Lata nasienne

Lata nasienne (ang. masting, mast seeding years) – lata zsynchronizowanej dla danego regionu obfitości nasion drzew lub krzewów. Zwykle zjawisko występuje co 1-8(10) lat w zależności od gatunku i może mieć charakter lokalny, regionalny lub kontynentalny.

Jedną z hipotez wyjaśniających występowanie lat nasiennych jest nasycenie zjadaczy nasion (niedobór pokarmu w postaci nasion ogranicza populację ich konsumentów; w przypadku obfitości nasion niewielka populacja nie jest w stanie zjeść ich wszystkich, co zwiększa szansę na wykiełkowanie).

Synchronizacja

Przebieg synchronizacji wewnątrzgatunkowej wyjaśniany może być przez hipotezę o wpływie dostępności pierwiastków biofilnych na lata nasienne: "[...] gdy roślinom z danej populacji uda się nazbierać odpowiednią ilość energii – kwitną. By kwiaty mogły przekształcić się w owoce, potrzebny jest pyłek, który może zostać dostarczony przez współwystępujących w danej okolicy przedstawicieli tego samego gatunku. Jeśli pyłek jest dostępny, rośliny wydają kolejną porcję energii na owoce i w ten sposób kończą sezon z podobnym deficytem energetycznym. Będą go musiały więc razem odrabiać przez najbliższe kilka lat. W momencie, gdy znów osiągną odpowiedni poziom, proces się powtórzy. Wszystkie inne osobniki, które zakwitną w innym czasie niż populacja na danym terenie, nie wytworzą owoców. W związku z tym, pozostanie im wystarczająca ilość energii, by zakwitnąć kolejnego lata. Teoretycznie więc będą kwitnąć rok w rok, dopóki nie nastąpi synchronizacja z innymi roślinami".

Z kolei za synchronizację międzygatunkową może odpowiadać letnia pogoda (głównie temperatura i wilgotność) roku (lub dwóch) poprzedzającego rok nasienny (stanowi ona sygnał inicjujący rozwój generatywny – związany z wydaniem nasion) lub szybko wzrastająca liczba zapylaczy (o szerokim spektrum zapylanych gatunków) skorelowana z dużą liczbą dostępnych kwiatów.

Powyższe hipotezy nie wykluczają się wzajemnie, a "gatunki mogą być zarówno powiązane ze sobą przez pyłek, zapylaczy, jak i wykorzystywać pogodę jako wskazówkę do rozpoczęcia rozmnażania".

Ze względu na zmiany klimatu – przynajmniej u niektórych gatunków (np. buka zwyczajnego) zaburzona jest synchronizacja kwitnienia. Obserwuje się też coraz mniej lat spoczynkowych.

Lata nasienne u wybranych gatunków

Gatunek	Lata nasienne
Bez czarny	1-2
Brzoza brodawkowata	1-2
Buk zwyczajny	5-8(10)
Czeremcha amerykańska	1-2
Dąb bezszypułkowy	5-8
Dąb czerwony	2-3
Dąb szypułkowy	3-8
Dereń jadalny	1-2
Głóg dwuszyjkowy	1-2
Głóg jednoszyjkowy	1-2
Grab pospolity	2-3
Jesion wyniosły	2-3
Jodła pospolita	3-4
Klon jawor	1-2
Leszczyna pospolita	1-2
Lipa drobnolistna	1-2
Lipa szerokolistna	1-2
Modrzew europejski	2-4
Kosodrzewina	2-3
Sosna limba	4-8
Sosna zwyczajna	3-4
Świerk pospolity	3-5
Topola osika	1-2
Wiąz pospolity	1-2

Korzyści dla roślin

• zwiększenie szansy na zapylenie – dużo drzew lub krzewów tego samego gatunku kwitnie jednocześnie,
• zwiększenie szansy na wykiełkowanie – nie wszystkie nasiona zostają zjedzone,
• ograniczenie populacji konsumentów w latach ubogich w nasiona,
• odpoczynek od wydawania nasion pozwala zgromadzić więcej rezerw energetycznych – w latach nasiennych nasiona mogą być większe,
• ograniczenie wydatków energetycznych na wyprodukowanie dużych i ciężkich nasion – duże nasiona w dużą ilością składników odżywczych zwiększają szanse na wykiełkowanie,
• rozszerzenie zasięgu, ograniczenie konkurencji pomiędzy osobnikiem rodzicielskim a potomnym, ochrona nasion przed szkodliwymi czynnikami (np. wysuszenie, niska temperatura, promieniowanie UV) – konsumenci, zwykle niewielkie gryzonie, gromadzą zapasy nasion z dala od drzewa rodzicielskiego (często o korzystnym mikroklimacie), a w zimie często o nich zapominają lub jej nie przeżywają.