Jörn Donner

Jörn Donner
Data i miejsce urodzenia	5 lutego 1933 ; Helsinki
Data i miejsce śmierci	30 stycznia 2020 ; Helsinki
Zawód	reżyser, scenarzysta, producent, krytyk filmowy, pisarz
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jörn Johan Donner (ur. 5 lutego 1933 w Helsinkach, zm. 30 stycznia 2020 tamże^[1]^[2]) – fiński reżyser, scenarzysta, producent i krytyk filmowy, a także pisarz i polityk, wywodzący się ze szwedzkojęzycznej mniejszości w Finlandii.

Życiorys

W 1959 uzyskał magisterium na Uniwersytecie Helsińskim. Pracował zarówno w Finlandii, jak i w Szwecji. Jako krytyk filmowy współpracował z różnymi czasopismami, m.in. z „Dagens Nyheter” i „Hufvudstadsbladet”. Od 1972 wchodził w skład kierownictwa Svenska Filminstitutet, a w latach 1978–1982 pełnił funkcję dyrektora generalnego tego instytutu. Jako filmowiec zajmował się reżyserią, pisaniem scenariuszy, a także produkcją (od drugiej połowy lat 60. w ramach własnego przedsiębiorstwa Jörn Donner Productions). Był m.in. producentem filmu Fanny i Aleksander Ingmara Bergmana, który wyróżniono czterema Nagrodami Akademii Filmowej.

Jako reżyser filmu pełnometrażowego debiutował w 1963 produkcją Wrześniowa niedziela, uhonorowaną nagrodą za debiut reżyserski na 24. MFF w Wenecji. Rok później zrealizował Kochać ze Zbigniewem Cybulskim i Harriet Andersson w rolach głównych. Wśród innych jego najbardziej znanych filmów są: Do diabła! Obrazki z Finlandii (1971), Hellyys (1972) i Brudna sprawa (1984). W latach 60. był zaliczany, m.in. wraz z Bo Widerbergiem i Vilgotem Sjömanem do nurtu skandalizującego kina szwedzkiego, pozostającego pod wpływem francuskiej Nowej Fali^[3].

Był współtwórcą Europejskiej Akademii Filmowej, pełnił funkcję wiceprezesa tej organizacji. Przewodniczył jury konkursu głównego na 29. MFF w Berlinie (1979), zasiadał również w jury na 43. MFF w Wenecji (1986).

Był autorem licznych publikacji książkowych, z których część doczekała się ekranizacji. W 1985 otrzymał nagrodę literacką Finlandia za książkę Far och son^[4].

Angażował się również w działalność polityczną. Przez kilka kadencji zasiadał w radzie miejskiej Helsinek oraz Ekenäs. W latach 1987–1995, w 2007 i ponownie od 2013 do 2015 sprawował mandat posła do Eduskunty, w której reprezentował Szwedzką Partię Ludową. W latach 1996–1999 był deputowanym do Parlamentu Europejskiego IV kadencji, został wybrany z listy Socjaldemokratycznej Partii Finlandii^[5].

Życie prywatne

Był trzykrotnie żonaty: w latach 1954–1962 z Ingą-Britt Wik, w latach 1974–1988 z Jeannette Bonnier i od 1995 z Bitte Westerlund^[6]. Z pierwszą żoną miał dwóch synów: Johana i Jakoba^[7], natomiast z ostatnią – synów Daniela i Rafaela^[8]^[9]. Miał również dwoje dzieci ze związków pozamałżeńskich: córkę Susannę z Meri Vennamo^[10]^[11] i syna Otta Gabrielssona^[12] z Lisbet Gabrielsson^[13].

Przypisy

↑ Kirjailija, elokuvaohjaaja ja poliitikko Jörn Donner on kuollut. yle.fi, 2020-01-30. [dostęp 2020-01-30]. (fiń.).
↑ Författaren och regissören Jörn Donner har dött – blev 86 år. dn.se, 2020-01-30. [dostęp 2020-01-30]. (szw.).
↑ Skandalizujące kino szwedzkie lat 60.. charlie.pl, 2009. [dostęp 2020-01-31].
↑ Edelliset Kaunokirjallisuuden Finlandia-palkinnon voittajat ja -ehdokkaat. kirjasaatio.fi. [dostęp 2015-11-26]. (fiń.).
↑ Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2016-10-09].
↑ Donner, Jörn. W: Vem är det: Svensk biografisk handbok: 1997. Jill Salander Mortensen (red.). Sztokholm: Norstedts, 1996, s. 244. ISBN 978-91-1-960852-9. [dostęp 2021-07-11]. (szw.).
↑ Kuka kukin on 1978. Helsinki: Otava, 1978, s. 111. ISBN 978-951-1-04755-1. [dostęp 2020-02-05]. (fiń.).
↑ Suvi Kerttula: Perhe oli läsnä Jörn Donnerin kuollessa: „Hän sanoi kyllä, haluan kuolla”. is.fi, 2020-01-30. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).
↑ Annakaisa Suni: Jörn Donner: Blir sönerna tråkiga ska vi sluta umgås. svd.se, 2018-02-11. [dostęp 2020-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-19)]. (szw.).
↑ Suvi Kerttula: Meri Vennamo kertoo tyttärensä tarinan: ”Meillä kaikilla on ikävä Susannaa”. is.fi, 2018-08-25. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).
↑ Mikko Juuti: Jörn Donnerin ainoa tytär kuoli 36-vuotiaana – löysivät toisensa vasta aikuisina. is.fi, 2017-11-28. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).
↑ Suvi Kerttula: Jörn Donnerin avioton poika kirjoitti kirjan isästään: „Olen rikkaruoho, jota ei kuuluisi olla olemassa”. is.fi, 2019-11-12. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).
↑ Heidi Vaalisto: Jörn Donner hämmästyi aviottoman poikansa kovia väitteitä – täräyttää nyt julki oman mielipiteensä: „Ei pidä paikkaansa”. is.fi, 2019-11-14. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).

Bibliografia

Jörn Donner w bazie IMDb (ang.). [dostęp 2016-10-09].
Jörn Donner. otava.fi. [dostęp 2016-10-09]. (fiń.).
Profil na stronie Eduskunty. [dostęp 2016-10-09]. (fiń.).

[1] Kirjailija, elokuvaohjaaja ja poliitikko Jörn Donner on kuollut. yle.fi, 2020-01-30. [dostęp 2020-01-30]. (fiń.).

[2] Författaren och regissören Jörn Donner har dött – blev 86 år. dn.se, 2020-01-30. [dostęp 2020-01-30]. (szw.).

[3] Skandalizujące kino szwedzkie lat 60.. charlie.pl, 2009. [dostęp 2020-01-31].

[4] Edelliset Kaunokirjallisuuden Finlandia-palkinnon voittajat ja -ehdokkaat. kirjasaatio.fi. [dostęp 2015-11-26]. (fiń.).

[5] Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2016-10-09].

[6] Donner, Jörn. W: Vem är det: Svensk biografisk handbok: 1997. Jill Salander Mortensen (red.). Sztokholm: Norstedts, 1996, s. 244. ISBN 978-91-1-960852-9. [dostęp 2021-07-11]. (szw.).

[7] Kuka kukin on 1978. Helsinki: Otava, 1978, s. 111. ISBN 978-951-1-04755-1. [dostęp 2020-02-05]. (fiń.).

[8] Suvi Kerttula: Perhe oli läsnä Jörn Donnerin kuollessa: „Hän sanoi kyllä, haluan kuolla”. is.fi, 2020-01-30. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).

[9] Annakaisa Suni: Jörn Donner: Blir sönerna tråkiga ska vi sluta umgås. svd.se, 2018-02-11. [dostęp 2020-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-19)]. (szw.).

[10] Suvi Kerttula: Meri Vennamo kertoo tyttärensä tarinan: ”Meillä kaikilla on ikävä Susannaa”. is.fi, 2018-08-25. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).

[11] Mikko Juuti: Jörn Donnerin ainoa tytär kuoli 36-vuotiaana – löysivät toisensa vasta aikuisina. is.fi, 2017-11-28. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).

[12] Suvi Kerttula: Jörn Donnerin avioton poika kirjoitti kirjan isästään: „Olen rikkaruoho, jota ei kuuluisi olla olemassa”. is.fi, 2019-11-12. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).

[13] Heidi Vaalisto: Jörn Donner hämmästyi aviottoman poikansa kovia väitteitä – täräyttää nyt julki oman mielipiteensä: „Ei pidä paikkaansa”. is.fi, 2019-11-14. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]