony do końca sierpnia 1940 w więzieniu przy ul. Montelupich. Od sierpnia 1941 do końca okupacji niemieckiej pracował w zarządzie poczty niemieckiej, w dziale nieruchomości pocztowych.

W 1941 zaczął działalność w konspiracyjnym Związku Walki Zbrojnej/Armii Krajowej w Krakowie. Zajmował się m.in. organizacją oddziałów partyzanckich na Podhalu i w powiecie miechowskim. Był dowódcą batalionu szkieletowego od sierpnia 1941 do stycznia 1945. Do zadań jego oddziału należało niszczenie niemieckich obiektów telekomunikacyjnych w Krakowie.

Został odznaczony Krzyżem Walecznych za udział w akcji na niemiecki transport kolejowy, zaś za walkę z okupantem – Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Po zajęciu Krakowa przez Armię Czerwoną zgłosił się na początku 1945 do Rejonowej Komendy Uzupełnień w Krakowie. Po trzech miesiącach oczekiwania i weryfikacji przydzielono go do korpusu oficerów służby sprawiedliwości LWP, uznając stopień kapitana. 18 czerwca 1945 objął stanowisko szefa Sądu Polowego 9 Dywizji Piechoty LWP. W grudniu 1945 awansowano go do stopnia majora, w czerwcu 1946 został podpułkownikiem. 19 lutego 1946 przeniesiono go do Najwyższego Sądu Wojskowego, gdzie orzekał jako sędzia Wydziału Merytoryczno-Rewizyjnego ds. Szczególnych. Był sędzią orzekającym m.in. w procesie pokazowym pułkownika Jana Rzepeckiego i innych oficerów AK i WiN – Mariana Gołębiewskiego, Tadeusza Jachimka, Henryka Żuka i Jana Szczurka-Cergowskiego (tzw. proces I Zarządu Głównego WiN). W sprawach tych zapadły wyroki śmierci i długoletniego więzienia.

13 marca 1947 został przeniesiony na stanowisko prezesa Wojskowego Sądu Rejonowego Nr 1 w Warszawie. Wtedy właśnie wydał najwięcej wyroków śmierci. Było ich co najmniej 16, w tym w pokazowym procesie Witolda Pileckiego i procesach „odpryskowych” (utajnionych przed opinią publiczną). 16 czerwca 1947 ława WSR w Warszawie Sr.674/47 pod jego przewodnictwem skazała na karę śmierci kawalera Orderu Virtuti Militari Konrada Dybowskiego wraz z ojcem Władysławem Dybowskim. Szefem WSR Nr 1 był 30 sierpnia 1948. Od 31 sierpnia 1948 pełnił ponownie funkcję sędziego Najwyższego Sądu Wojskowego w Wydziale Merytoryczno-Rewizyjnym ds. Szczególnych.

23 grudnia 1949 zwolniono go z funkcji sędziego Najwyższego Sądu Wojskowego, 23 stycznia 1950 zwolniono go z zawodowej służby wojskowej i przeniesiono do rezerwy. 25 maja 1950 został wpisany na listę adwokatów Izby Adwokackiej w Warszawie.

W dniach 14–21 września 1953 w czasie procesu pokazowego biskupa Kaczmarka był obrońcą siostry zakonnej Walerii Niklewskiej i podobnie jak inni obrońcy pomagał prokuratorom, zastraszając i namawiając swoich klientów do przyznania się do winy.

Od 1952 przez wiele lat członek Wojewódzkiej Komisji Dyscyplinarnej ds. Adwokatów przy Radzie Adwokackiej w Warszawie i lustrator Rady. Od lutego 1955 wchodził w skład Komisji ds. Sądownictwa Polubownego. Od 1968 pełnił także funkcję członka Wyższej Komisji Dyscyplinarnej przy Naczelnej Radzie Adwokackiej.

Życie prywatne

Jego żoną była Stanisława z d. Kurakiewicz, primo voto Wierzbicka, w czasie wojny współpracownik gen. Augusta Emila Fieldorfa, odznaczona Virtuti Militari. Poznali się w przedwojennym Wilnie, pobrali po zwolnieniu Hryckowiana z wojska na początku lat 50. XX wieku.

Zobacz też

• Józef Badecki
• Leo Hochberg
• Czesław Łapiński (wojskowy)

Bibliografia, linki

• Marcin Zaborski, Zbrodnia z kindersztubą, czyli przypadek sędziego ppłk. Jana Hryckowiana w: Palestra 41/1-2(469-470), Warszawa 1997, s. 141–151, wersja elektroniczna