Kolczatek strzępiasty
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kolczatek strzępiasty |
| Nazwa systematyczna | |
| Hericium cirrhatum (Pers.) Nikol. Acta Inst. Bot. Acad. Sci. USSR Plant. Crypt., Ser. II 6: 343 (1950) | |
_just_on_some_30_m_distance_from_the_preceedin_-_panoramio.jpg)
_at_the_preceeding_photo_with_lots_-_panoramio.jpg)
Kolczatek strzępiasty (Hericium cirrhatum (Pers.) Nikol.) – gatunek grzybów z rodziny soplówkowatych (Hericiaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hericium, Hericiaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał Christiaan Hendrik Persoon w 1794 roku, nadając mu nazwę Hydnum cirrhatum. Rosyjska mykolog Taisiya Lvovna Nikolayeva w 1950 roku przeniosła ten gatunek do rodzaju Hericium, ustanawiając tym samym naukową nazwę Hericium cirrhatum.
Synonimy naukowe[2]:
- Creolophus cirrhatus (Pers.) P. Karst. 1879
- Creolophus corrugatus (Fr.) P. Karst. (jako corrugatum) 1879
- Creolophus diversidens (Fr.) P. Karst. 1879
- Dryodon cirrhatus (Pers.) Quél. 1886
- Dryodon corrugatus (Fr.) Cejp (jako corrugatum) 1928
- Dryodon diversidens (Fr.) Quél. 1887
- Hericium diversidens (Fr.) Nikol. 1950
- Hydnum cirrhatum Pers. 1794
- Hydnum corrugatum Fr. 1818
- Hydnum diversidens Fr. 1821
- Hydnum paradoxum Schultz 1806
- Steccherinum cirrhatum (Pers.) Teng 1963
Nazwę polską dla synonimu Creolophus cirrhatus podali prof. Barbara Gumińska i prof. Władysław Wojewoda w 1983 roku[3]. Nazwa ta według Index Fungorum nie jest spójna z nazwą systematyczną.
Wcześniej Franciszek Błoński opisywał go w 1888 roku pod nazwą kolczak strzępiasty[3].
Nazwa rodzajowa Hericium oznacza jeża i odnosi się do kolczastych hymenoforów grzybów w obrębie tego rodzaju. Epitet gatunkowy cirrhatum oznacza „posiadanie wąsów” – kolejne odniesienie do zwisających kolców.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnicy do 30 cm, składa się z wielu muszlowatych, nieregularnych i pofałdowanych płatów zrośniętych podstawą na wspólnym, grubym trzonie[4]. Poszczególne kapelusze ułożone są kępkami, czasem dachówkowato. Barwa młodych owocników białawokremowa, później żółtawa, w końcu żółtawobrązowawa lub ochrowa[5][6].
Pojedyncze płaty w kształcie muszli, wachlarzowate o szerokości 30–80 mm. Początkowo wypukłe, potem płaskie do lekko wklęsłych, z wiekiem pofalowane. Ich górna powierzchnia pokryta nie w pełni wykształconymi, płonnymi, nie wzniesionymi kolcami lub jest brodawkowata. Brzeg ostry, często pofalowany lub podwinięty[4][5].
Kolczasty, kolce gęsto ustawione, pionowe, białawe, o długości 5–15 mm znajdujące się na spodniej stronie płatów[4][6].
Barwy kapelusza lub nieco jaśniejszy, za młodu miękki, gruby i mięsisty, kruchy, później nieco łykowaty, a na starość twardniejący. Zapach przyjemny, słodkawo-owocowy. Smak łagodny[4][7].
Biały[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 3,5–4,5 × 3–4 μm, okrągławe lub elipsoidalne, gładkie, amyloidalne[8]. Podstawki wydłużone, czterozarodnikowe, w kształcie maczugi. Cystydy wydłużone, o robakowatym kształcie, z ziarnistą zawartością[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Podano stanowiska tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie, Australii, Azji i na wyspach japońskich. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony; występuje od Morza Śródziemnego po północne krańce Półwyspu Skandynawskiego[9]. Jest to grzyb rzadki. Został ujęty na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ze statusem „V” – narażony[10]. Znajduje się na czerwonych listach w wielu państwach Europy, między innymi w Bułgarii, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Danii i Holandii[3].
Grzyb nadrzewny. Jego owocniki pojawiają się od czerwca do października, w lasach liściastych i mieszanych, na pniakach i kłodach drzew liściastych, zwłaszcza buków, ale również dębów, grabów, brzóz i topoli[3]. Zdarza się, że rośnie na jeszcze żywych drzewach. Owocniki wyrastają samotnie lub w małych grupach, w których mogą zrastać się ze sobą.
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Saprotrof, czasami pasożyt[7]. Powoduje białą zgniliznę drewna.
Grzyb jadalny, gdy jest młody, jednak z uwagi na rzadkość zasługuje na ochronę i nie powinien być zbierany. Stare owocniki są łykowate i twarde[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Species Fungorum – Names Record [online], www.speciesfungorum.org [dostęp 2019-06-08].
- ↑ Species Fungorum – Species synonymy [online], www.speciesfungorum.org [dostęp 2019-06-08].
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Checklist of Polish larger Basidiomycetes = Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1, OCLC 62368937 [dostęp 2019-06-08].
- ↑ a b c d e Ladislav Hagara, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 371–372, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2018-11-17].
- ↑ a b Atlas Grzybów [online], atlas.grzybiarze.eu [dostęp 2019-06-11].
- ↑ a b c Stefan Buczacki, Collins fungi guide, wyd. 1, London: Collins, 2012, s. 470, ISBN 978-0-00-724290-0, OCLC 793683235 [dostęp 2019-06-11].
- ↑ a b c grzybland – Kolczatek strzępiasty [online], www.grzybland.pl [dostęp 2019-06-11].
- ↑ Roger Phillips, Mushrooms, Derek Reid i inni, London: Macmillan, 2006, s. 327, ISBN 0-330-44237-6, OCLC 68770488 [dostęp 2019-06-11].
- ↑ Występowanie Hericium cirrhatum na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-03-05].
- ↑ czerwona lista grzybów [online], www.grzyby.pl [dostęp 2019-06-11].