Kazimierz Firganek

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kazimierz Firganek
Ilustracja
Kazimierz Firganek (przed 1913)
Data i miejsce urodzenia

13 września 1879
Jarosław

Data i miejsce śmierci

14/15 sierpnia 1941
Czarny Las

Przyczyna śmierci

Mord w Czarnym Lesie

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Miejsce zamieszkania

Stanisławów

Narodowość

polska

Edukacja

C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Stanowisko

profesor i dyrektor gimnazjalny

Odznaczenia
Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych

Kazimierz Józef Firganek (ur. 13 września 1879 w Jarosławiu, zm. 14/15 sierpnia 1941 w Czarnym Lesie) – polski nauczyciel.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 13 września 1879 w Jarosławiu[1][2]. Był synem Karola (1840-1913, powstaniec styczniowy, potem pracownik kolei w Galicji) i Antoniny z domu Reder (zm. 1935)[3]. Miał braci Bolesława (ur. 1877) i Tadeusza (ur. 1884, zmarł podczas studiów[4]) oraz siostrę Jadwigę (1882-1978)[5]. Wraz z rodziną zamieszkiwał w Zagórzu w Krakowie[6].

W 1899 ukończył naukę w C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie[7][8]. Od 1899 do 1904 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego na kierunkach fizyki i matematyki[8].

Po studiach podróżował do Włoch[8]. Uprawiał taternictwo[2]. 22 lipca 1907 dokonał pierwszego przejścia Grani Hrubego drogą od Teriańskiej Przełęczy Wyżniej do Teriańskiej Przełęczy Niżniej (wraz z nim: Ignacy Król, Władysława Panek-Jankowska, Józef Jankowski)[9]. W tym samym roku przeszedł drogą Häberleina południową ścianą Żabiego Konia (wraz ze Stanisławem Konarskim i Ignacym Królem)[10][2]. Należał do Oddziału Towarzystwa Tatrzańskiego „Beskid”[2].

Z wykształcenia był nauczycielem matematyki i fizyki[1]. W roku szkolnym 1903/1904 w charakterze praktykanta uczył matematyki w C. K. III Gimnazjum w Krakowie[11]. Następnie jako kandydat zawodu nauczycielskiego 8 lipca 1904 został mianowany zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Nowym Sączu i 1 września tego roku złożył przysięgę[12]. Tego dnia rozpoczął pracę w szkolnictwie[1]. W szkole uczył języka łacińskiego, języka polskiego, historii, geografii, matematyki, fizyki, stenografii[13][14]. Egzamin nauczycielski złożył 1 listopada 1906 i od tego dnia liczyła się jego służba[1]. 30 lipca 1907 został mianowany nauczycielem rzeczywistym w C. K. II Gimnazjum w Stanisławowie[15], gdzie pracował w tym charakterze od 1 września 1907[1]. Tam uczył matematyki i fizyki, stenografii[16]. 9 września 1908 został przeniesiony do C. K. I Gimnazjum w Stanisławowie[17]. Tam uczył matematyki i fizyki (był zawiadowcą gabinetu fizykalnego), psychologii, był kierownikiem stacji meteorologicznej oraz kasy oszczędności[18][19][20][21][22]. 10 stycznia 1911 został zatwierdzony w zawodzie nauczycielskim i otrzymał tytuł c. k. profesora[23]. Profesorem w I Gimnazjum w Stanisławowie pozostawał w dalszych latach, w tym podczas I wojny światowej[24][8]. Równolegle, w II dekadzie XX wieku uczył matematyki i fizyki w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim z prawem publiczności w Stanisławowie i był tam członkiem komisji skrutacyjnej kasy oszczędności[25][26][27]. Przed 1918 został odznaczony austro-węgierskim Krzyżem Jubileuszowym dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych[24].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nadal był profesorem zakładu w Stanisławowie, przemianowanego na I Państwowe Gimnazjum im. Mieczysława Romanowskiego, ucząc tam wciąż matematyki i fizyki[28]. Przed 1924 został przeniesiony do III Państwowego Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Stanisławowie[29]. Tam też uczył matematyki i fizyki[29]. Ponadto, pozostając etatowym profesorem III Gimnazjum, równolegle w Stanisławowie był dyrektorem Szkoły Handlowej Żeńskiej[30] i nauczycielem w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim Zgromadzenia Sióstr Urszulanek[31][8]. Rozporządzeniem z 24 sierpnia 1925 został przeniesiony na stanowisko dyrektora II Państwowego Gimnazjum im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu (wraz z rokiem szkolnym 1925/1926 ukształtowanego w pełne ośmioklasowe gimnazjum o profilu matematyczno-przyrodniczym), które sprawował od 24 października 1925[32][33][34]. Uczył tam matematyki i fizyki[33]. Od roku szkolnego 1927/1928 wprowadził w tej szkole tzw. „poranki”, organizowane w każdą sobotę lekcyjną i polegające na wysłuchaniu przez uczniów referatu bądź wykładu, przygotowanego przez jednego z nauczycieli[35]. Z jego inicjatywy w 1927 z całości zbiorów książek utworzono biblioteki klasowe[36]. Reskryptem ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Kazimierza Świtalskiego z 28 marca 1929 został przeniesiony w stan nieczynny z dniem 30 czerwca 1939[37][38]. W związku z tym 28 czerwca 1929 w jarosławskim II Gimnazjum nastąpiło pożegnanie dyrektora Firganka, a on sam przyznał wtedy, że odchodzi z uczuciem krzywdy, jaką niezasłużenie wyrządzili mu prowokatorzy, denuncjanci oraz mając pełnię sił do pracy dla młodzieży[39]. Reskryptem kolejnego ministra WRiOP Sławomira Czerwińskiego z 8 grudnia 1929 został przeniesiony w stan spoczynku z dniem 31 grudnia 1929[40][37]. Profesor Firganek miał wówczas 50 lat i wysłużył 25 lat pracy (wtedy na emeryturę przechodzili nauczyciele w wieku 60 lat po wysłużeniu 35 lat)[41]. Według relacji rodziny usunięcie ze służby nastąpiło wskutek konfliktu z władzą sanacyjną[8]. W prasie z 1929 wskazywano na przypisywanie profesorowi poglądów endeckich jako przyczynę jego odwołania[42].

W trakcie swojej pracy w połowie lat 20. figurował jako członek okręgu lwowskiego Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych[43][44]. Później w Jarosławiu udzielał się w działalności oświatowej i społecznej. Był członkiem Powiatowej Rady Szkolnej[45] oraz był prezesem zarządu Towarzystwa Bursy im. Mikołaja Kopernika[46]. 28 kwietnia 1928 został wybrany zastępcą przewodniczącej zarządu koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Jarosławiu[47] oraz pełnił tę funkcję nadal w 1929[48] i w 1930[49], na początku 1932 był prezesem TSL[50], potem wybierany skarbnikiem 8 kwietnia 1932[51], ponownie 29 kwietnia 1933[52]. Był przewodniczącym koła Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych[53]. Jako delegat koła TNSW 20 października 1927 wszedł do zarządu „Koleżeńskiej Pomocy” przy TNSW[54]. 4 grudnia 1927 został wybrany do zarządu Polskiej Drukarni Spółdzielczej w Jarosławiu[55], 14 kwietnia 1929 został wybrany do komisji kontrolującej tejże[56], a 30 marca 1930 został ponownie członkiem zarządu[57]. W połowie 1929 był członkiem komitetu miejscowego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej[58]. W wyborach parlamentarnych w 1930 kandydował do Sejmu RP III kadencji z Listy Narodowej Nr 4 (Stronnictwa Narodowego) w okręgu wyborczym nr 47[59]. W 1931 był prezesem powiatowego Związku Młodzieży Wiejskiej[60], a od 1931 do 1932 przewodniczącym zarządu okręgowego[61].

Kazimierz Firganek od 1924 był żonaty z Zofią z domu Kopyta, która wcześniej była jego uczennicą w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim w Stanisławowie[62][8]. Mieli córki: Janinę (ur. 1927, od 1951 zamężna z dendrologiem Bolesławem Suszką) i Zofię (ur. 1929)[63]. Od 1933 wraz z rodziną zamieszkiwał ponownie w Stanisławowie[8]. Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 i nastaniu okupacji sowieckiej był nauczycielem fizyki i matematyki w szkole z językiem polskim wykładowym[8]. Jego dom, poza jednym pokojem, został zajęty przez sowieckich wojskowych[8]. Po ataku Niemiec na ZSRR z 22 czerwca 1941 i nastaniu okupacji niemieckiej będąc emerytowanym profesorem gimnazjalnym w Stanisławowie został aresztowany i zamordowany w dokonanej przez Niemców egzekucji w Czarnym Lesie pod Pawełczem w nocy 14/15 sierpnia 1941[64][65][66].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 80.
  2. ↑ a b c d Firganek Kazimierz. z-ne.pl. [dostęp 2021-02-13].
  3. ↑ Suszka 2014 ↓, s. 54-56, 61.
  4. ↑ Zjazd abiturjentów I roku 1905 szkoły realnej, obecnie gimnazjum II-go (25-lecie). „Express Jarosławski”. Nr 31, s. 2, 2 sierpnia 1930. 
  5. ↑ Suszka 2014 ↓, s. 56, 62.
  6. ↑ Suszka 2014 ↓, s. 56.
  7. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum Nowodworskiego czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1899. Kraków: 1907, s. 63.
  8. ↑ a b c d e f g h i j Suszka 2014 ↓, s. 61.
  9. ↑ Witold Henryk Paryski. Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część VIII. Młynicka Przełęcz – Krywań. Warszawa: Sport i Turystyka, 1956
  10. ↑ Bolesław Chwaściński: Z dziejów taternictwa. O górach i ludziach. Warszawa: Sport i Turystyka, 1988, s. 94, 100, 111, 119, 121, 141. ISBN 83-217-2463-9.
  11. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. III Gimnazyum w Krakowie za rok szkolny 1904. Kraków: 1904, s. 32.
  12. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Wyższego w Nowym Sączu za rok szkolny 1905. Nowy Sącz: 1907, s. 62.
  13. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Wyższego w Nowym Sączu za rok szkolny 1905. Nowy Sącz: 1907, s. 27.
  14. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Wyższego w Nowym Sączu za rok szkolny 1907. Nowy Sącz: 1907, s. 28, 61, 63.
  15. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1907/08. Stanisławów: 1908, s. 58.
  16. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1907/08. Stanisławów: 1908, s. 56, 58.
  17. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C.K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1908/09. Stanisławów: 1909, s. 21.
  18. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C.K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1908/09. Stanisławów: 1909, s. 16.
  19. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1909/10. Stanisławów: 1910, s. 40.
  20. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1910/11. Stanisławów: 1911, s. 40.
  21. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1912/13. Stanisławów: 1913, s. 23.
  22. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1913/14. Stanisławów: 1914, s. 37, 68, 77.
  23. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1910/11. Stanisławów: 1911, s. 46.
  24. ↑ a b Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1021.
  25. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi Prywatnego Gimnazyum Żeńskiego z prawem publiczności w Stanisławowie za rok szkolny 1909/10. Stanisławów: 1910, s. 25.
  26. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi Prywatnego Gimnazyum Żeńskiego z prawem publiczności w Stanisławowie za rok szkolny 1910/11. Stanisławów: 1911, s. 47.
  27. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi Prywatnego Gimnazyum Żeńskiego z prawem publiczności w Stanisławowie za rok szkolny 1912/13. Stanisławów: 1913, s. 17, 36.
  28. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji I. Gimnazjum Państwowego w Stanisławowie za rok szkolny 1920/21. Stanisławów: 1921, s. 3.
  29. ↑ a b Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 328.
  30. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 408.
  31. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 329.
  32. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 17, s. 330, 16 stycznia 1930. 
  33. ↑ a b Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 133-134.
  34. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu za lata 1918/19 - 1927/28 i za rok szkolny 1928/29. Jarosław: 1929, s. 3, 8.
  35. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu za lata 1918/19 - 1927/28 i za rok szkolny 1928/29. Jarosław: 1929, s. 6, 27.
  36. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu za lata 1918/19 - 1927/28 i za rok szkolny 1928/29. Jarosław: 1929, s. 7.
  37. ↑ a b Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu za rok szkolny 1929/30. Jarosław: 1930, s. 15-16.
  38. ↑ Kronika. Nowy kier. gimn. II w Jarosławiu. „Głos Jarosławski”. Nr 26, s. 3, 29 czerwca 1929. 
  39. ↑ Pożegnanie dyr. Firganka. „Głos Jarosławski”. Nr 26, s. 2-3, 6 lipca 1929. 
  40. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 1, s. 11, 16 stycznia 1930. 
  41. ↑ I znowu jedna z licznych ofiar systemu pomajowego!. „Głos Jarosławski”. Nr 52, s. 2, 28 grudnia 1929. 
  42. ↑ Kronika. „Głos Jarosławski”. Nr 26, s. 3, 29 czerwca 1929. 
  43. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 440.
  44. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 497.
  45. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu za lata 1918/19 - 1927/28 i za rok szkolny 1928/29. Jarosław: 1929, s. 8, 17.
  46. ↑ Zapomniana instytucja. „Głos Jarosławski”. Nr 4, s. 1, 24 września 1927. 
  47. ↑ Z Koła T.S.L. w Jarosławiu. „Głos Jarosławski”. Nr 17, s. 2, 28 kwietnia 1928. 
  48. ↑ Święcone del. Czytelń T.S.L.. „Głos Jarosławski”. Nr 18, s. 3, 4 maja 1929. 
  49. ↑ Kurs instruktorski T.S.L.. „Głos Jarosławski”. Nr 1, s. 4, 4 stycznia 1930. 
  50. ↑ Opłatek Tow. Szk. Lud. w Jarosławiu. „Głos Jarosławski”. Nr 5, s. 1, 30 stycznia 1932. 
  51. ↑ Kronika. Walne zebranie Koła T.S.L. w Jarosławiu. „Głos Jarosławski”. Nr 17, s. 4, 23 kwietnia 1932. 
  52. ↑ Kronika. Walne zebranie Koła T.S.L. w Jarosławiu. „Express Jarosławski”. Nr 17, s. 3, 29 kwietnia 1933. 
  53. ↑ Kronika. Z życia Koła Towarzystwa Nauczycieli szk. średn. i wyższych w Jarosławiu. „Głos Jarosławski”. Nr 41, s. 4, 11 października 1931. 
  54. ↑ Kronika. „Głos Jarosławski”. Nr 10, s. 4, 5 listopada 1927. 
  55. ↑ Nasza drukarnia. „Głos Jarosławski”. Nr 15, s. 1, 10 grudnia 1927. 
  56. ↑ Walne Zgromadzenie Członków Polskiej Drukarni Spółdzielczej. „Głos Jarosławski”. Nr 16, s. 1, 20 kwietnia 1929. 
  57. ↑ Zmiany dotyczące wpisanej spółdzielni. „Głos Jarosławski”. Nr 24, s. 3, 13 czerwca 1931. 
  58. ↑ Walne zgromadzenie. „Głos Jarosławski”. Nr 26, s. 2, 29 czerwca 1929. 
  59. ↑ Lista kandydatów Stronnictwa Narodowego na posłów do Sejmu w okręgu 47. „Głos Jarosławski”. Nr 44, s. 1, 1 listopada 1930. 
  60. ↑ Kronika. Dzień współdzielczości w Tuczempach. „Głos Jarosławski”. Nr 27, s. 3, 4 lipca 1931. 
  61. ↑ Pyrrusowe zwycięstwo sanacji. Wybory do Zarządu Okręgowego Kół Związku Młodzieży Wiejskiej. „Głos Jarosławski”. Nr 29, s. 4, 16 lipca 1932. 
  62. ↑ W 1913 ukończyła II klasę (oznacza to że mogła mieć wtedy około 12 lat, czyli mogła urodzić się około 1901). Sprawozdanie Dyrekcyi Prywatnego Gimnazyum Żeńskiego z prawem publiczności w Stanisławowie za rok szkolny 1912/13. Stanisławów: 1913, s. 56.
  63. ↑ Suszka 2014 ↓, s. 61, 63.
  64. ↑ Józef Zieliński. Stanisławów 1941. „Biuletyn”. Nr 43, s. 5, Czerwiec 1982. Koło Lwowian w Londynie.  Za: Józef Zieliński. Stanisławów 1941. „Tygodnik Powszechny”. Nr 49 (567), 6 grudnia 1959. Koło Lwowian w Londynie. 
  65. ↑ Tadeusz Kamiński: Tajemnica Czarnego Lasu. stanislawow.net. [dostęp 2020-04-25].
  66. ↑ Suszka 2014 ↓, s. 62.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Firganek&oldid=72486675”