Kütahya (1904)
 Siostrzany torpedowiec „Draç” w Stambule w 1910 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
kwiecień 1904 |
| Wodowanie |
1904 |
 Imperium Osmańskie
| |
| Wejście do służby |
8 stycznia 1907 |
| Zatonął |
13 września 1916 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 165 ton |
| Długość |
całkowita: 51 metrów |
| Szerokość |
5,7 metra |
| Zanurzenie |
1,4 metra |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe o łącznej mocy 2700 KM 2 kotły, 2 śruby | |
| Prędkość |
26 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 2 działka kal. 37 mm (2 x I) 4 torpedy | |
| Wyrzutnie torpedowe |
2 × 450 mm (2 x I) |
| Załoga |
30 |
Kütahya – turecki torpedowiec z początku XX wieku, jedna z siedmiu zbudowanych we Włoszech jednostek typu Antalya. Okręt został zwodowany w 1904 roku w stoczni Ansaldo w Genui, a w skład marynarki Imperium Osmańskiego wszedł 8 stycznia 1907 roku. Torpedowiec wziął udział w I wojnie bałkańskiej i I wojnie światowej, podczas której 13 września 1916 roku zatonął na Morzu Czarnym po wejściu na minę.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
Siedem torpedowców typu Antalya zostało zamówionych przez Turcję we Włoszech w 1904 roku[1]. Jednostki były niemal identyczne jak okręty typu Akhisar, różniąc się siłownią o większej mocy[1].
„Kütahya” zbudowana została w stoczni Ansaldo w Genui (numer stoczniowy 139)[1][2]. Stępkę okrętu położono w kwietniu 1904 roku i w tym samym roku został zwodowany[2][3]. W 1905 roku przeprowadzono próby morskie, zaś 29 listopada 1906 roku torpedowiec został odebrany przez zamawiającego w Genui[2]. Nazwę otrzymał od tureckiego miasta Kütahya[4].
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
Okręt był torpedowcem z kadłubem wykonanym ze stali, podzielonym na dziewięć przedziałów wodoszczelnych[1][2]. Długość całkowita wynosiła 51 metrów (50,5 metra między pionami) szerokość 5,7 metra i zanurzenie 1,4 metra[1][2]. Wyporność normalna wynosiła 165 ton[1][2]. Jednostka napędzana była przez dwie pionowe, trzycylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania Ansaldo o łącznej mocy 2700 KM, do których parę dostarczały dwa kotły wodnorurkowe (także produkcji Ansaldo)[2][3][a]. Prędkość maksymalna napędzanego dwoma śrubami okrętu wynosiła 26 węzłów[1][2][b]. Okręt zabierał zapas 60 ton węgla[1][3].
Na uzbrojenie artyleryjskie jednostki składały się dwa pojedyncze działka kalibru 37 mm QF L/20 Hotchkiss z zapasem 250 nabojów[2][3]. Broń torpedową stanowiły zamontowane na pokładzie (z przodu i tyłu sterówki dwie pojedyncze obracalne wyrzutnie kal. 450 mm, z łącznym zapasem czterech torped[2][3].
Załoga okrętu składała się z 4 oficerów i 26 podoficerów i marynarzy[2][3][c].
Służba[edytuj | edytuj kod]
„Kütahya” została wcielona w skład marynarki wojennej Imperium Osmańskiego 8 stycznia 1907 roku w Stambule[2][3]. W maju 1909 roku torpedowiec wziął udział w pierwszych manewrach floty tureckiej na Morzu Marmara[5]. 10 października 1912 roku, tuż po wybuchu I wojny bałkańskiej, okręt stacjonował w Bosforze, a od 16 października przebywał w stoczni Tersane-i Amire w Stambule[6]. Od lipca do sierpnia 1914 roku okręty 1. dywizjonu torpedowców („Kütahya” wraz z siostrzanymi „Draç” i „Musul” oraz „Akhisar”) uczestniczyły w patrolowaniu zachodnich podejść do Dardaneli, zapuszczając się pod Imroz[7]. 27 października 1914 roku, przed przystąpieniem Imperium Osmańskiego do I wojny światowej po stronie państw centralnych, okręt, którym dowodził kpt. mar. (tur. yüzbaşı) Kasimpasali Ibrahim Halil, nadal wchodził w skład 1. dywizjonu torpedowców[8].
26 kwietnia 1915 roku nieopodal Çanakkale torpedowiec eskortował pancernik „Barbaros Hayreddin”, który został zaatakowany torpedą wystrzeloną przez australijski okręt podwodny HMAS AE2. Torpeda okazała się niecelna, a „Kütahya” zmusił przeciwnika do zejścia na głębokość 30 metrów i ucieczki z Dardaneli[9]. 18 czerwca okręt stał się celem ataku brytyjskiego okrętu podwodnego HMS E14, jednak torpeda przeszła przed dziobem torpedowca[10]. 29 czerwca w pobliżu miasta Erdek HMS E14 powtórnie obrał za cel „Kütahyę”, jednak i tym razem atak nie przyniósł skutku[10]. W 1915 roku na torpedowcu dokonano modyfikacji uzbrojenia: zdemontowano jedną wyrzutnię kal. 450 mm, instalując w zamian działo kalibru 57 mm SK L/45 C/99, z zapasem 100 nabojów[2][3]. Załoga okrętu liczyła w tym czasie czterech Niemców i 39 Turków[2].
Po postawieniu w sierpniu 1916 roku przez Rosjan dużej ilości min morskich u wejścia do Bosforu, prócz trałowców do likwidacji zagrożenia zostały przystosowane również torpedowce i niszczyciele „Kütahya”, „Draç”, „Musul”, „Yunus”, „Samsun” oraz kanonierka „Malatya” (typu Taşköprü)[11]. 12 września, uczestnicząc w pracach trałowych razem z „Musulem” i „Yunusem”, „Kütahya” weszła na minę nieopodal Karaburun, doznając uszkodzeń[11]. Torpedowiec został wzięty na hol, jednak zaczął nabierać wody i ostatecznie zatonął 13 września na wschód od Bosforu ze stratą trzech członków załogi[11][12].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Brassey 1912 ↓, s. 265 podaje, że moc maszyn wynosiła 2200 KM.
- ↑ Brassey 1912 ↓, s. 265 i Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 podają, że okręt osiągał prędkość 24 węzły.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 podaje, że załoga okrętu liczyła 20 osób.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 156.
- ↑ a b c d e f g h Gogin 2022 ↓.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 198.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 14.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 195.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 29.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 196.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 35.
- ↑ a b Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 38.
- ↑ a b c Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 51.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: ANTALYA torpedo boats (1906-1907). Navypedia. [dostęp 2022-04-03]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
- The Naval Annual, 1912. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1912. (ang.).