Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny „tal-Ħerba” w Birkirkarze
| Sanktuarium | |||||||||||||||
 Fasada kościoła i portyk (2016) | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Malty  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |||||||||||||||
 35°54′04,4″N 14°27′53,6″E/35,901222 14,464889
| |||||||||||||||
Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, powszechnie nazywany Sanktuarium Matki Bożej „tal-Ħerba” (malt. Santwarju tal-Madonna tal-Ħerba) – rzymskokatolicki kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Birkirkarze na Malcie. Został zbudowany w różnych etapach od początku XVII wieku do lat 20. XX wieku na miejscu wcześniejszego kościoła, który istniał już przed 1575.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o kościele na miejscu dzisiejszego sanktuarium znajduje się w raporcie Pietro Dusiny z 1575, w którym stwierdził, że cieszył się on pewnym oddaniem[1]. W 1610 został zastąpiony nowym kościołem[2]. W 1615 biskup Baldassare Cagliares złożył wizytę duszpasterską w różnych kościołach w Birkirkarze, w tym w jednym poświęconym Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny, który był określany jako „tal-Ħerba” (co oznacza "z ruin" po maltańsku). Pochodzenie tej nazwy jest niejasne, a zdyskredytowana teoria głosiła, że było to zniekształcenie „tal-Ħarba” (co oznacza „ucieczkę”) w odniesieniu do uciekających wojsk osmańskich po Wielkim Oblężeniu Malty w 1565. Mogło być również tak, że kościół był znany jako „tal-Ħerba”, ponieważ był już stary na początku XVII wieku[1] lub, że otrzymał swoją nazwę od zrujnowanego stanu otoczenia w czasie jego budowy[3].
Zgodnie z tradycją, pewnego razu kaleki mężczyzna, który chodził o kulach usłyszał dzwonek kościoła i został cudownie uzdrowiony po wejściu do niego. Ten rzekomy cud doprowadził wśród mieszkańców Malty do zwiększonego nabożeństwa do Matki Bożej „Tal-Ħerba”, a kościół podobno przyciągał również wiernych z Sycylii, Włoch kontynentalnych, Anglii, Francji i Hiszpanii. Przed 1640 kościół stał się zbyt mały, aby zaspokoić te potrzeby. Około 1644 przed pierwotnym budynkiem zbudowano nowy kościół pod wezwaniem Narodzenia Matki Bożej. Z czasem ten pierwszy stracił na znaczeniu i koło 1673 nie był już wykorzystywany do kultu. Jakiś czas później został przebudowany na zakrystię dla nowego kościoła[1].
W 1774 roku stary kościół został zburzony i zastąpiony przez nowy, w stylu rokoko[1]. Został on poświęcony przez biskupa Vincenzo Labiniego 23 marca 1783[2]. Między końcem XVIII a początkiem XX wieku różni papieże, w tym Klemens XIV, Pius VI, Pius IX, Leon XIII oraz Pius X, a także biskup Labini, Gaetano Pace Forno i Pietro Pace przyznawali kościołowi odpusty[1]. Portyk i dzwonnica kościoła zostały dobudowane w 1797[1].
W 1923 sanktuarium zostało powiększone do obecnego kształtu, oraz dobudowano mu kopułę[1]. Zachowano dzwonnicę, portyk, kaplicę boczną, zakrystię i oratorium z istniejącego kościoła[3] i od tego momentu prawie żadne pozostałości kościoła z 1610 nie istnieją[2]. To powiększenie było oficjalnie dziełem architekta Edwina Vassallo[3], chociaż uważa się, że w rzeczywistości projekty zostały wykonane przez jego ojca Andreę Vassallo, który przypisał je swojemu synowi, ponieważ nie mógł wykonywać prywatnych zleceń ze względu na jego stanowisko jako architekta rządowego[4].
W 1955 wybudowano salę, w której znalazły się ofiary ex-voto, a w latach 90. przeprowadzono pewne prace restauracyjne[1]. Kościół podlega jurysdykcji parafii św. Heleny w Birkirkarze[2].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół zbudowany na planie krzyża[3] ma kopułę i pojedynczą dzwonnicę[1]. Przed fasadą kościoła znajduje się długi plac przykościelny parvis[3]. Do portyku zwieńczonego figurą Matki Boskiej prowadzą schody. Nad wejściem do kościoła, na tle okrągłego okna znajduje się krucyfiks[1].
Oprócz nawy i ołtarza w prezbiterium kościół posiada boczną kaplicę oraz zakrystię[1].
Dzieła sztuki[edytuj | edytuj kod]
Obraz w ołtarzu głównym przedstawia Matkę Boską wraz ze św. Janem Chrzcicielem, aniołem stróżem i duszami w czyśćcu[3]. Został on namalowany pomiędzy 1668 a 1679, i zastąpił wcześniejszy obraz, który obecnie znajduje się w bocznej kaplicy sanktuarium[1]. Obraz koronował biskup Pietro Pace 7 sierpnia 1910[1][2].
W kościele znajduje się również wiele innych dzieł sztuki, w tym obrazy w bocznych ołtarzach i freski na kopule i sklepieniu. Przedstawiają one sceny z życia Matki Boskiej, a namalował je artysta Ġużeppi Briffa w latach 1926–1959[1].
W kościele znajduje się również około 500 ex-voto w formie obrazów i innych darów, które są przechowywane w specjalnej sali[3]. Jest to największa kolekcja ex-voto na Malcie, obejmująca ponad 180 obrazów o tematyce morskiej[1]. Niektóre z dawnych wotów w Tal-Ħerba mają duże znaczenie historyczne: przykładem jest obraz z 1740, który jest najstarszym znanym przedstawieniem speronary[5] oraz obraz z 1840 przedstawiający załogę statku zmasakrowanego przez pigmejów w Afryce Zachodniej[6][7].
Ochrona dóbr kulturowych[edytuj | edytuj kod]
Budynek jest umieszczony w National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands pod numerem 00278[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Philip Xuereb: Is-Santwarju tal-Madonna tal-Ħerba ~ Birkirkara ~. Kappelli Maltin. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-10)]. (malt.).
- ↑ a b c d e Birkirkara (St Helen). Archdiocese of Malta. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-25)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Church of the Madonna tal-Herba. NICPMI, 2012-08-27. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-13)]. (ang.).
- ↑ Leonard Mahoney. Architect Andrea Vassallo (1908–1928). „Melita Historica”. 10 (3), s. 225–236, 1990. Malta Historical Society. [zarchiwizowane z adresu 2017-03-26]. (ang.).
- ↑ Joseph Muscat. The Xprunara. „Proceedings of History Week 1993”, s. 123–150, 1993. [zarchiwizowane z adresu 2019-01-22]. (ang.).
- ↑ Andrew Cuschieri, Joseph Muscat. Maritime votive paintings in Maltese churches. „Melita Historica”. 10 (2), s. 121–144, 1989. [zarchiwizowane z adresu 2020-09-13]. (ang.).
- ↑ Isabelle Borg: The Maritime Ex-Voto: A Culture of Thanksgiving in Malta. Malta: Heritage Books, 2005, s. 20–21. ISBN 978-99932-7-010-2. (ang.).