Karol Czejarek

Karol Czejarek

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	11 sierpnia 1939 Berlin
doktor nauk filologicznych
Specjalność: językoznawstwo, literaturoznawstwo niemieckiego obszaru językowego, translatoryka
Alma Mater	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Doktorat	1988 Uniwersytet Szczeciński
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski

Karol Czejarek (ur. 11 sierpnia 1939 w Berlinie) – polski germanista, literaturoznawca, niemcoznawca, tłumacz języka niemieckiego, księgarz, animator i menedżer kultury.

Życiorys

Wczesne lata – Berlin

Pochodzi z rodziny mieszanej śląsko-niemieckiej. Ojciec Roman Czejarek – Ślązak mieszkający w niemieckim wówczas Zabrzu (Hindenburg) – czuł się przede wszystkim Polakiem, matka była Niemką z Dolnej Saksonii. Roman Czejarek, germanista, językoznawca, poliglota, w latach 30. wykładowca na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie. Z powodu aktywnej działalności w Związku Polaków w Niemczech (rozwiązanym przez nazistów w 1938 r.) stracił pracę wykładowcy i został skierowany do pracy w kopalni w Dolnej Saksonii. Tam poznał swoją przyszłą żonę, z którą zamieszkał w Berlinie. Młody Karol czas wojny przeżył w Berlinie. Pod koniec wojny matka z dziećmi schroniła się w rodzinnych stronach na Śląsku (ojciec został wysłany na front), skąd wkrótce musiała uciekać przed Rosjanami do Berlina. Po wojnie ojciec pracował w Polskiej Misji w Berlinie, tam Karol został zapisany do polskiej szkoły, skończył też trzy klasy szkoły niemieckiej.

Lata szczecińskie

W 1949 roku ojciec Karola podjął decyzję, żeby z rodziną przeprowadzić się do Polski – do Szczecina. W Szczecinie nie udało mu się jednak znaleźć pracy odpowiedniej do jego kwalifikacji. Zmarł w roku 1953. Matka Karola ze swoim niemieckim pochodzeniem nie mogła się odnaleźć w środowisku polskim i w roku 1957 zdecydowała się wyjechać z córką do Niemiec. Karol pozostał w Szczecinie sam, zdany na siebie i na pomoc życzliwych sąsiadów, których do dziś wspomina z wielką wdzięcznością.

W 1956 roku Karol Czejarek ukończył II Liceum Ogólnokształcące im. Mieszka I w Szczecinie. We wrześniu tego roku został praktykantem w szczecińskiej księgarni „Klubowa” należącej do „Domu Książki”, i przechodząc kolejne stopnie kariery księgarskiej został wkrótce kierownikiem księgarni. Jednocześnie studiował zaocznie księgarstwo w Szkole Handlowej w Poznaniu, a po odbyciu czynnej służby wojskowej (1959–1961) studiował germanistykę na Wydziale Neofilologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W sumie w księgarstwie przepracował dziesięć lat, do stycznia 1966 roku. „Swoją pracą świadczył o obywatelskim obowiązku odbudowywania z ruin miasta Szczecina, a kultura i oświata stały się priorytetem w jego działaniu” – pisze Maria Jaremek. Zainicjował w tym czasie powstanie Szczecińskiego Klubu Bibliofilów. W „Klubowej” odbywały się regularne spotkania autorskie: „Biesiady Karola Czejarka”, o czym 4 sierpnia 1965 roku pisał „Kurier Szczeciński”: „W „Klubowej” – nie bez kozery przecież przybrała księgarnia taką nazwę – odbywają się randki szczecińskich autorów z czytelnikami. Tak, właśnie randki! Bo są to spotkania jak najbardziej intymne, w klimacie skłaniającym obie strony do wzajemnych zwierzeń. („Nie chcemy nic „ex cathedra”, nie na koturnach – mówi mi pan Czejarek”). Więc jawią się tutaj bez koturnów i literaccy goście ze stolicy, (…) tu także na pogawędki z klientami przychodzą naukowcy: ekonomiści i prawnicy, historycy i historycy sztuki. Co roku w tej osobliwej księgarskiej oficynie odbywają się tradycyjne koncerty absolwentów szczecińskich szkół muzycznych. (…) W taki oto sposób pan Czejarek prowadzi powierzoną mu placówkę”.

W latach 1970–1973 był dyrektorem Wydziału Kultury w Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie. Organizował sejmiki kultury miłośników Ziemi Szczecińskiej, był współinicjatorem Zjazdów Pisarzy Ziem Zachodnich i Północnych, Pisarzy Marynistów, Festiwalu Krótkometrażowych Filmów Morskich, Festiwalu Współczesnego Malarstwa Polskiego, współinicjatorem konkursu „Dzieje szczecińskich rodzin”. Był rzecznikiem powstania Punktu Konsultacyjnego Uniwersytetu Poznańskiego w Szczecinie. Pełnił funkcję sekretarza w Szczecińskim Towarzystwie Kultury.

Kariera kolarska

Oprócz działalności społecznej i administracyjnej realizował własne zainteresowania sportowe. W latach 1957–1963 uprawiał kolarstwo, odnosząc sukcesy na szosie i na torze. Był m.in. mistrzem okręgu szczecińskiego w jeździe na czas na szosie; wicemistrzem ze startu wspólnego, trzeci w mistrzostwach przełajowych województwa, szosowym mistrzem klubów szczecińskich, drużynowym mistrzem Polski juniorów na torze (Kalisz 1958), drużynowym wicemistrzem Polski na torze seniorów (Radom 1959).

Lata warszawskie

Praca w państwowych instytucjach kultury

W 1973 roku wraz z żoną Magdaleną zamieszkał w Warszawie. Został najpierw zastępcą dyrektora Centralnej Składnicy Księgarskiej, potem dyrektorem Centralnego Ośrodka Upowszechniania Kultury (1977–1981). W roku 1981 awansował na stanowisko dyrektora Departamentu Plastyki w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Przez trzy lata piastował funkcję dyrektora Wydziału Kultury Urzędu Miasta Warszawy. W r. 1988 został dyrektorem Departamentu Książki w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Funkcję tę pełnił do 31 sierpnia 1990 roku.

Praca dydaktyczna

W 1988 roku na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Szczecińskiego obronił pracę doktorską pt. „Proza Anny Seghers: problematyka bohatera zaangażowanego (Prosa von Anna Seghers. Problematik und Typus eines engagierten Helden)”. W październiku 1990 został zatrudniony na Uniwersytecie Warszawskim jako starszy wykładowca w Nauczycielskim Kolegium Języka Niemieckiego, a od października 1994 do przejścia na emeryturę (w maju 2016) był adiunktem, p.o. kierownika i kierownikiem Zakładu Kulturoznawstwa Stosowanego w Instytucie Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego.

O swojej pracy ze studentami pisał tak: „W każdym razie ZAWSZE dbałem o to, aby przekazywać wiedzę językową, literaturo- i kulturoznawczą w kontekście historycznym, aby przebaczając Niemcom przeszłość, nasi studenci (przyszli absolwenci) popierali współpracę z każdym krajem na zasadach PEŁNEGO PARTNERSTWA i wzajemnych korzyści – zarówno obecnie, jak i w przyszłości! Aby już to, co było ZŁE we wzajemnych stosunkach polsko-niemieckich w przeszłości – już NIGDY SIĘ NIE POWTÓRZYŁO!”

Prowadził wykłady m.in. z następujących przedmiotów: Historia literatury niemieckiej, Metody nauczania języków obcych, Problematyka UE i Globalizacji oraz ćwiczenia praktyczne ze sztuki tłumaczenia i znajomości praktycznej języka niemieckiego. Prowadził seminaria magisterskie. Równolegle z pracą na UW i – na stanowisku profesora nadzwyczajnego (od roku 2011) – w Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku pracował jako nauczyciel języka niemieckiego w liceach.

Praca naukowa

Badania naukowe dotyczą w pierwszym rzędzie literatury niemieckiej. Jest autorem monografii na temat twórczości Hansa Hellmuta Kirsta i Anny Seghers.

Monografie (w porządku alfabetycznym)

• „Sonata wiosenna” Opowiadania wojenne pisarzy Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Wybór, wstęp i noty biograficzne, częściowo także tłumaczenia. Warszawa 1982.
• Anna Seghers. Poznań 1986.
• (współaut.) Polen. Land und Leute. Warszawa 1987.
• Gramatyka niemiecka dla ciebie. Poznań 1999 (współaut. Joanna Słocińska).
• Nazizm, wojna i III Rzesza w powieściach Hansa Hellmuta Kirsta. Wrocław 2003.
• Gramatyka języka niemieckiego (Ilse Mac Lean, Lorna Sinclair Knight). Warszawa 2003 (opracowanie polskie wspólnie z Hubertem Czejarkiem).
• Deutsche Sprache in Polen nach 1989: Geschichte, Bildung, Praxis = Język niemiecki w Polsce po roku 1989: historia, edukacja, praktyka: materiały Konferencji Naukowo–Praktycznej Zakładu Filologii Niemieckiej. Warszawa 2006 (współred. Janina Mąkosza–Bogdan).
• (redakcja, tłumaczenia) „Dzieła zebrane” Hansa Hellmuta Kirsta. Warszawa (tomy ukazywały się w latach 80. i 90. XX w.).
• Polska między Niemcami a Rosją. Polen zwischen Deutschland und Russland. Materiały z międzynarodowych kolokwiów. Pułtusk 2011 (współred. Tomasz G. Pszczółkowski).
• (współred.) Historia pamięcią pisana. Biografie polsko–niemieckie, cz. 1. Pułtusk 2014.
• (współred.) Historia pamięcią pisana. Biografie polsko–niemieckie, cz. 2. Pułtusk 2017.

Znaczący jego dorobek stanowią dokonania translatorskie, zarówno w zakresie teorii tłumaczenia, jak i praktyki tłumaczeniowej. Redagował (i częściowo tłumaczył) Dzieła zebrane (50 tomów) Hansa Hellmuta Kirsta, jednego z najbardziej znanych pisarzy niemieckich po roku 1945. Kirst – przedwojenny zwolennik Hitlera opisał system zagłady i odsłonił mechanizmy nazistowskiej władzy, rozliczając się w ten sposób ze swojej brunatnej przeszłości. Ogółem Czejarek przetłumaczył dziesięć powieści Kirsta. Tłumaczył na język polski również dzieła takich pisarzy niemieckich jak: Georg Heym, Hans Walldorf, Christa Grasmeyer, Heiner Müller, Günter Kunert.

Publikacje inne

Jest autorem wielkiej ilości artykułów, recenzji z zakresu literaturoznawstwa, niemcoznawstwa, translatoryki. Ukazywały się one m.in. w czasopismach: Studia Niemcoznawcze, Kwartalnik Neofilologiczny, Colloquia Germanica Stetinesia. Na łamach różnych gazet i czasopism uprawia też pisarstwo publicystyczne. W informacji przesłanej drogą mailową w dniu 4.03.2023 podaje liczbę ponad 900 artykułów i recenzji swego autorstwa.

Jako przedstawiciel niemiecko-polskiej sekcji stowarzyszenia „ost–west–forum” GUT Gödelitz w Warszawie był współorganizatorem (razem z Axelem Schmidtem-Gödelitz) regularnych spotkań i konferencji polsko-niemieckich. O dobre relacje polsko-niemieckie zabiegał intensywnie również jako długoletni sekretarz zarządu Międzywydziałowego Centrum Badań Niemcoznawczych Akademii Humanistycznej w Pułtusku.

Jest tłumaczem przysięgłym i członkiem Związku Literatów Polskich. Pełni funkcję zastępcy redaktora naczelnego portalu popularnonaukowego „Przegląd Dziennikarski”.

Bibliografia

• Karol Czejarek: Eine biographische Erinnerung, [w:] (red.) Karol Czejarek, Tomasz Pszczółkowski, współpraca Axel Schmidt-Gödelitz: Historia pamięcią pisana. Biografie polsko-niemieckie, cz. 2. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, 2017, s. 115–127. ISBN 978-83-7549-276-7.
• Karol Czejarek: Przegląd Dziennikarski 24.05.2020: Było, minęło, ale pozostanie wartością. O współpracy ze stowarzyszeniem ost-west-forum (Wschód–Zachód) Gut Gödelitz w Saksonii | Przegląd Dziennikarski (przegladdziennikarski.pl)[14]
• Karol Czejarek: Przegląd Dziennikarski 9.01.2021: Marzyła mi się kariera kolarza. Autobiografia Karola Czejarka, cz. VII | Przegląd Dziennikarski (przegladdziennikarski.pl)[15]
• Karol Czejarek: Przegląd Dziennikarski 27.10.2021: Od nauczyciela kontraktowanego do profesora Akademii Humanistycznej w Pułtusku. Autobiografia Karola Czejarka, cz. XVI | Przegląd Dziennikarski (przegladdziennikarski.pl)[16]
• Karol Czejarek: Przegląd Dziennikarski 29.01.2022: Moje książki, moje artykuły, moje pisanie. Autobiografia Karola Czejarka, cz. XIX | Przegląd Dziennikarski (przegladdziennikarski.pl)[17]
• Karol Czejarek: Przegląd Dziennikarski 21.03.2022: Jeszcze o moich książkach, publicystyce i przekładach. Autobiografia Karola Czejarka, cz. XXI | Przegląd Dziennikarski (przegladdziennikarski.pl)[18]
• Karol Czejarek: Przegląd Dziennikarski 10.08.2022: Dalsze szczegóły dot. twórczości Hansa Hellmuta Kirsta. Autobiografia Karola Czejarka, cz. XXVI | Przegląd Dziennikarski (przegladdziennikarski.pl)[19]
• Karol Czejarek | Przegląd Dziennikarski (przegladdziennikarski.pl)
• Maria Jaremek: Przegląd Dziennikarski 7.06.2018: Życie niemiecko-polskie prof. Karola Czejarka | Przegląd Dziennikarski (przegladdziennikarski.pl)[20]
• Maria Jaremek: Działalność Karola Czejarka – księgarza, współorganizatora instytucji i społecznego ruchu kulturalnego na Pomorzu Zachodnim, germanisty, autora licznych publikacji, [w:] Przegląd Zachodniopomorski, 3, 2019, s. 107–125. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego (wnus.edu.pl)
• Paweł Rogaliński: Przegląd Dziennikarski 19.07. 2017: „Polacy i Niemcy są na siebie skazani” (wywiad z Prof. Karolem Czejarkiem) | Przegląd Dziennikarski (przegladdziennikarski.pl)[21]