Leon Feldhendler

Leon Feldhendler

Leon Feldhendler na fotografii z 1933
Imię i nazwisko	Lejb Feldhendler
Data i miejsce urodzenia	1 czerwca 1910 Turobin
Data i miejsce śmierci	prawdopodobnie 2 kwietnia 1945 Lublin
Odznaczenia

Leon Feldhendler, właściwie Lejb Feldhendler (ur. 1 czerwca 1910 w Turobinie, zm. prawdopodobnie 2 kwietnia 1945 w Lublinie) – polski Żyd, jeden z organizatorów i przywódców powstania w obozie zagłady w Sobiborze.

Życiorys

Urodził się w ortodoksyjnej rodzinie żydowskiej. Był synem rabina z Żółkiewki, gdzie przed wojną pracował jako młynarz. Jego rodzicami byli Symcha Felhendler i Gitla z domu Fersztendik. Miał pięcioro rodzeństwa. Podczas okupacji niemieckiej pełnił funkcję prezesa tamtejszego Judenratu. Deportowany do obozu zagłady w Sobiborze, był jednym z inicjatorów tamtejszej konspiracji i pomysłodawcą ucieczki, która ostatecznie przerodziła się w jedyne udane powstanie w historii niemieckich obozów zagłady. 14 października 1943 roku pokierował wraz z oficerem Armii Czerwonej Aleksandrem „Saszą” Peczerskim buntem więźniów, w wyniku którego udało mu się zbiec do lasu.

Końca wojny doczekał w wyzwolonym przez wojska sowieckie Lublinie, gdzie w październiku 1944 roku złożył swą relację w Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej. W Lublinie mieszkał przy ul. Kowalskiej 4 z pięcioma innymi uczestnikami buntu: Jankielem i Herszem Blankami, Towiem Blattem, Szlomem Podchlebnikiem i Szlomem Szmajsnerem . Prowadził firmę, w której zatrudniał byłych więźniów obozów zagłady, w tym Sobiboru.

Został zastrzelony w swoim mieszkaniu prawdopodobnie jako przypadkowa ofiara egzekucji dokonanej na Herszu Blanku, wówczas oficerze MBP i NKWD, przez żołnierzy antykomunistycznego podziemia na polecenie majora Stanisława Piotrowskiego ps. „Jar”, byłego komendanta obwodu AK Lublin. Sprawcy zamachu: podporucznik Czesław Rossiński ps. „Jemioła”, Romuald Szydelski ps. „Pawełek”, Franciszek Bujalski ps. „Sosna” i Eugeniusz Jaroszyński ps. „Ojciec” przyznali się do winy i zostali skazani na karę śmierci; wyrok wykonano 12 kwietnia 1945 r. na lubelskim zamku. Feldhendler nie został wymieniony w dokumentach procesowych, a o okolicznościach jego śmierci wiadomo jedynie z relacji Towiego Blatta .

W filmie Ucieczka z Sobiboru z 1987 roku w postać Feldhendlera wcielił się Alan Arkin.

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – pośmiertnie, 2018
• Order Męstwa (Rosja) – pośmiertnie, 17 lipca 2019.

Grupa powstańców z Sobiboru. W górnym rzędzie, pierwszy z prawej, Leon Feldhendler

Bibliografia

• The Deathcamp. auschwitz.dk. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-05)].
• Sobibór – zapomniane powstanie Thomas Toivi Blatt. muzeum.wlodawa.metronet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-16)].
• Adam Kopciowski: Po wojnie: Sprawy bezpieczeństwa. [w:] Strona o Żydach lubelskich [on-line]. 2005-03-21. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-19)]. (pol.).
• Informacja o rocznicy buntu w Sobiborze na stronie Magazynu Internetowego „Forum Żydzi-Chrześcijanie Muzułmanie”