Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Żabbar
2073 NICPMI | |||||||||||
Państwo | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Miejscowość | |||||||||||
Adres |
Triq Santa Marija | ||||||||||
Wyznanie | |||||||||||
Kościół | |||||||||||
Archidiecezja | |||||||||||
Wezwanie | |||||||||||
Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Malty | |||||||||||
Położenie na mapie Morza Śródziemnego | |||||||||||
35°52′25,8″N 14°32′19,9″E/35,873833 14,538861 |
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, zwany potocznie kościołem Matki Bożej ta' l-indirizz (malt. Il-knisja ta-Santa Marija ta’ l-indirizz, ang. Church of Saint Mary ta’ l-indirizz) – rzymskokatolicki kościół w Ħaż-Żabbar na Malcie.
Świątynia ta poświęcona jest Wniebowzięciu Maryi, znana jest pod nazwą "ta’ l-indirizz" (wiodący ku wiecznemu zbawieniu), i jest jedynym kościołem na Malcie, który posiada ten tytuł. Znajduje się w jednej z najstarszych dzielnic Żabbar[1][2]. Na Malcie istnieje kościół pod wezwaniem o zbliżonym źródłosłowiu: Matki Bożej Hodigitria (Madonna ta’ Itria) co oznacza „wskazująca Drogę (do zbawienia)”.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Dokładna data budowy pierwszej kaplicy na tym miejscu nie jest znana. Papieski wizytator Pietro Dusina nie wspomina w swoim raporcie z wizyty w Żabbar w 1575 o jakiejkolwiek kaplicy w tym miejscu. Jednakże raporty z wizytacji biskupa Gargallo w 1600, a później biskupa Cagliaresa w 1615 wymieniają ten, i inne kościoły nie ujęte przez Dusinę, jako istniejące. W rzeczywistości, po wizycie w listopadzie 1600, biskup Gargallo napisał, że świątynia właśnie została odbudowana i powiększona przez Gaspare Testaferratę z Birgu. Oznacza to, że na miejscu obecnej kaplicy była inna, mniejsza i starsza. Gargallo zapisał, że kościół „miał jeden ołtarz z obrazem Matki Bożej i wszystkimi niezbędnymi przedmiotami, a nabożeństwo do niego było tak wielkie, że wielu ludzi nawiedzało kościół i zostawiało dary, a wieczna lampka przed obrazem Matki Boskiej świeciła się przez cały dzień. W wigilię święta śpiewano nieszpory, a w święto patronalne rozdawano żywność biednym”[2]. Achille Ferres napisał, że w 1627 ten sam Gaspare Testaferrata zostawił pewną kwotę pieniędzy na utrzymanie kaplicy[3].
Podczas blokady Francuzów w latach 1798–1800 kościół służył tymczasowo jako parafialny, a to z powodu poważnego uszkodzenia kopuły kościoła Matki Bożej Łaskawej[1][2].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Wygląd zewnętrzny
[edytuj | edytuj kod]Fasada kościoła jest prosta. Jej zachodnia, główna strona pozbawiona jest jakichkolwiek dekoracji architektonicznych. Główne wejście tworzą łukowato zakończone drzwi, z dwoma eleganckimi pilastrami po bokach, wspierającymi ozdobne belkowanie z kwadratowym motywem, oraz prosty gzyms. Ponad drzwiami okrągłe okno, doświetlające wnętrze. Fasada kończy się skośnym dachem i postumentem z krzyżem[2][4]. Kilin pisze[5], że oryginalnie poniżej krzyża greckiego, którego ślady widać tuż pod krzyżem wieńczącym fasadę, były dwa otwory z zawieszonymi niewielkimi dzwonkami. Według niego styl drzwi nie pasuje do reszty budynku. Po prawej stronie kaplicy znajduje się kwadratowa w przekroju dzwonnica z początku XX wieku, z czterema niedużymi dzwonami, umieszczonymi na niej w 1904[2][4][5][6].
Na fasadzie znajdziemy również wydrapane graffiti, przedstawiające tartanę oraz przylegający doń krzyż, oznaczający popularne miejsce pielgrzymkowe[2].
Fasada kościoła została w 2013 odnowiona[2].
Wnętrze
[edytuj | edytuj kod]Wnętrze kościoła ma plan prostokąta, sklepienie kolebkowe podtrzymywane jest ośmioma łukami. W apsydzie, podobnej w stylu, lecz niższej i węższej od nawy, znajduje się kamienny ołtarz[2][3][5][6].
W sklepieniu apsydy widoczny jest oszklony otwór, ponad którym na zewnątrz postawiona jest latarnia, doświetlająca wnętrze. Kaplica nie ma kopuły[5]. Na ścianie za ołtarzem widoczna jest część okrągłego okna, zakrytego przez drewniane retabulum. W bocznych ścianach apsydy znajdują się wejścia do bocznych pomieszczeń, służących kiedyś jako zakrystia[2], dziś powiększone, używane są w celach katechetycznych[1][5]. Nowy drewniany ołtarz oraz pulpit lektora ustawione zostały w 2009[2].
Ponad frontowymi drzwiami umieszczony jest galeria, do której dostęp jest przez dzwonnicę. Do lat pięćdziesiątych XX wieku znajdowały się tam organy, dziś zastąpione przez elektrofon[2][5].
Dzieła sztuki
[edytuj | edytuj kod]Na lewej ścianie kościoła znajduje się nisza Chrystusa Cierpiącego, na przeciwnej zaś mniejsza nisza z figurą św. Antoniego. Na obu ścianach zawieszone są obrazy-stacje drogi krzyżowej[2].
W świątyni znajdowały się obrazy, które przeniesione zostały do muzeum parafialnego[2][5][7]:
- Boże Narodzenie;
- Matka Boża Różańcowa;
- Ukrzyżowanie;
- Ecce Homo;
- Święty Piotr;
- obrazy ex-voto, znajdujące się kiedyś koło niszy św. Antoniego;
- zabytkowy pulpit z przedstawieniem Wniebowzięcia;
- XVI-wieczny obraz z głównego ołtarza .
Obraz tytularny
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy, po rozbudowie kaplicy, obraz został umieszczony w głównym ołtarzu w 1615. Był on wcześniej ulokowany jako obraz tytularny w głównym ołtarzu w Sanktuarium w Żabbar. Jest to obraz na płótnie, przedstawiający Matkę Bożą Łaskawą siedzącą na tronie, z Dzieciątkiem Jezus stojącym na jej na kolanach, trzymającym w ręku glob ziemski. Święty Paweł stoi po jej prawej stronie, zaś św. Leonard po lewej. W części obrazu poniżej św. Pawła widać młodego św. Jana Chrzciciela, zaś u stóp św. Leonarda - jego atrybut - kajdany niewolnicze. Obraz ten zdobił wnętrze kościoła do 1972, kiedy poddany został konserwacji i przeniesiony do muzeum parafialnego w Żabbar. Obraz jest autorstwa nieznanego malarza z XVI wieku, i jest dziś najstarszym namalowanym na płótnie zachowanym obrazem tytularnym na Malcie[2][8].
Na jego miejscu w 1974 umieszczony został nowy, w pełni tytularny, obraz przedstawiający Wniebowzięcie Matki Bożej. Jego autorem jest Raffael Bonnici Calì. Obraz przedstawia Madonnę w białej sukni przepasanej złotym pasem, i błękitnej mantylce, unoszoną do nieba przez dwa anioły. Poniżej obłoku, na którym stoi Maryja, trzeci anioł rozsypuje róże[2].
Kościół dzisiaj
[edytuj | edytuj kod]Dziś w kościele codziennie, oprócz poniedziałku, odprawiane są msze święte. Prowadzona jest tu również katecheza[1][2][9].
W święto patronalne kościoła, 15 sierpnia, odprawiana jest o godzinie 7 rano msza święta[2]. Achille Ferres notuje, że w XIX wieku, wierni uczestniczący w mszy w dniu święta, dostawali darmowy posiłek[3].
Ochrona dziedzictwa kulturowego
[edytuj | edytuj kod]Budynek kościoła umieszczony jest na liście National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands pod nr. 2073[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Ħaż-Żabbar / St. Mary's Church. Archdiocese in Malta. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-22)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Silvan Spagnol, Noel Ciantar: Santa Marija tal-Indirizz ~ Żabbar ~. Kappelli Maltin. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-16)]. (malt.).
- ↑ a b c CXXXIX. Altre Chiese nel Zabbar e suoi limiti / II. Chiesa della B.V. Assunta, della dell'Indirizzo. W: Achille Ferres: Deserizione storica delle chiese di Malta e Gozo. Malta: 1866, s. 486. (wł.).
- ↑ a b c Chapel of St Mary. NICPMI, 2013-12-27. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-09)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g The Assumption - Żabbar. W: Mikiel Spiteri (Kilin): A Hundred Wayside Chapels of Malta & Gozo. Valletta: Heritage Books, 2000, s. 79-80. ISBN 99909-93-06-8. (ang.).
- ↑ a b Zabbar - Church of Our Lady of the Letter (Madonna Ta-Indirizz). W: Alfie Guillaumier: Malta's Towns and Villages. USA: Terry Asphar, 2003, s. 606. ISBN 0-9743821-0-8. (ang.).
- ↑ John Scerri: Zabbar / Assumption Tal-Indirizz. malta-canada. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-10)]. (ang.).
- ↑ Carmel Bonavia: Late 16-c3ntury Żabbar painting is restored. [w:] Times of Malta [on-line]. 2012-09-02. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-25)]. (ang.).
- ↑ Santa Marija (ta' l-indirizz). Quddies. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-10)]. (ang.).