Majna szara

Majna szara
	Acridotheres fuscus
	(Wagler, 1827)
	; Przedstawiciel podgatunku nominatywnego w Nepalu
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	szpakowate
Podrodzina	szpaki
Rodzaj	Acridotheres
Gatunek	majna szara
Synonimy
	Pastor fuscus Wagler, 1827;
	Pastor fuscus Wagler, 1827;
Podgatunki
	A. f. mahrattensis (Sykes, 1832); A. f. fuscus (Wagler, 1827); A. f. fumidus Ripley, 1950; A. f. torquatus Davison, 1892;
	A. f. mahrattensis (Sykes, 1832); A. f. fuscus (Wagler, 1827); A. f. fumidus Ripley, 1950; A. f. torquatus Davison, 1892;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Majna szara^[3] (Acridotheres fuscus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny szpakowatych (Sturnidae). Występuje od Półwyspu Indyjskiego po Półwysep Malajski, introdukowany na niektóre spośród wysp Oceanii (Futuna, Samoa). Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Johann Georg Wagler w 1827. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Pastor fuscus^[4]. Holotyp pochodził z Bengalu Wschodniego^[5]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza majnę szarą w rodzaju Acridotheres. Wyróżnia 4 podgatunki^[6], podobnie jak autorzy HBW. Dawniej niektórzy autorzy uznawali majny: szarą i żałobną (A. grandis) za jeden gatunek lub włączali do majny szarej jako podgatunki majnę popielatą (A. cinereus) i jawajską (A. javanicus)^[5], przykładowo w Check-list of birds of the world (1962)^[7].

Podgatunki i zasięg występowania

IOC wyróżnia następujące podgatunki^[6]:

A. f. mahrattensis (Sykes, 1832) – zachodnie Indie od Radżastanu na południe po Keralę i na wschód po zachodni Tamilnadu^[5]
A. f. fuscus (Wagler, 1827) – północny Pakistan na wschód przez podnóża Himalajów^[5] i Nepal^[7]^[8] po północno-wschodnie Indie (Asam), na południe przez nisko położone wzgórza po Radżastan i północny stan Orisa oraz Bangladesz; ponadto Mjanma z wyjątkiem północnej i wschodniej części^[5]
A. f. fumidus Ripley, 1950 – północno-wschodnie Indie: wschodni Asam, Arunachal Pradesh^[9] i Nagaland^[5]; w sierpniu 2001 obserwowano osobnika tego podgatunku w Kolkacie (Bengal Zachodni), daleko poza normalnym zasięgiem^[9]
A. f. torquatus Davison, 1892 – Półwysep Malajski, z wyjątkiem skrajnie wysuniętej na południe części^[5]

Ptaki podgatunku nominatywnego introdukowano na Fidżi, Futunę, Samoa, Tajwan^[5] i Tonga (na początku lat 80. XX wieku^[10]). Na Fidżi zostały wprowadzone celem kontroli populacji szkodników prostoskrzydłych na plantacjach trzciny cukrowej^[11]. Na Samoa po raz pierwszy pojawiły się w 1965 na Upolu. Prawdopodobnie zostały sprowadzone, by kontrolowały populację kleszczy pasożytujących na bydle. Nieoczekiwanie stały się gatunkiem inwazyjnym^[12].

Morfologia

Długość ciała wynosi około 24 cm, masa ciała 72–98 g^[5]. Dalszy opis dotyczy ptaków podgatunku nominatywnego. Pióra na czole są wydłużone i zjeżone, kierują się ku górze i środkowi tworząc czub. Pióra ciemienia, karku i boków szyi są wydłużone, o lancetowatym kształcie, czarne i połyskujące. Płaszcz i górna część grzbietu mają barwę w kolorze węgla drzewnego, nieco brązową, w niższej części grzbietu i na kuprze ten kolor jaśnieje. Broda, gardło i pierś łupkowoszare, brzuch jaśniejszy i z płowym nalotem, w jego niższej części lepiej zaznaczonym. Pokrywy podogonowe białe. Skrzydła i ogon ciemnobrązowe, przy czym lotki II rzędu i ich pokrywy oraz barkówki mają brązowy połyskliwy nalot. Lotki I rzędu z białymi nasadami, na największej z zewnętrznych lotek (P9) takowa rozciąga się na 20–25% długości pióra, na wewnętrznych lotkach I rzędu na około 50% długości. Sterówki z białymi końcówkami, wąskimi na najbardziej wewnętrznych, stopniowo poszerzającymi się na zewnątrz ogona. Dziób pomarańczowy z niebiesko-czarną nasadą, nogi i stopy pomarańczowe o podobnym do woskowanego wyglądzie. Tęczówka jaskrawożółta^[11].

Osobniki młodociane mają bardziej brązowe upierzenie, pióra na głowie mniej się zaginają, brakuje im też połysku. Białe zakończenia na ogonie węższe. Na spodzie ciała brąz zastępuje szarość gardła i piersi. Na piersi środki piór są ciemnobrązowe, a krawędzie jasne, co daje nieco kreskowany wygląd, na brzuchu lepiej widoczny. Przedstawiciele podgatunku A. f. fumidus mają ciemniejsze upierzenie, na wierzchu ciała smoliste, na spodzie – jakby przydymione. Tęczówka żółta. Osobniki podgatunku A. f. mahrattensis wyróżniają się bardziej brązowym upierzeniem i niebieską^[11], jasnoniebieską lub szarą^[13] tęczówką. U reprezentantów A. f. torquatus pióra na czubie nieco dłuższe i bardziej błyszczące, brzuch ciemniejszy (zwłaszcza na bokach), pokrywy podogonowe brudnobiałe^[11].

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia majn szarych są zadrzewione nizinne obszary, zwłaszcza blisko upraw, plantacji herbaty, wsi i nadbrzeżnych równin. Żerują głównie na ziemi, szczególnie na terenach wypasu bydła, na ścierniskach i kwitnących drzewach^[11]. Mimo że anglojęzyczna nazwa gatunku to Jungle Myna^[5]^[6]^[11], ptaki te unikają lasów deszczowych^[11]. W Nepalu odnotowywane na wysokości 75–1525 m n.p.m., okazjonalnie do 2200 m n.p.m.^[8] W Indiach gniazdują do około 2400 m n.p.m.^[13] Majny szare są towarzyskie niezależnie od pory roku. Podczas żerowania często przebywają parami, a jeśli pożywienia jest pod dostatkiem – w niewielkich grupach^[11] liczących 10–30 osobników^[13]. Szukają pokarmu między bydłem, zjadają owady uciekające spod jego pysków i nóg, zjadają również te siedzące na jego bokach i głowie. Odpoczywają w zbiorowiskach w szuwarach, na polach trzciny cukrowej i na drzewach, niekiedy w towarzystwie majn brunatnych (Acridotheres tristis) i pasterzy (Pastor roseus)^[11]. Są dobrymi zapylaczami ze względu na czub, do którego przykleja się pyłek^[13]. Żywią się owadami, owocami, nasionami, nektarem^[5]^[11], kwiatami. Spośród owadów zjadają między innymi prostoskrzydłe (Orthoptera), termity (Isoptera), chrząszcze (Coleoptera), błonkówki (Hymenoptera), gąsienice, pluskwiaki (Hemiptera) i muchówki (Diptera)^[11].

Lęgi

Okres lęgowy trwa od stycznia do lipca: w Indiach na północy od kwietnia do lipca, na południu od lutego do maja; w Malezji od stycznia do maja^[5]. Często wyprowadzają dwa lęgi w roku. Majny szare gniazdują w różnych zagłębieniach, często w naturalnych dziuplach lub tych wykutych przez dzięcioły, zwykle od 2 do 6 m nad ziemią. Używają też miejsc stworzonych przez człowieka, jak otwory ściekowe w ścianach i na mostach. Tworzą tam duże kolonie, mogą być użytkowane rok po roku. Rzadziej gniazdują pod dachami. Budulec gniazda stanowią gałęzie, korzenie, pióra i materiały pochodzenia antropogenicznego, a często też muszle ślimaków. Zniesienie liczy od 3 do 6 jaj. Ich skorupka jest turkusowa, bez dodatkowych wzorów, nieco połyskliwa. Wymiary dla 124 jaj: 26,0–32,8 na 19,0–23,0 mm. Obydwoje rodzice biorą udział w wysiadywaniu i opiece nad młodymi^[11]. Przynajmniej pod koniec lat 80. XX wieku okres inkubacji był nieznany^[13].

Status i zagrożenia

IUCN uznaje majnę szarą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2019). BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za spadkowy ze względu na niszczenie środowiska życia tych ptaków^[14].

Według informacji z lat 70. XX wieku na południu Indii czynią znaczne szkody w sadach, zaś na Fidżi – w uprawach orzachy (Arachis)^[11]. Na Samoa są gatunkiem inwazyjnym^[12]. W latach 80. XX wieku istniała obawa o zajmowanie dziupli, które mogłyby wykorzystać loreczki modroczapkowe (Vini australis)^[11].

Przypisy

↑ Acridotheres fuscus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Acridotheres fuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sturninae Rafinesque, 1815 - szpaki (wersja: 2020-11-17). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-23].
↑ Johann Georg Wagler: Systema Avium. 1827, s. 88, sp. 6. (łac.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Craig, A. & Feare, C.: Jungle Myna (Acridotheres fuscus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-07-18].
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-22]. (ang.).
↑ ^a ^b Ernst Mayr & James C. Greenway (red.): Check-list of birds of the world. T. 15. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology, 1962, s. 113–114.
↑ ^a ^b Richard Grimmett, Carol Inskipp, Tim Inskipp, Hem Sagar Baral: Birds of Nepal: Revised Edition. Bloomsbury Publishing, 2016, s. 274.
↑ ^a ^b Sujan Chatterjee, Sumit K. Sew & Dipankar Ghose. Range Extension of Jungle Myna Acridotheres Fuscus Fumidus. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 104, s. 95, 2007.
↑ IUCN/SSC Invasive Species Specialist Group (ISSG): Acridotheres fuscus (jungle myna). [w:] Invasive Species Compendium [on-line]. CAB International, 19 listopada 2009. [dostęp 2019-07-20].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Adrian Craig, Chris Feare: Starlings and Mynas. Bloomsbury Publishing, 2010, s. 153–154. ISBN 978-1-4081-3520-4.
↑ ^a ^b Natasha Doherty: Information booklet for the “National Control of the myna” (Acridotheres spp.). Government of Samoan, Division of Environment & Conservation, 29 listopada 2006. [dostęp 2019-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 lipca 2019)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Salim Ali & S. Dillon Ripley: Handbook of the Birds of India and Pakistan. Wyd. 2. T. 5. Larks to the Grey Hypocolius. Delhi: Oxford University Press, 1987, s. 183–187. ISBN 978-0-19-561857-0.
↑ Jungle Myna Acridotheres fuscus. BirdLife International. [dostęp 2019-07-18].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Acridotheres fuscus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Acridotheres fuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sturninae Rafinesque, 1815 - szpaki (wersja: 2020-11-17). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-23].

[oryg-4] Johann Georg Wagler: Systema Avium. 1827, s. 88, sp. 6. (łac.).

[hbwa-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Craig, A. & Feare, C.: Jungle Myna (Acridotheres fuscus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-07-18].

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-22]. (ang.).

[check-7] Ernst Mayr & James C. Greenway (red.): Check-list of birds of the world. T. 15. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology, 1962, s. 113–114.

[nepal-8] Richard Grimmett, Carol Inskipp, Tim Inskipp, Hem Sagar Baral: Birds of Nepal: Revised Edition. Bloomsbury Publishing, 2016, s. 274.

[ext-9] Sujan Chatterjee, Sumit K. Sew & Dipankar Ghose. Range Extension of Jungle Myna Acridotheres Fuscus Fumidus. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 104, s. 95, 2007.

[cabi-10] IUCN/SSC Invasive Species Specialist Group (ISSG): Acridotheres fuscus (jungle myna). [w:] Invasive Species Compendium [on-line]. CAB International, 19 listopada 2009. [dostęp 2019-07-20].

[starlings-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Adrian Craig, Chris Feare: Starlings and Mynas. Bloomsbury Publishing, 2010, s. 153–154. ISBN 978-1-4081-3520-4.

[samoa-12] Natasha Doherty: Information booklet for the “National Control of the myna” (Acridotheres spp.). Government of Samoan, Division of Environment & Conservation, 29 listopada 2006. [dostęp 2019-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 lipca 2019)].

[ripley-13] Salim Ali & S. Dillon Ripley: Handbook of the Birds of India and Pakistan. Wyd. 2. T. 5. Larks to the Grey Hypocolius. Delhi: Oxford University Press, 1987, s. 183–187. ISBN 978-0-19-561857-0.

[birdlife-14] Jungle Myna Acridotheres fuscus. BirdLife International. [dostęp 2019-07-18].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]