Malatiná
49°11′12″N 19°25′53″E/49,186667 19,431389 Malatiná - widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Zdenko Kubáň[1] |
| Powierzchnia |
19,14[2] km² |
| Wysokość |
792[3] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+421 43[3] |
| Kod pocztowy |
027 01[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DK |
Położenie na mapie kraju żylińskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 49°11′12″N 19°25′53″E/49,186667 19,431389
| |
| Strona internetowa | |
Malatiná – wieś (obec) na Słowacji w powiecie Dolný Kubin, w kraju żylińskim. Znajduje się w historycznym regionie Orawa.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Malatiná leży w obrębie Rowu Podtatrzańskiego, na pograniczu wchodzących w jego skład dwóch mniejszych jednostek fizjograficznych: Rowu Podchoczańskiego (na zachodzie) i Rowu Huciańskiego (na wschodzie). Na północ od wsi ciągną się niewysokie wierchy Pogórza Orawskiego, zaś na południe od niej – Góry Choczańskie. Wieś rozłożyła się na południowym skłonie (ale tuż pod jego grzbietem) działu wodnego rozdzielającego dorzecze Wagu od dorzecza jego dopływu – Orawy. Zabudowania wsi leżą w obszarze źródłowym potoku Sestrč, spływającego w kierunku południowym do zbiornika Liptovská Mara – jego dolina przecina w poprzek pasmo Gór Choczańskich. Centrum wsi leży ok. 10 km na południowy wschód od Dolnego Kubina, na wysokości ok. 800 m n.p.m.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Tereny wsi były zamieszkane przez człowieka już w czasach prehistorycznych. Na południe od zabudowań wsi, na wzgórzu Hrádok, znajdują się pozostałości gródka obronnego ze śladami osadnictwa z okresu kultury puchowskiej (pod wzgórzem znaleziono celtycką monetę) i wczesnośredniowiecznego. Gródek dominował nad wiodącym Doliną Sesterską starodawnym szlakiem, łączącym dolinę Wagu (dzisiejszy Liptów) z Orawą.
Wieś powstała zapewne na samym początku XIV w. (pierwsza wzmianka: 1313 r.)[6]. Należała do średniowiecznego „państwa” feudalnego z siedzibą na Starym Zamku Liptowskim. Później poszczególne części wsi należały do kilku drobnych rodów szlacheckich, zaś osadzona w XVI/XVII w. część wałaska podlegała majątkowi Zamku Orawskiego. Usytuowana wysoko, w chłodnym mikroklimacie niekorzystnym dla rolnictwa, wieś rozwijała się powoli: w 1626 r. miała zaledwie 200 mieszkańców. Mieszkańcy zajmowali się głównie pasterstwem. W drugiej połowie XVII w. została spustoszona w czasie tzw. wojen kuruckich. W następnym stuleciu nawiedzały ją okresy nieurodzaju (słow. zamrznuté roky, np. 1716, 1776), kiedy to znaczna część populacji umierała z głodu. Od 1865 r. przez krótki okres na terenie wsi działała kopalnia rudy żelaza. Po jej likwidacji nastąpił okres masowej emigracji mieszkańców na tzw. Dolne Ziemie (dzisiejsze Węgry), a po I wojnie światowej do USA i Kanady.
W czasie II wojny światowej (1944–1945) w okolicy działały oddziały partyzanckie (m.in. oddział "Signál"). Po zdławieniu słowackiego powstania narodowego w listopadzie 1944 r. z terenów Horehronia przemieścił się tu oddział kpt. Tichonowa. Pamięci bohaterów SPN poświęcono tablicę pamiątkową na budynku szkoły podstawowej, zaś wszystkich ofiar II wojny światowej – tablicę na miejscowym Domu Kultury.
Współcześnie[edytuj | edytuj kod]
Mieszkańcy wsi pracują w większości w niedalekim Dolnym Kubinie oraz w miejscowym gospodarstwie hodowlanym. Wieś posiada komunikację autobusową z Dolnym Kubinem.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Na skutek położenia odległego od większych ośrodków miejskich, słabej komunikacji i braku większych atrakcji wieś jest rzadko odwiedzana przez turystów. Przyjeżdżają ci, którzy cenią sobie ciszę i spokój.
Północnym skrajem wsi, grzbietem wododziałowym, biegnie czerwono 
znakowany szlak turystyczny z Dolnego Kubina do Orawskiego Białego Potoku.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół rzymskokatolicki pw. Wszystkich Świętych. Murowany, klasycystyczny z 1804 r., ołtarze i ambona z początków XIX w., późnobarokowe, dzwon z 1670 r.
- Figura św. Jana Nepomucena przed kościołem, z 1811 r.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-25]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 19,14S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Malatiná - História. [w:] E-OBCE.sk [on-line]. TERRA GRATA. [dostęp 2017-11-25]. (słow.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hencovský Ján a kolektív: Orava. Turistický sprievodca ČSFR č. 29, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1990;
- Hochmuth Zdenko a kolektív: Chočské vrchy - Liptovská Mara. Turistický sprievodca ČSFR č. 42, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1990;
- Szczerba Tadeusz: Choczańskie Wierchy i okolica. Przewodnik turystyczny. Wydawnictwo Ryszard M. Remiszewski - RMR, Gliwice 2001, ISBN 83-904352-9-2;
- Zygmańska Barbara: Góry Choczańskie. Przewodnik turystyczny. Wydawn. PTTK „Kraj”, Warszawa 2003, ISBN 83-7005-455-2;
- Chočské vrchy. Vodná nádrž Liptovská Mara. Turistická mapa 1 : 50 000. 1. vydanie, VKÚ Harmanec 1997, ISBN 80-85510-84-7.
