Przejdź do zawartości

Julius Juzeliūnas

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Julius Juzeliūnas
Ilustracja
Julius Juzeliūnas na litewskim znaczku pocztowym, 2016
Data i miejsce urodzenia

20 lutego 1916
Čepolė

Pochodzenie

litewskie

Data i miejsce śmierci

15 czerwca 2001
Wilno

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (Litwa) Order Lenina

Julius Juzeliūnas (ur. 20 lutego 1916 w Čepolė koło Žeimelis[1][2][3], zm. 15 czerwca 2001 w Wilnie[3]) – litewski kompozytor.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Początkowo pracował jako szewc i robotnik rolny, muzyką zainteresował się dopiero po odbyciu służby wojskowej, w 1939 roku podejmując naukę w średniej szkole ogólnokształcącej dla dorosłych oraz naukę gry na organach i altówce w szkole muzycznej w Szawlach[1]. W latach 1944–1948 uczył się kompozycji w konserwatorium w Kownie u Juliusa Gaidelisa[1]. Od 1949 do 1952 roku odbył studia aspiranckie w Konserwatorium Leningradzkim w klasie kompozycji Wiktora Wołoszyna[1]. W 1952 roku objął klasę kompozycji w konserwatorium w Wilnie[1][2]. W 1954 roku uzyskał stopień doktora na podstawie pracy o wykorzystaniu ludowej pieśni litewskiej w twórczości symfonicznej współczesnych kompozytorów litewskich, w 1972 roku obronił habilitację[1]. Do jego uczniów należeli Romuald Twardowski, Antanas Rekašius, Feliksas Bajoras, Mindaugas Urbaitis i Onutė Narbutaitė[1].

Odznaczony został Orderem Lenina (1954)[1] oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (1996)[4].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Początkowo pozostawał pod wpływem stylistyki neoromantycznej[1], później podporządkował się wymogom obowiązującego socrealizmu[1][2]. Na początku lat 60. XX wieku skoncentrował się na problemie stworzenia nowej harmoniki, opartej o wzorce zaczerpnięte z litewskiego folkloru muzycznego[1]. W pracy Akordo sandaros klausimu (wyd. Kowno 1972) przedstawił własny teoretyczny system skalowo-harmoniczny, oparty na ludowych formach wielogłosowości i właściwościach strukturalnych melosu ludowego[1]. Jego konkretne zastosowania ulegały ewolucji od akordów nietercjowych, przez kilkudźwiękowe modele melodyczne, aż po pełną skalę dwunastodźwiękową[1].

Wybrane kompozycje

[edytuj | edytuj kod]

(na podstawie materiałów źródłowych[1][2])

Utwory orkiestrowe

  • 6 symfonii (I 1948, II 1949–1951, III „Žmogaus lyra” na baryton, chór mieszany i orkiestrę 1965, IV 1971–1981, V 1974, VI „Lygumų giesmės” na chór żeński i orkiestrę smyczkową 1982)
  • Herojinė poema (1949)
  • Poemat koncertowy na orkiestrę smyczkową (1961)
  • suita Afrikietiški eskizai (1962)
  • poemat symfoniczny Passacaglia (1962)
  • Koncert na organy, skrzypce i orkiestrę smyczkową (1963)
  • Concerto grosso na smyczki, kwintet dęty i fortepian (1966)
  • Dionysia (1992)

Utwory kameralne

  • 4 kwartety smyczkowe (I 1962, II 1966, III 1969, IV „Raga a quattro” 1980)
  • 2 sonaty fortepianowe (1947)
  • Sonata na obój i klarnet (1971)
  • Sonata na skrzypce i fortepian (1972)
  • Sonata na róg (1975)
  • Sonata na skrzypce i wiolonczelę (1977)
  • Dyptyk, Passacaglia i Toccata na organy i skrzypce (1981)
  • Ragamalika na kwintet dęty (1982)
  • Symfonia na organy (1984)
  • Koncert na klarnet i kwartet smyczkowy (1985)
  • kwartet Flobo-Clavio na flet, obój, klawesyn i wiolonczelę (1987)
  • Kaleidophony No. 1 na flet, klarnet basowy i fortepian (1992)
  • Kaleidophony No. 2 na fortepian (1994)

Utwory wokalno-instrumentalne

  • Koncert na tenora i orkiestrę symfoniczną (1955)
  • kantata Pelenųlopšine na mezzosopran, chór mieszany i orkiestrę (1963)
  • 8 sutartinės na głos i fortepian lub zespół instrumentów ludowych (1969)
  • sonata Melika na sopran i organy (1973)
  • symfonia-oratorium Cantus magnificat na mezzosopran, bas, 2 chóry, organy i orkiestrę symfoniczną (1979)
  • kantata Gėlių kalbėjimas na sopran i kwartet smyczkowy lub organy (1985)

Opery

  • Sukilėliai (1957)
  • Žaidimas (1968)

Balety

  • Ant mariųkranto (1958)
  • Andromeda (1982)
  • Lokis (1997)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k l m n Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 4. Część biograficzna hij. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1993, s. 518. ISBN 83-224-0453-0.
  2. a b c d Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 3 Haar–Levi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1795–1796. ISBN 978-0-02-865528-4.
  3. a b Boleslovas Zubrickas: Lietuvių kompozitoriai. Enciklopedinis žinynas. Vilnius: Vaga, 2004, s. 181. ISBN 5-415-01734-8.
  4. Apdovanotų asmenų duomenų bazė. [dostęp 2021-05-02]. (lit.).