Kaplica św. Anny na Grabowcu
 A/775/658/J z dnia 9 września 1980[1]
| |||||||||||||||||||
| kaplica | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| Parafia |
Najświętszego Serca Pana Jezusa i Matki Bożej Ostrobramskiej w Sosnówce | ||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Podgórzyn  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu karkonoskiego  | |||||||||||||||||||
 50°48′04,3″N 15°43′47,7″E/50,801194 15,729917
| |||||||||||||||||||
Kaplica św. Anny na Grabowcu (niem. St. Anna Kapelle) – zabytkowa kaplica na Grabowcu w Sosnówce w powiecie karkonoskim, w województwie dolnośląskim. Wpisana do rejestru zabytków pod poz. A/775/658/J z dn. 9.09.1980 r.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Kaplica pod wezwaniem św. Anny, znajduje się w południowo-zachodniej Polsce w Sudetach Zachodnich, w północno-wschodniej części Pogórza Karkonoskiego, na zachodnim stoku Grabowca, około 3,3 km na północny zachód od centrum miejscowości Karpacz[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kaplica drewniana (XIII-XVII w.)[edytuj | edytuj kod]
Pierwszą drewnianą kaplicę postawiono na początku XIII wieku[2] przy źródle obok drogi prowadzącej od Pogańskiej Doliny do Dobrego Źródła zwanej Babią Ścieżką lub Ścieżką Czarownic w miejscu istnienia ośrodka prasłowiańskiego kultu pogańskiego, sięgającego czasów neolitu. Pierwsza wzmianka o kaplicy na Grabowcu została odnotowana w 1212 w kronice parafii Sobieszów. Kaplicą początkowo opiekowali się joannici, rycerze zakonnicy. Kaplicę utrzymywano dzięki funduszom księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II. Średniowieczna budowla została zniszczona podczas wojen husyckich[2]. Odbudowana w XV wieku przez Friedricha Liebenthala z Sosnówki, braci Melke oraz Konrada von Schaffgotscha z Podgórzyna, doznała ponownie zniszczeń w czasie wojny trzydziestoletniej[2].
Kaplica murowana pw. św. Anny z XVIII wieku[edytuj | edytuj kod]
_(cropped).jpg)
Obecna murowana kaplica pw. św. Anny, postawiona w stylu barokowym została ufundowana przez hrabiego Hansa Antona von Schaffgotscha z Cieplic[2]. Budowę kaplicy rozpoczęto w 1718 a zakończono w 1719 roku[2]. Projektantem i budowniczym był Casper Anton Joseph Jentsch (1699–1757)[2]. W 1812 do kaplicy sprowadzono z kaplicy św. Wawrzyńca na Śnieżce barokowy ołtarz z rzeźbą świętego Wawrzyńca oraz część wyposażenia.
Po II wojnie światowej kaplica popadła w zapomnienie. Zaginął barokowy obraz z ołtarza głównego, namalowany na miedzianej blasze przez ucznia Michaela Leopolda Willmanna. Odnalazł się po wielu latach i powrócił na swoje miejsce w 2006. Okazało się, że w pierwszej połowie XX wieku, w celu konserwacji obraz zabrano do Torunia. Ogólny wygląd kaplicy św. Anny, od XVIII wieku przez ponad 350 lat nie uległ większym zmianom.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Budowla typu rotundowego zbudowana jest na planie elipsy o wymiarach 14x10 metrów, w stylu barokowym, murowana, posadowiona na kamiennym fundamencie grubość muru ok. 1,7 metra[2]. Wnętrze sklepione spłaszczoną kopułą[2]. Na zewnątrz rotunda zwieńczona jest sklepieniem kolebkowym o konstrukcji drewnianej z dachem pokrytym gontem[2]. Okna owalne od dołu ścięte, wypełnione szkłem.
Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Wyposażenie kaplicy stylowe z początków XVIII wieku zawiera ołtarz główny z obrazem przedstawiającym patronkę św. Annę z Jezusem, Marią i stojącym za nimi Józefem, ambonę i dwa ołtarze boczne oraz figura św. Wawrzyńca[2]. Ołtarz stoi bezpośrednio nad źródłem, a lekko mineralizowana woda o słabej radoczynności (o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i moczopędnym), odprowadzana jest na zewnątrz kapliczki kanałem. Obrazy do kaplicy malowano na miedzianej blasze ze względu na znajdujący się w źródlanej wodzie gaz szlachetny radon, który powodował zanikanie farb na płóciennych obrazach.
Otoczenie[edytuj | edytuj kod]
Przy kaplicy rośnie najgrubszy w Karkonoszach jawor, o obwodzie pnia ok. 4,5 metra. Tutejsza gospoda słynęła z wybornych pstrągów, a jej specjalnością była pieczeń z zająca ze smażonymi rydzami i nalewką z derenia.
Ujęcie wody ze źródła posiada rzeźbiony wizerunek jelenia, pod którym znajduje się napis Der gute Born (Dobre Źródło), a po jego obydwu stronach widnieją napisy 1212 wurde diese heilkraftige Quelle erwahnt[3] (w 1212 było wspomniane święte i lecznicze źródło) oraz 1920 neu gefasst durch Reichsgrafen Schaffgotsch (w 1920 odnowił je hrabia Schaffgotsch).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.].
- ↑ a b c d e f g h i j k Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 3: Karkonosze. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, s. 87, 88. ISBN 83-7005-168-5.
- ↑ Z ikonografii okresu międzywojennego wynika, że napis kończył się wyrazem erwähnt (przegłos uległ zatarciu).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Anna Kurek-Perzyńska, Marek Perzyński, Kaplica św. Anny i inne atrakcje Sosnówki. Przewodnik historyczny, Wrocław: Wrocławski Dom Wydawniczy, 2002, ISBN 83-913531-5-X, OCLC 749312900.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 3 Karkonosze, red. Marek Staffa, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa – Kraków 1993, ISBN 83-7005-168-5.
- Mapa turystyczna Karkonosze polskie i czeskie 1:25 000, Wydawnictwo „Plan”, Jelenia Góra, ISBN 83-88049-26-7.
- Krzysztof Spałek, Izabela Trzewikowska Dobre Źródło na Grabowcu, „Sudety” nr 7/2012.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Archiwalne widoki kaplicy w bibliotece Polona
na