Listy kardynałów protektorów Koron

Listy kardynałów protektorów Koron (monarchii katolickich).

Kardynałowie protektorzy Koron do 1425

Instytucja oficjalnego protektoratu kardynalskiego nad monarchiami katolickimi pojawiła się mniej więcej w połowie XIV wieku, jednak papież Marcin V zakazał jej w 1425 i do 1485 nie była ona uznawana przez Stolicę Apostolską. W tym początkowym okresie ci kardynałowie, jak się zdaje, funkcjonowali jako protektorzy nie tyle państw, co konkretnych władców. Wśród nich byli:

• Guillaume de la Jugié (zm. 1374), protektor króla Węgier Ludwika I (ok. 1365–1374)
• Pierre Roger de Beaufort, protektor (promotor) królowej Neapolu Joanny (1365–1370, następnie papież Grzegorz XI 1370–1378)
• Branda Castiglione (zm. 1443), protektor króla Polski Władysława Jagiełły (1421–1425?)

Kardynałowie protektorzy Koron w XVI-XVII wieku

Począwszy od 1485 Stolica Apostolska zaczęła ponownie uznawać kardynałów protektorów monarchii katolickich. W ciągu następnych 30-40 lat wszystkie znaczące państwa katolickie zyskały swoich protektorów w Kurii Rzymskiej.

Protektoraty cesarskie

Dwór cesarski w Wiedniu miał prawo wyznaczania aż dwóch protektorów: jednego dla Rzeszy Niemieckiej jako całości, a drugiego dla dziedzicznych krajów Habsburgów austriackich. W praktyce jednak często (od 1682 zawsze) oba te urzędy były sprawowane przez tę samą osobę.

W XVII wieku protektorzy Rzeszy Niemieckiej i Austrii z reguły byli także protektorami Hiszpanii (Kastylii i/lub Aragonii).

Protektorzy Rzeszy Niemieckiej

1517–1539: Lorenzo Campeggio

1540: Pedro Manriquez

?–1550: Innocenzo Cibo

1550–1557: Juan Álvarez de Toledo

1557–1573: Otto Truchsess von Waldburg

1573–1600: Ludovico Madruzzo

1603–1611: Ottavio Paravicini

1611–1633: Scipione Caffarelli-Borghese

1634–1636: Franz von Dietrichstein

1636–1642: Maurizio di Savoia

1644: Giulio Savelli

1644–1666: Girolamo Colonna

1666–1682: Friedrich von Hessen-Darmstadt

1682–1689: Carlo Pio di Savoia

1689–1702: Francesco Maria de’ Medici

Protektorzy Austrii

1526–1531: Lorenzo Pucci

1532–?: Giovanni Salviati

?–1542: Girolamo Aleander

1542–1555: Marcello Cervini

1555–1580: Giovanni Girolamo Morone

1580–1600: Andreas von Österreich

1603–1634: Franz von Dietrichstein

1635–1638: Ippolito Aldobrandini

1638–1642: Maurizio di Savoia

?–1667: Ernst Adalbert von Harrach

1673–1689: Carlo Pio di Savoia

1689–1702: Francesco Maria de’ Medici

Protektorzy królestw Węgier i Czech (za Jagiellonów)

1507–1511: Pietro Isvalies, protektor Czech i Węgier

1518–1523: Giulio de Medici, protektor Węgier

Protektorzy monarchii hiszpańskiej

Królowie Hiszpanii z dynastii Habsburgów wyznaczali oddzielnych protektorów dla poszczególnych części składowych swojego imperium: Kastylii (wraz z Indiami Zachodnimi), Aragonii (wraz z Sycylią i Sardynią) i wicekrólestwa Neapolu, a okresowo także dla Sycylii, Flandrii i Portugalii. Teoretycznie król Hiszpanii mógł więc mieć aż 5 lub 6 protektorów, w praktyce jednak często protektoraty te łączono w rękach mniejszej liczby kardynałów, na przykład w latach 1626–1634 kardynał Francesco Barberini był jednocześnie protektorem Aragonii i Portugalii. Ponadto te uważane za mniej ważne pozostawały niekiedy nieobsadzone przez kilka lat. Faktycznym reprezentantem interesów politycznych króla był na ogół jedynie protektor Kastylii, podczas gdy pozostali zajmowali się jedynie sprawami beneficjów kościelnych na obszarach ich „protektoratów” i nawet nie zawsze byli wiernymi zwolennikami króla.

W XVII wieku hiszpańscy protektorzy często byli także protektorami cesarskimi.

Protektorzy Kastylii

1516–1518: Francisco de Remolins

?–1532: Pompeo Colonna

1532–1534: Andrea della Valle

1534–1563: Ercole Gonzaga

1563–1566: Francesco Gonzaga

1566–1574: Francisco Pacheco de Toledo

1574–1581: Alessandro Sforza

1582–1588: Ferdinando de’ Medici

1588–1592: Juan Hurtado Mendoza

1592–1600: Pedro de Deza

1600–1606: Francisco de Ávila

1606–1635: Antonio Zapata y Cisneros

1635–1666: Carlo de’ Medici

1666–1672: Friedrich von Hessen Darmstadt

1672–1677: Luis Manuel Portocarrero

1677–1689: Carlo Pio di Savoia

1689–1702: Francesco Maria de’ Medici

Protektorzy Aragonii

?–1542: Alessandro Cesarini

1542–1589: Alessandro Farnese

1589–1592: Pedro de Deza

1592–1626: Odoardo Farnese

1626–1634: Francesco Barberini

1635–1641: Carlo Emmanuele Pio

1644–1666: Girolamo Colonna

1666–1682: Friedrich von Hessen-Darmstadt

1682–1689: Carlo Pio di Savoia

1689–1702: Francesco Maria de’Medici

Protektorzy Sycylii

W latach 1634–1687 dla Sycylii mianowano oddzielnych protektorów (wcześniej podlegała ona protektorom Aragonii)

1634–1642: Luigi Caetani

1645–1656: Pier Donato Cesi

1664–1687: Lorenzo Raggi

Protektorzy królestwa Neapolu

1556–1564: Guido Ascanio Sforza

1566–1574: Alessandro Sforza

1574–1603: Alfonso Gesualdo

1605–1608: Ascanio Colonna

1608–1642: Girolamo Doria

1644–1650: Gaspare Mattei

1657–1663: Camillo Astalli-Pamphili

1664–1676: Federico Sforza

1677–1689: Carlo Pio di Savoia

1689–1692: Francesco Maria de Medici

1692–1699: José Sáenz de Aguirre

Protektorzy Flandrii

1561–1572: Carlo Borromeo

1573–1597: Marcantonio Colonna

1597–1608: Ascanio Colonna

1608–1633: Scipione Caffarelli-Borghese

1633–1642: Pietro Maria Borghese

1645?–1666: Carlo de’ Medici

1666?–1682: Friedrich von Hessen Darmstadt

1682–1689: Carlo Pio di Savoia

1689–1702: Francesco Maria de’ Medici

Protektorzy Portugalii z okresu okupacji hiszpańskiej

1591–1603: Alfonso Gesualdo

1607–1626: Odoardo Farnese

1626–1634: Francesco Barberini

1635–1638: Ippolito Aldobrandini

Protektorzy królestwa Francji

1485–1491: Jean Balue

?–1516: Federico di Sanseverino

1516–1523: Giulio de Medici

1524–1548: Agostino Trivulzio

1548–1572: Ippolito d’Este

1573–1586: Ludovico d’Este

1587–1615: Francois de Joyeuse

1616–1620: Alessandro Orsini

1621–1636: Maurizio di Savoia

1636–1644: Antonio Barberini

1645–1672: Rinaldo d’Este

1672–1676: Virginio Orsini

1676–1702: César d’Estrées

Protektorzy królestwa Portugalii

Poniższa lista nie obejmuje protektorów mianowanych przez królów Hiszpanii w okresie hiszpańskiej okupacji (zob. wyżej):

1515–1531: Lorenzo Pucci

1533–1544: Antonio Pucci

1545–1564: Guido Ascanio Sforza

1565–1572: Carlo Borromeo

1573–1589: Alessandro Farnese

1652–1676: Virginio Orsini

1676–1714: César d’Estrées

Protektorzy królestwa Polski

1505–1511: Pietro Isvalies

1511–1523: Achille Grassi

1523–1531: Lorenzo Pucci

1532–1544: Antonio Pucci

1544–1589: Alessandro Farnese

1589–1623: Alessandro Peretti de Montalto

1623–1642: Cosimo de Torres

1642–1644: Giulio Savelli

1644–1650: Gaspare Mattei

1650–1676: Virginio Orsini

1676–1681: Pietro Vidoni

1681–1704: Carlo Barberini

W I połowie XVII wieku król Polski Zygmunt III Waza, wysuwający pretensje do tronu szwedzkiego, wyznaczał także „protektorów królestwa Szwecji”. Byli nimi kolejno Odoardo Farnese (1601-1626) i Lorenzo Magalotti (1626-1637).

Protektorzy księstwa Sabaudii

1507: Antoniotto Pallavicini

?–1537: Paolo Emilio Cesi

1586–1598: Michele Bonelli

1598–1621: Pietro Aldobrandini

1621–1632: Ludovico Ludovisi

1633–1671: Antonio Barberini

1671–1704: Carlo Barberini

Protektorzy królestwa Anglii przed reformacją (do 1534)

1492–1503: Francesco Piccolomini

1504–1508: Galeotto Franciotti della Rovere

1509–1510: Francesco Alidosi

1510 – ?: Sisto Gara della Rovere (?)

1514–1523: Giulio de Medici

1524–1531: Lorenzo Campeggio

Począwszy od 1555 ponownie zaczęto wyznaczać „protektorów królestwa Anglii”, jednakże byli oni mianowani przez papieży i nie mieli żadnych związków politycznych z monarchią angielską.

Protektorzy królestwa Szkocji przed reformacją (do 1560)

1504–1507: Antoniotto Pallavicini

1514–1532: Pietro Accolti

1532–1538: Benedetto Accolti

1538–1549: Rodolfo Pio di Carpi

1550–1553: Giovanni Domenico de Cupis

1553–1585: Niccolò Caetani

Podobnie jak w przypadku Anglii, po zwycięstwie reformacji w Szkocji i egzekucji ostatniej katolickiej królowej Szkocji Marii I Stuart papieże nadal wyznaczali „protektorów królestwa Szkocji”, którzy jednak nie mieli żadnych politycznych związków z tym krajem i z tej racji nie zalicza się ich do „protektorów Koron”.

Protektorzy królestwa Danii

1513–1516: Marco Vigerio della Rovere

1516–1531: Lorenzo Pucci

Kardynałowie protektorzy Koron w XVIII-XIX wieku

Protektoraty cesarskie

W XVIII wieku cesarze teoretycznie nadal wyznaczali oddzielnego protektora dla Rzeszy Niemieckiej i oddzielnego dla swych dziedzicznych ziem, w praktyce jednak od 1682 oba te urzędy były połączone unią personalną i w XVIII wieku były sprawowane zawsze przez tę samą osobę. Po upadku Cesarstwa obydwa protektoraty zostały skasowane, jednak w XIX wieku dwukrotnie doszło do krótkotrwałego odnowienia protektoratu Austrii w kurii.

W latach 1720–1735 pod władzą Habsburgów austriackich znalazły się także królestwa Sycylii i Neapolu. Mianowany w 1720 protektor Sycylii może być także uważany za protektora „cesarskiego”.

Protektorzy Rzeszy Niemieckiej

1702–1707: Leopold von Kollonitsch

1707–1712: Johann Philipp von Lamberg

1712–1725: Christian von Sachsen-Zeitz

1726–1738: Wolfgang von Schrattenbach

1738–1751: Sigismund von Kollonitz

1751–1758: Ferdinand Julius von Troyer

1765–1779: Alessandro Albani

1779–1804: František Herczan

Protektorzy Austrii

1702–1707: Leopold von Kollonitsch

1707–1712: Johann Philipp von Lamberg

1712–1725: Christian von Sachsen-Zeitz

1726–1738: Wolfgang von Schrattenbach

1738–1751: Sigismund von Kollonitsch

1751–1758: Ferdinand Julius von Troyer

1765–1779: Alessandro Albani

1779–1804: František Herczan

1824–1834: Giuseppe Albani

1858–1867: Pietro Silvestri

Protektorzy królestwa Sycylii (pod panowaniem Austrii)

1720–1725: Francesco del Giudice

Protektorzy królestwa Hiszpanii

Rządzący od 1701 królowie z dynastii Burbonów zrezygnowali z wyznaczania oddzielnych protektorów dla poszczególnych części składowych swego imperium. Jedynym wyjątkiem było utracone w 1713 królestwo Sycylii, ale tylko w okresie krótkotrwałego odzyskania wyspy przez Hiszpanię (1718–1720).

Po 1760 królowie Hiszpanii w ogóle zaprzestali wyznaczania swych protektorów w kurii.

1706–1708: Francesco del Giudice

1708–1725: Francesco Acquaviva d’Aragona

1726–1743: Luis Antonio Belluga y Moncada

1743–1747: Troiano Acquaviva d’Aragona

1747–1760: Joaquín Fernández de Portocarrero

Protektorzy królestwa Sycylii (pod okupacją Hiszpanii)

1718–1720: Francesco Acquaviva d’Aragona

Protektorzy królestwa Francji

1702–1709: Francesco Maria de’Medici

1709–1740: Pietro Ottoboni

1758–1765: Prospero Colonna di Sciarra

1769–1792: François-Joachim de Pierre de Bernis

Protektorzy królestwa Portugalii

1714–1721: Michelangelo Conti

1739–1770: Neri Maria Corsini

1859–1884: Camillo di Pietro

1887–1888: Włodzimierz Czacki

1891–1910: Vincenzo Vannutelli

Protektorzy królestwa Polski

1712–1751: Annibale Albani

1751–1795: Giovanni Francesco Albani

Protektorzy królestwa Sardynii

1727–1779: Alessandro Albani

1818?–1834: Giuseppe Albani

1835–1853: Luigi Lambruschini

Protektorzy królestwa Obojga Sycylii

1748–1789: Domenico Orsini d’Aragona

1799–1806: Fabrizio Dionigi Ruffo

Bibliografia

• Olivier Poncet: The cardinal-protectors of the crowns in the Roman curia during the first half of the seventeenth century: the case of France, (w:) Court and politics in papal Rome, red. G. Signorotto & M. A. Visceglia, Cambridge University Press 2002, s. 158-176
• Josef Wodka: Zur Geschichte der nationalen Protektorate der Kardinäle an der römischen Kurie, Innsbruck und Leipzig 1938
• The Cardinals of the Holy Roman Church. [dostęp 2010-07-17].
• Wydania Annuario Pontificio z XVIII i XIX wieku. [dostęp 2010-07-17].
• Konrad Eubel, P. Gauchat, R. Ritzler, Hierarchia Catholica, vol. I-VI, Padwa-Ratyzbona 1913-1960
• REQUIEM DATENBANK. [dostęp 2010-07-17].
• William E. Wilkie, The cardinal protectors of England. Cambridge University Press 1974. ISBN 0-521-20332-5.