Jan Nepomucen
| ||
| prezbiter męczennik | ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | ok. 1350 Pomuk | |
| Data i miejsce śmierci | 20 marca 1393 Praga | |
| Czczony przez | Kościół katolicki | |
| Beatyfikacja | 1721 przez Innocentego XIII | |
| Kanonizacja | 19 marca 1729 przez Benedykta XIII | |
| Wspomnienie | 21 maja | |
| Atrybuty | klucz, książka, kłódka, krzyż w ręce, zapieczętowany list, most, pieczęć, wieniec z pięciu gwiazd, woda, zamek | |
| Patron | jezuitów, Pragi, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy, tonących oraz orędownikiem podczas powodzi i mostów | |
| Szczególne miejsca kultu | Praga | |
Jan Nepomucen (ur. ok. 1350 w Pomuku, obecnie Nepomuk, zm. 20 marca 1393 w Pradze) – prezbiter, spowiednik Zofii Bawarskiej, męczennik i święty Kościoła katolickiego.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Około 1380 przyjął święcenia kapłańskie i został kanonikiem przy katedrze św. Wita, Wacława i Wojciecha w Hradczanach. Studiował prawo kanoniczne w Pradze i Padwie. Następnie piastował godność kanonika kolegiaty praskiej św. Idziego, a w 1389 mianowany został wikariuszem generalnym arcybiskupa praskiego Jana z Jenštejna. W związku z zatargiem między królem Czech Wacławem IV a arcybiskupem, Jan Nepomucen popadł w niełaskę władcy ponieważ nie chciał zdradzić królowi tajemnicy spowiedzi jego małżonki. Według innej wersji, powodem niełaski było niezgodne z wolą króla zatwierdzenie opata dla klasztoru w Kladrubach. W 1393 Jan Nepomucen został uwięziony. Następnie zrzucono go z mostu Karola do rzeki Wełtawy. Ta scena jest przedstawiona na przykład na płaskorzeźbie umieszczonej na ołtarzu Jana Nepomucena w bazylice św. Mikołaja z Miry w Bochni oraz przydrożnej figurze w Aleksandrowicach. Jego zwłoki złożono w katedrze na Hradczanach.
Według tradycji po otwarciu krypty świętego przed kanonizacją w 1719 okazało się, że jego zwłoki mają nienaruszony język. Według innej wersji, Jan Nepomucen po odmówieniu ujawnienia tajemnicy spowiedzi Zofii Bawarskiej królowi czeskiemu Wacławowi IV (król podejrzewał żonę o niewierność), został poddany torturom i w konsekwencji wrzucony do Wełtawy.
Kult[edytuj | edytuj kod]
Kult św.Jana Nepomucena rozwijali głównie jezuici, rozprzestrzenił się on na ościenne kraje, trafił między innymi do Polski, Austrii i Niemiec.
Jan Nepomucen został beatyfikowany w 1721 roku przez Innocentego XIII, a kanonizowany 19 marca 1729 przez Benedykta XIII. Już wcześniej uchodził za nieformalnego patrona Czech, a jego kult rozprzestrzenił się na sąsiednie ziemie, zwłaszcza Śląsk.
Jego wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 21 maja.
Ikonografia[edytuj | edytuj kod]
W ikonografii święty przedstawiany jest w stroju kapłańskim, w sutannie, rokiecie, birecie. W ręku palma męczeńska; krucyfiks, niekiedy trzyma palec na ustach, symbol zachowanej tajemnicy spowiedzi.
Jego atrybutami są: klucz, książka, kłódka, krzyż w ręce, zapieczętowany list, most (z którego został zrzucony), pieczęć, wieniec z pięciu gwiazd (w środku napis tacui – milczałem), woda, zamek.
Patronat[edytuj | edytuj kod]
Jest patronem jezuitów, Pragi, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy i tonących oraz orędownikiem podczas powodzi. Jest także patronem mostów.
Według tradycji ludowej był świętym, który chronił pola i zasiewy przed powodzią, ale również i suszą. Dlatego figury Jana Nepomucena (nepomuki) można spotkać jeszcze dzisiaj przy drogach w sąsiedztwie mostów, rzek, ale również na placach publicznych i kościelnych oraz na skrzyżowaniach dróg.
Pomniki[edytuj | edytuj kod]
Pierwszą figurą Jana Nepomucena jest pomnik w Pradze, na moście Karola, z którego miał zostać zrzucony. Wokół jego głowy pojawiło się pięć gwiazd (symbolizujących pięć cnót męczeńskich), tworzących aureolę, która ponoć miała ukazać się w miejscu wrzucenia go do rzeki. Pomnik ten ustalił kanon dla ikonografii, kolejne przedstawienie opierały się na pomniku praskim. We wsi Chochołów koło Zakopanego znajduje się figura Jana Nepomucena upamiętniająca powstanie chochołowskie z 1846 roku[1]. Figura Jana Nepomucena znajduje się także w Kostuchnie, dzielnicy Katowic, postawiona w 1892 roku[2]. Kapliczka z figurą Jana Nepomucena znajduje się w Sokołowie Podlaskim przy ulicy Siedleckiej nad rzeczką Cetynią.
Galeria wybranych pomników[edytuj | edytuj kod]
Posąg św. Jana Nepomucena na Moście św. Jana w Kłodzku
Pomnik św. Jana Nepomucena w Bühlertann
Figura w Boguszynie
Jan Nepomucen w Strzegomiu, przy Bazylice Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Figura w Gorzanowie
Figura św. Jana Nepomucena na moście św. Jana w Lądku-Zdroju
Figura św. Jana Nepomucena w Ścinawce Średniej
Figura w Wilkanowie
Ludowa figura we wnęce kapliczki w Racławicach koło Biecza
Figura św. Jana Nepomucena w Stroniu Śląskim
Figura św. Jana Nepomucena w Bolesławowie
Figura św. Jana Nepomucena w Ożarach
Zrzucenie z mostu. Fragment figury św. Jana Nepomucena w Aleksandrowicach
Figura w Nowej Łomnicy
Figura w Szczytnej
Pomnik Jana Nepomucena w Wojborzu
Pomnik w Żelaźnie
Figura w Mostowicach
Figura w Prudniku
Figura w Dobromierzu
Figura w Mikołowie
Figura św. Nepomucena – Dolina Młyńska, Czechy.
Figura w centrum Marklowic Górnych
Figura w Opatówku
Pomnik w Bielsku-Białej
Figura w Nowej Wsi
Figura w Kamiennej Górze
.jpg)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zofia Stecka – Chochołów, Wydawnictwo Tatrzańskie, Zakopane, 1991, s. 27.
- ↑ Jacek Kuczowic: Górnośląskie krzyże i kapliczki Katowice – figury wolnostojące. [dostęp 2015-12-20].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Strona Bractwa Nepomuckiego – stowarzyszenia miłośników Nepomuków, m.in. katalogującego polskie i zagraniczne przedstawienia Jana Nepomucena
- Św. Jan Nepomucen na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 29.04.2010]
- Zofia Stecka – Chochołów, Wydawnictwo Tatrzańskie, Zakopane, 1991.
