Krąg Starszoharcerski św. Jerzego

Krąg Starszoharcerski Świętego Jerzego (KSJ) – krąg harcerski założony w roku akademickim 1932/1933 przez hm. Witolda Sawickiego związanego z nurtem katolicko-narodowym.

Początki

Pierwsze spotkania odbywały się w sali Korporacji Akademickiej "Sarmatia" przy ul. Czerniakowskiej i przybrały formę tzw. Klubu Włóczykijów. Była to pierwsza próba stworzenia ogólnowarszawskiego kręgu starszoharcerskiego o podobnym nastawieniu ideowym, które można określić mianem patriotyczno-narodowego, lecz bez oficjalnych powiązań z ówczesnym obozem narodowym.

W wyniku rekolekcji na początku roku 1934, jakie organizowane były w Laskach pod Warszawą przez A. Zielińskiego, a prowadzone przez księdza Władysława Korniłowicza, grono uczestników postanowiło pogłębiać religijnie swoją pracę harcerską. Wówczas padł pomysł przekształcenia Klubu Włóczykijów w Krąg św. Jerzego, przy czym nazwa miała symbolizować położenie większego akcentu na pracę katolicką. Od tego czasu w koncepcjach ideowo-wychowawczych Kręgu stawiano równolegle element katolicki i narodowy.

Struktura i formy pracy

Krąg Św. Jerzego kierowany był przez wybieranego na okres 1 roku komendanta, który funkcję swą pełnił przy pomocy sekretarza i skarbnika. Do pracy w kręgu zapraszano ludzi o podobnych poglądach na najważniejsze sprawy życia harcerskiego i publicznego. Kooptacji dokonywano po przedstawieniu przez osobę wprowadzającą.

Zwykłe zbiórki odbywały się raz na 2 tygodnie o 19.00-20.00 i trwały 2-3 godziny. Rozpoczynały się od osobistego meldunku każdego obecnego. Po meldunku śpiewano Rotę. Następnie następowały sprawy formalne, a później referat i dyskusja. Na zakończenie odbywał się kominek lub potańcówka.

Grupę kierującą stanowiła Rada Kręgu, która spotykała się raz na miesiąc. Na spotkania przybywało 15-20 osób funkcyjnych kręgu lub specjalnie zaproszonych. Zebrania Rady Kręgu miały charakter "sztabowy". Omawiano istotne problemy życia harcerskiego i krajowego oraz projektowano bieżącą pracę Kręgu.

Komendanci Kręgu Świętego Jerzego

A. Zieliński
J. Kuliski
W. Dłużewski

Członkowie

W skład KSJ wchodzili harcerze ze środowisk:

6 WDH przy LO im. Plater-Zyberkówny przy ul. Pięknej
2 WDH im. Tadeusza Reytana (Witold Sawicki, Kazimierz Burmajster, Wojciech Dłużewski, Maciej Korwin-Piotrowski)
3 WDH
5 WDH
23 WDH

W Warszawie ilość członków szacowano na około 100, przy czym przeważali instruktorzy, w większości w wieku studenckim. Ponadto w zbiórkach uczestniczyli goście.

Poza Warszawą KSJ nie prowadził planowanej akcji zakładania środowisk "filialnych" w terenie. Środowiska o podobnym nastawieniu samorzutnie powstawały w różnych częściach Polski – we Lwowie, środowisko w Sosnowcu, kleryckie środowisko w WSD we Włocławku, kierowane i organizowane przez ks. Michała Poradowskiego, zakonne środowisko harcerskie w Zgromadzeniu XX Salezjanów, kierowane przez ks. hm. Henryka Czepułkowskiego.

Miejsce Kręgu w ZHP

Krąg działał na podstawie legalnej rejestracji w Chorągwi Warszawskiej ZHP i składał ze swej działalności okresowe sprawozdania. Do tarć między władzami ZHP a KSJ doszło w 1939 roku na płaszczyźnie sprzeciwu Kręgu dla tworzenia drużyn narodowości żydowskiej. Sprawy tej nie wyjaśniono i rozstrzygnięcie sporu zostało przerwane przez wojnę. W znanym konflikcie personalnym z 1938 roku pomiędzy władzami Chorągwi Warszawskiej ZHP a ponad stu instruktorami sprzeciwiającymi się potraktowaniu przez Komendę Chorągwi jednego instruktora, co spowodowało później powstaniem organizacji „Wigry”, działającej niezależnie od Szarych Szeregów w czasie II wojny światowej, KSJ nie brał udziału, jako że nie był to spór ideowy a personalny. KSJ ze swojej natury ideowej pozostawał w opozycji do ogólnego nurtu stopniowo liberalizującego się ZHP, począwszy od roku 1931, gdy prosanacyjni instruktorzy przejęli władzę wewnątrz Związku i rozpoczęli stopniowe usuwanie instruktorów prawicowych z władz. Niemniej jednak krąg nie reprezentował postawy zacietrzewienia wobec władz ZHP, czego dowodem była postawa w sytuacji wyżej wspomnianego kryzysu wewnętrznego Chorągwi Warszawskiej. KSJ toczył polemiki ideowe z innymi kręgami do jakich można zaliczyć „KIMB” (Warszawa), reprezentujący socjalizm, „Kuźnicę” (Warszawa), o obliczu sanacyjnym oraz Gromadę Włóczęgów (Wilno), związaną z tradycją liberalno-lewicową. KSJ współpracował z poszczególnymi kręgami przydrużynowymi (np. 2 WDH, 23 WDH) lub też aktywnie udzielał się w działaniach Harcerskiego Klubu Narciarskiego.

Formy życia religijnego w pracy Kręgu

Nacisk na prawdziwy, osobisty pogłębiony katolicyzm stanowił główny wyróżnik pracy kręgu i z jednej strony kształtujący jego oblicze, a z drugiej strony dający podwaliny jedności wobec różnicy poglądów wewnątrz kręgu. Corocznie odbywano zamknięte rekolekcje w Laskach k. Warszawy, które oprócz gospodarza, ks. Władysława Korniłowicza, prowadzili także o. Tomasz Rostworowski i bł. o. Michał Czartoryski OP. Nadto dla Kręgu etyk, o. Jacek Woroniecki OP, prowadził na warszawskim Służewcu wykłady, które rozpoczynały się po mszy świętej i następującym po nim śniadaniu. Konferencję o. Woronieckiego zamykała wspólna dyskusja. Poza tym wewnątrz KSJ działała grupa powstała z inspiracji Witolda Sawickiego, a studiująca Pismo Święte metodą "Juventus Christiana". Inna grupa zaś angażowała się w "Pomoc bliźniemu" (Pom-bli), w ramach działalności charytatywnej kościoła akademickiego Świętej Anny w Warszawie. Zbierano głównie odzież dla ubogich. W roku 1935/1936 Krąg zainteresował się Ślubowaniami Akademickimi, które odbyły się na Jasnej Górze w roku 1936. Rada Kręgu wysunęła hm. Władysława Dłużyńskiego do włączenia się w Komitet organizacyjny pielgrzymki. Ważnym faktem stało się przemówienie, jakie wygłosił reprezentant Kręgu, a w którym przestrzegał przed upolitycznieniem pielgrzymki. Efektem tegoż było zaproponowanie przez rektora kościoła Akademickiego ks. Edwarda Detkensa funkcji wiceprezesa pielgrzymki. Pokłosiem zaangażowania w pielgrzymkę i ślubowanie z 1936 roku była pozycja "Spełniajmy Śluby Jasnogórskie" (aut. hm. W.Dłużyńskiego, wyd. 1937).

KSJ a „Strażnica Harcerska”

Członkowie KSJ początkowo udzielali się w redakcji pisma „Strażnica Harcerska”, redagowanego przez grupę starszego pokolenia instruktorów tworzących ZHP u jego podstaw, a mających poglądy katolicko-narodowe. Stopniowo obowiązki redaktora przejął hm. Witold Sawicki, a potem hm. Wojciech Dłużyński. Pismo rozchodziło się w nakładzie 1000 egzemplarzy i stworzyło bazę relacji do powstania Hufców Polskich po odrzuceniu przez kierownictwo ZHP współpracy instruktorów prawicowych we wspólnym tworzeniu Szarych Szeregów.

Zobacz też

Harcerstwo Polskie

Bibliografia

"hm. Wojciech Dłużewski "Relacja na temat powstania i działalności Kręgu Starszoharcerskiego Świętego Jerzego", Kwartalnik historyczny ZHR nr.2, grudzień 1995, dodatek do Instruktora nr. 12 (43)