Modrzew europejski

Modrzew europejski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Podrodzina	modrzewiowe (Laricoideae)
Rodzaj	modrzew
Gatunek	modrzew europejski
	Nazwa systematyczna
	Larix decidua Mill.; 1768
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Modrzew europejski (Larix decidua Mill.) – gatunek drzewa iglastego należący do rodziny sosnowatych. Pierwotnym miejscem jego występowania były góry środkowej Europy (Alpy, Karpaty), ale został rozpowszechniony na innych terenach w wyniku nasadzeń. W Polsce na naturalnych siedliskach rośnie tylko w Tatrach. Poza tym jest sadzony powszechnie na terenie całego kraju.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Duże drzewo iglaste o koronie luźnej, regularnie stożkowatej. Górne gałęzie są poziome, niższe coraz bardziej zwisające. Rośnie szybko, żyje do 600 lat z zaznaczeniem iż po okresie 100 lat zaczyna próchnieć. Na drzewach rosnących w zwarciu usychają dolne gałęzie do znacznej nieraz wysokości.
Pień: Pojedynczy, prosty lub lekko zakrzywiony, osiąga wysokość do 45 m (wyjątkowo ponad 53 metry^[5]) i średnicę do 120 cm (najgrubszy w Polsce rośnie obok leśniczówki w Zbychowie (woj. pomorskie) jego obwód pnia wynosi 490 cm^[6]). U młodych drzew kora gładka, zielonobrązowa, na starszych ciemnobrązowa, głęboko spękana, łuskowata i złuszczająca się. Osiąga grubość do 10 cm i zawiera sporo żywicy. Gałęzie dolne nieco zwisające, górne prostopadłe do pnia.

Liście: Igły są jasnozielone, delikatne, niekłujące, na krótkopędach wyrastają pęczkami po 20–40 sztuk, zaś na długopędach pojedynczo, skrętolegle.
Kwiaty: Roślina jednopienna. Purpurowoczerwone, potem zieleniejące kwiaty żeńskie wyrastają na ulistnionych krótkopędach, okrągłe i jasnożółte kwiaty męskie na kilkuletnich krótkopędach. Są wiatropylne. Rozwijają się wczesną wiosną, równocześnie ze szpilkami.
Szyszki: Ma owalny kształt, dojrzała ma długość do 5 cm, szerokość do 3 cm. Młode szyszki są zielone, dojrzałe są zwisające, jasnobrunatne z łuską na brzegach. Po wysianiu nasion opadają. Nasiona mają szarobrązowy kolor, jajowaty kształt z ostrym końcem i są świdrowato skręcone.
Korzeń: Dobrze rozwinięty. Ma zarówno głęboki korzeń główny, jak i silnie rozwinięte korzenie boczne.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Zrzuca liście na zimę. Jesienią, przed opadnięciem, przebarwiają się na żółto. Naturalne siedliska w Tatrach ma w reglu dolnym. Jest rośliną światłolubną, wrażliwą na suszę. Dorosłe drzewa są odporne na silne mrozy, młode sadzonki mogą wiosną przemarzać. Dostosowany do klimatu kontynentalnego gór środkowej Europy, o mroźnych zimach. W Europie rośnie w wysokich partiach gór do 2500 m n.p.m., sięgając górnej granicy lasu (w Tatrach dużo niżej). W niższych partiach tworzy często lasy iglaste wraz ze świerkiem i sosną.

Drewno: Ma strukturę prostowłóknistą, z wyraźnie rozgraniczoną twardzielą i bielem. Twardziel ma czerwonobrunatny kolor, ciemnieje na słońcu, biel o grubości 1–3 cm jest żółtawobiały. Drewno żywiczne, zawiera dużo sęków, jest lekkie i elastyczne, trwałe, nawet w wodzie.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina uprawna: często sadzony w lasach, szczególnie na wiatrołomach, jako drzewo użytkowe.
Roślina ozdobna: chętnie sadzony przy domach i w parkach. Nadaje się także na żywopłoty (dobrze znosi cięcie).
Drewno wykorzystywane jest w budownictwie, zarówno na konstrukcje wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Robi się także z niego sklejki, meble, boazerie, podłogi, płyty wiórowe. Nadaje się na wyroby toczone. Drewno modrzewiowe jest cenione już od czasów antycznych za wyjątkową odporność na gnicie.
Kora wykorzystywana jest w garbarstwie. Wytwarza się też z niej terpentynę wenecką i pewien gatunek gumy.

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Modrzew europejski jest rośliną bardzo zmienną, posiada dużą liczbę naturalnych form, które można odróżnić na podstawie kwiatów żeńskich. Istnieją formy :

modrzew europejski białokwiatowy (Larix decidua Miller f. alba Carriere),
modrzew europejski o dużych szyszkach (Larix decidua Mill. f. macrocarpa Coaz),
modrzew europejski o małych szyszkach (Larix decidua Mill. f. microcarpa Coaz),
modrzew europejski różowy (Larix decidua Mill. f. rosiflora Szafer),
modrzew europejski czerwony (Larix decidua Mill. f. rubra Beck.),
modrzew europejski żółty (Larix decidua Mill. f. sulphurea Fig.),
modrzew europejski typowy (Larix decidua Mill. f. typica Szafer),
modrzew europejski zielony (Larix decidua Mill. f. viridiflora Szafer),
modrzew europejski zwisły (Larix decidua Mill. f. pendula Lawson),
modrzew europejski kolumnowy (Larix decidua Mill. f. fastigiata Lawson).

Wyselekcjonowano szereg odmian ogrodowych modrzewia europejskiego, niektóre z nich dobrze nadają się na żywopłoty.

'Kórnik' – wyhodowana w Polsce przez Tomasza Bojarczuka w 1967 r.
'Repens' – wyhodowana w Anglii ok. 1825 r.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ A.A. Farjon A.A., Larix decidua, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-06-12] (ang.).
↑ European larch close to Richthof, Schlitz. www.monumentaltrees.com. [dostęp 2015-09-19].
↑ Paweł Zarzyński Robert Tomusiak KrzysztofP.Z.R.T.K. Borkowski, Drzewa Polski najgrubsze najstarsze najsłynniejsze, 2016 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Larix decidua, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-06-12] (ang.).

[5] European larch close to Richthof, Schlitz. www.monumentaltrees.com. [dostęp 2015-09-19].

[6] Paweł Zarzyński Robert Tomusiak KrzysztofP.Z.R.T.K. Borkowski, Drzewa Polski najgrubsze najstarsze najsłynniejsze, 2016 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]