Jan Nepomucen
|
||
| prezbiter męczennik |
||
 |
||
| Data i miejsce urodzenia | ok. 1350 Pomuk |
|
| Data i miejsce śmierci | 20 marca 1393 Praga |
|
| Czczony przez | Kościół katolicki | |
| Beatyfikacja | 1721 przez Innocentego XIII |
|
| Kanonizacja | 19 marca 1729 przez Benedykta XIII |
|
| Wspomnienie | 21 maja | |
| Atrybuty | klucz, książka, kłódka, krzyż w ręce, zapieczętowany list, most, pieczęć, wieniec z pięciu gwiazd, woda, zamek | |
| Patron | jezuitów, Pragi, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy, tonących oraz orędownikiem podczas powodzi i mostów | |
| Szczególne miejsca kultu | Praga | |
Jan Nepomucen (ur. ok. 1350 w Pomuku, obecnie Nepomuk, zm. 20 marca 1393 w Pradze) – prezbiter, spowiednik Zofii Bawarskiej, męczennik i święty Kościoła katolickiego.
Spis treści
Życiorys[edytuj]
Około 1380 przyjął święcenia kapłańskie i został kanonikiem przy katedrze św. Wita, Wacława i Wojciecha w Hradczanach. Studiował prawo kanoniczne w Pradze i Padwie. Następnie piastował godność kanonika kolegiaty praskiej św. Idziego, a w 1389 mianowany został wikariuszem generalnym arcybiskupa praskiego Jana z Jenštejna. W związku z zatargiem między królem Czech Wacławem IV a arcybiskupem, Jan Nepomucen popadł w niełaskę władcy i w 1393 został uwięziony. Następnie zrzucono go z mostu Karola do rzeki Wełtawy. Ta scena jest przedstawiona na przykład na płaskorzeźbie umieszczonej na ołtarzu Jana Nepomucena w bazylice św. Mikołaja z Miry w Bochni oraz przydrożnej figurze w Aleksandrowicach. Jego zwłoki złożono w katedrze na Hradczanach.
Według tradycji po otwarciu krypty świętego przed kanonizacją w 1719 okazało się, że jego zwłoki mają nienaruszony język. Według innej wersji, Jan Nepomucen po odmówieniu ujawnienia tajemnicy spowiedzi Zofii Bawarskiej królowi czeskiemu Wacławowi IV (król podejrzewał żonę o niewierność), został poddany ciężkim torturom i w konsekwencji wrzucony do Wełtawy.
Kult[edytuj]
Kult Jana Nepomucena rozwijali głównie jezuici, częściowo po to, aby osłabić silny w Czechach kult Jana Husa.
Jan Nepomucen został beatyfikowany w 1721 roku przez Innocentego XIII, a kanonizowany 19 marca 1729 przez Benedykta XIII. Już wcześniej uchodził za nieformalnego patrona Czech, a jego kult rozprzestrzenił się na sąsiednie ziemie, zwłaszcza Śląsk.
Jego wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 21 maja.
Ikonografia[edytuj]
W ikonografii święty przedstawiany jest w stroju kapłańskim, w sutannie, rokiecie, birecie. W ręku palma męczeńska; niekiedy trzyma palec na ustach, symbol zachowanej tajemnicy.
Jego atrybutami są: klucz, książka, kłódka, krzyż w ręce, zapieczętowany list, most (z którego został zrzucony), pieczęć, wieniec z pięciu gwiazd (w środku napis tacui – milczałem), woda, zamek.
Patronat[edytuj]
Jest patronem jezuitów, Pragi, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy i tonących oraz orędownikiem podczas powodzi. Jest także patronem mostów.
Według tradycji ludowej był świętym, który chronił pola i zasiewy przed powodzią, ale również i suszą. Dlatego figury Jana Nepomucena (nepomuki) można spotkać jeszcze dzisiaj przy drogach w sąsiedztwie mostów, rzek, ale również na placach publicznych i kościelnych oraz na skrzyżowaniach dróg.
Pomniki[edytuj]
Pierwszą figurą Jana Nepomucena jest pomnik w Pradze, na moście Karola, z którego miał zostać zrzucony. Wokół jego głowy pojawiło się pięć gwiazd (symbolizujących pięć cnót męczeńskich), tworzących aureolę, która ponoć miała ukazać się w miejscu wrzucenia go do rzeki. Pomnik ten ustalił kanon dla ikonografii, kolejne przedstawienie opierały się na pomniku praskim. We wsi Chochołów koło Zakopanego znajduje się figura Jana Nepomucena upamiętniająca powstanie chochołowskie z 1846 roku[1]. Figura Jana Nepomucena znajduje się także w Kostuchnie, dzielnicy Katowic, postawiona w 1892 roku[2]. Kapliczka z figurą Jana Nepomucena znajduje się w Sokołowie Podlaskim przy ulicy Siedleckiej nad rzeczką Cetynią.
Galeria wybranych pomników[edytuj]
-
Posąg św. Jana Nepomucena na Moście św. Jana w Kłodzku
-
Pomnik św. Jana Nepomucena w Bühlertann
-
Figura w Boguszynie
-
Jan Nepomucen w Strzegomiu, przy Bazylice Świętych Apostołów Piotra i Pawła
-
Figura w Gorzanowie
-
Figura św. Jana Nepomucena na moście św. Jana w Lądku-Zdroju
-
Figura św. Jana Nepomucena w Ścinawce Średniej
-
Figura w Wilkanowie
-
Ludowa figura we wnęce kapliczki w Racławicach koło Biecza
-
Figura św. Jana Nepomucena przed kościołem pw. św.Maurycego we Wrocławiu
-
Figura św. Jana Nepomucena w Bolesławowie
-
Figura św. Jana Nepomucena w Ożarach
-
Zrzucenie z mostu. Fragment figury św. Jana Nepomucena w Aleksandrowicach
-
Figura w Przyłęku
-
Pomnik Jana Nepomucena w Wojborzu
-
Pomnik w Żelaźnie
Zobacz też[edytuj]
Przypisy
- ↑ Zofia Stecka - Chochołów, Wydawnictwo Tatrzańskie, Zakopane, 1991, s. 27.
- ↑ Jacek Kuczowic: Górnośląskie krzyże i kapliczki Katowice - figury wolnostojące. [dostęp 2015-12-20].
Bibliografia[edytuj]
- Strona Bractwa Nepomuckiego – stowarzyszenia miłośników Nepomuków, m.in. katalogującego polskie i zagraniczne przedstawienia Jana Nepomucena
- Św. Jan Nepomucen na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 29.04.2010]
- Zofia Stecka - Chochołów, Wydawnictwo Tatrzańskie, Zakopane, 1991.
