Jan Nepomucen
| ||
| prezbiter męczennik | ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | ok. 1350 Pomuk | |
| Data i miejsce śmierci | 20 marca 1393 Praga | |
| Czczony przez | Kościół katolicki | |
| Beatyfikacja | 1721 przez Innocentego XIII | |
| Kanonizacja | 19 marca 1729 przez Benedykta XIII | |
| Wspomnienie | 21 maja | |
| Atrybuty | klucz, książka, kłódka, krzyż w ręce, zapieczętowany list, most, pieczęć, wieniec z pięciu gwiazd, woda, zamek | |
| Patron | jezuitów, Pragi, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy, tonących oraz orędownikiem podczas powodzi i mostów | |
| Szczególne miejsca kultu | Praga | |
Jan Nepomucen (ur. ok. 1350 w Pomuku, obecnie Nepomuk, zm. 20 marca 1393 w Pradze) – prezbiter, spowiednik Zofii Bawarskiej, męczennik i święty Kościoła katolickiego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Około 1380 przyjął święcenia kapłańskie i został kanonikiem przy katedrze św. Wita, Wacława i Wojciecha w Hradczanach. Studiował prawo kanoniczne w Pradze i Padwie. Następnie piastował godność kanonika kolegiaty praskiej św. Idziego, a w 1389 mianowany został wikariuszem generalnym arcybiskupa praskiego Jana z Jenštejnu. W związku z zatargiem między królem Czech Wacławem IV a arcybiskupem, Jan Nepomucen popadł w niełaskę władcy ponieważ nie chciał zdradzić królowi tajemnicy spowiedzi jego małżonki. Według innej wersji, powodem niełaski było niezgodne z wolą króla zatwierdzenie opata dla klasztoru w Kladrubach. W 1393 Jan Nepomucen został uwięziony. Następnie zrzucono go z mostu Karola do rzeki Wełtawy. Ta scena jest przedstawiona na przykład na płaskorzeźbie umieszczonej na ołtarzu Jana Nepomucena w bazylice św. Mikołaja z Miry w Bochni oraz przydrożnej figurze w Aleksandrowicach. Jego zwłoki złożono w katedrze na Hradczanach.
Według tradycji po otwarciu krypty świętego przed kanonizacją w 1719 okazało się, że jego zwłoki mają nienaruszony język. Według innej wersji, Jan Nepomucen po odmówieniu ujawnienia tajemnicy spowiedzi Zofii Bawarskiej królowi czeskiemu Wacławowi IV (król podejrzewał żonę o niewierność), został poddany torturom i w konsekwencji wrzucony do Wełtawy.
Kult[edytuj | edytuj kod]
Kult św.Jana Nepomucena rozwijali głównie jezuici, rozprzestrzenił się on na ościenne kraje, trafił między innymi do Polski, Austrii i Niemiec.
Jan Nepomucen został beatyfikowany w 1721 roku przez Innocentego XIII, a kanonizowany 19 marca 1729 przez Benedykta XIII. Już wcześniej uchodził za nieformalnego patrona Czech, a jego kult rozprzestrzenił się na sąsiednie ziemie, zwłaszcza Śląsk.
Jego wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 21 maja.
Ikonografia[edytuj | edytuj kod]
W ikonografii święty przedstawiany jest w stroju kapłańskim, w sutannie, rokiecie, birecie. W ręku palma męczeńska; krucyfiks, niekiedy trzyma palec na ustach, symbol zachowanej tajemnicy spowiedzi.
Jego atrybutami są: klucz, książka, kłódka, krzyż w ręce, zapieczętowany list, most (z którego został zrzucony), pieczęć, wieniec z pięciu gwiazd (w środku napis tacui – milczałem), woda, zamek.
Patronat[edytuj | edytuj kod]
Jest patronem jezuitów, Pragi, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy i tonących oraz orędownikiem podczas powodzi. Jest także patronem mostów.
Według tradycji ludowej był świętym, który chronił pola i zasiewy przed powodzią, ale również i suszą. Dlatego figury Jana Nepomucena (nepomuki) można spotkać jeszcze dzisiaj przy drogach w sąsiedztwie mostów, rzek, ale również na placach publicznych i kościelnych oraz na skrzyżowaniach dróg.
Pomniki[edytuj | edytuj kod]
Pierwszą figurą Jana Nepomucena jest pomnik w Pradze, na moście Karola, z którego miał zostać zrzucony. Wokół jego głowy pojawiło się pięć gwiazd (symbolizujących pięć cnót męczeńskich), tworzących aureolę, która ponoć miała ukazać się w miejscu wrzucenia go do rzeki. Pomnik ten ustalił kanon dla ikonografii, kolejne przedstawienie opierały się na pomniku praskim. W 1724 roku figura św. Jana Nepomucena stanęła w Wodzisławiu Śląskim[1]. We wsi Chochołów koło Zakopanego znajduje się figura Jana Nepomucena upamiętniająca powstanie chochołowskie z 1846 roku[2]. Figura Jana Nepomucena znajduje się także w Kostuchnie, dzielnicy Katowic, postawiona w 1892 roku[3]. Kapliczka z figurą Jana Nepomucena znajduje się w Sokołowie Podlaskim przy ulicy Siedleckiej nad rzeczką Cetynią. Figura św. Jana Nepomucena na Służewie w Warszawie upamiętnia współpracę Służewa z Rządem Narodowym Romualda Traugutta podczas powstania styczniowego[4]. W Namysłowie przy rondzie św. Jana Nepomucena znajduje się kapliczka z rzeźbą świętego.
Galeria wybranych pomników[edytuj | edytuj kod]
Posąg św. Jana Nepomucena na moście gotyckim w Kłodzku
Pomnik św. Jana Nepomucena w Bühlertann
Figura w Boguszynie
Figura w Gorzanowie
Figura św. Jana Nepomucena na moście św. Jana w Lądku-Zdroju
Figura św. Jana Nepomucena w Ścinawce Średniej
Figura w Wilkanowie
Figura św. Jana Nepomucena w Stroniu Śląskim
Figura św. Jana Nepomucena w Bolesławowie
Zrzucenie z mostu. Fragment figury św. Jana Nepomucena w Aleksandrowicach
Figura w Nowej Łomnicy
Figura w Szczytnej
Figura w Wojborzu
Pomnik w Żelaźnie
Figura w Mostowicach
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wodzisław Śląski - Kapliczka z figurą Jana Nepomucena.. Atrakcje turystyczne Wodzisławia Śląskiego. Ciekawe miejsca Wodzisławia Śląskiego, www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2019-10-29].
- ↑ Zofia Stecka – Chochołów, Wydawnictwo Tatrzańskie, Zakopane, 1991, s. 27.
- ↑ Jacek Kuczowic: Górnośląskie krzyże i kapliczki Katowice – figury wolnostojące. [dostęp 2015-12-20].
- ↑ Figura św. Jana Nepomucena na Służewie w Warszawie.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Strona Bractwa Nepomuckiego – stowarzyszenia miłośników Nepomuków, m.in. katalogującego polskie i zagraniczne przedstawienia Jana Nepomucena
- Św. Jan Nepomucen na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 29.04.2010]
- Zofia Stecka – Chochołów, Wydawnictwo Tatrzańskie, Zakopane, 1991.