Jan Nepomucen

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Święty
Jan Nepomucen
Jan Nepomucký
prezbiter
męczennik
Ilustracja
Portret Nepomucena autorstwa Joségo Campeche (ok. 1798)
Data i miejsce urodzenia

między 1340 a 1346
Pomuk

Data i miejsce śmierci

20 marca 1393
Praga

Czczony przez

Kościół katolicki

Beatyfikacja

1721
przez Innocentego XIII

Kanonizacja

19 marca 1729
przez Benedykta XIII

Wspomnienie

21 maja

Atrybuty

klucz, książka, kłódka, krzyż w ręce, zapieczętowany list, most, pieczęć, wieniec z pięciu gwiazd, woda, zamek

Patron

jezuitów, Pragi, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy, tonących oraz orędownikiem podczas powodzi i mostów

Szczególne miejsca kultu

Praga

Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Nepomucen, także Jan z Pomuku (ur. między 1340 a 1346 w Pomuku, zm. 20 marca 1393 w Pradze) – czeski duchowny, kanonik, wikariusz generalny archidiecezji praskiej, męczennik i święty Kościoła katolickiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się pomiędzy 1340 a 1346 rokiem[1] w Pomuku[2]. Jego ojciec Velfin był sołtysem Pomuku w latach 1355-1367[3]. Jako kleryk, Jan pełnił funkcję notariusza publicznego z rekomendacji Jana Očko[4]. Około 1380 roku przyjął święcenia kapłańskie[5] i został proboszczem w kościele św. Gawła[6]. Następnie rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Praskim, gdzie w 1381 roku uzyskał stopień bakałarza[7]. Biskup Jan z Jenštejnu wysłał potem Nepomucena na Uniwersytet Padewski, gdzie został rektorem studentów zaalpejskich[7]. 17 października 1387 roku zdał egzamin doktorski z dziedziny prawa kanonicznego i powrócił do Pragi[8]. W trakcie studiów został kanonikiem kolegiaty praskiej św. Idziego, a w 1389 mianowany został wikariuszem generalnym arcybiskupa praskiego[9]. Rok później został archidiakonem w Žatcu[9].

Jako wikariusz generalny rozpatrywał sprawę Macieja z Janowa, który 19 października 1389 roku publicznie odwołał głoszone przez siebie poglądy[10]. Dwa lata później synod z inspiracji Jana uznał, że osoby świeckie mogą przyjmować Komunię częściej niż zalecały ówczesne reguły kanoniczne[11]. Na przełomie lat 80. i 90. XIV wieku nasiliły się konflikty na tle religijnym[12]. Było to spowodowane faktem, że król Wacław IV pozornie sprzyjał Kościołowi rzymskiemu i papieżowi Urbanowi VI, a potajemnie spiskował z antypapieżem Klemensem VII[13]. W 1392 roku sytuacja duchowieństwa wiernego Rzymowi się pogorszyła, a księża zaczęli padać ofiarą prześladowań[12]. Wskutek skazania na śmierć dwóch duchownych, Jan z Jenštejnu obłożył podkomorzego Zygmunta Hulera ekskomuniką[14].

Król Wacław planował utworzyć nową diecezję podległą bezpośrednio władzy świeckiej, aby pozbyć się wpływów arcybiskupa praskiego[15]. Siedzibą miał być klasztor benedyktynów w Kladrubach[15]. Tamtejszy opat Racek zmarł na początku 1393 roku, jednak mnisi bezzwłocznie wybrali jego następcę – Olena[15]. Spowodowało to gniew Wacława, który wzmożył represje[16]. 19 marca arcybiskup i król podpisali porozumienie, jednak następnego dnia Wacław IV kazał aresztować Něpra, Nepomucena, Mikuláša Puchnika i Václava Knoblocha[17]. Całą czwórkę zabrano do Zamku Praskiego, gdzie rozpoczęto przesłuchanie[18]. Następnie w ratuszu przesłuchano ochmistrza Něpra, a pozostałą trójkę przesłuchano w budynku sądu[19]. Byli tam poddawani torturom, jednak Něpr, Puchnik i Knobloch odzyskali wolność[19]. Jan był już wówczas bliski śmierci, dlatego dostojnicy królewscy postanowili go związać, zakneblować, przenieść na most Karola i wrzucić do Wełtawy[20]. Jego ciało wyłowiono następnego dnia i pochowano w kościele Świętego Krzyża, a po trzech latach przeniesiono do grobowca w praskiej katedrze Św. Wita[20]. W latach 1733-1736 w południowym ramieniu obejścia (ambitu) wzniesiono mu srebrny nagrobek – dzieło wiedeńskiego złotnika Josepha Würtha[21].

Jedna z teorii na temat jego śmierci mówi, że Nepomucen nie chciał zdradzić tajemnicy spowiedzi żony króla Zofii Bawarskiej[22]. Wacław IV planował wystarać się o stwierdzenie nieważności małżeństwa, by móc poślubić księżniczkę aragońską Joannę[22]. Zofia miała w tej sprawie zasięgnąć rady u wikariusza generalnego, podczas spowiedzi[22].

Kult[edytuj | edytuj kod]

Kult św. Jana Nepomucena rozwijali głównie jezuici, rozprzestrzenił się on na ościenne kraje, trafił między innymi do Polski, Austrii i Niemiec.

Jan Nepomucen został beatyfikowany w 1721 roku przez Innocentego XIII, a kanonizowany 19 marca 1729 przez Benedykta XIII[23]. Już wcześniej uchodził za nieformalnego patrona Czech, a jego kult rozprzestrzenił się na sąsiednie ziemie, zwłaszcza Śląsk.

Jego wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 21 maja[5].

Ikonografia[edytuj | edytuj kod]

W ikonografii święty przedstawiany jest w stroju kapłańskim, w sutannie, rokiecie, birecie. W ręku palma męczeńska; krucyfiks, niekiedy trzyma palec na ustach, symbol zachowanej tajemnicy spowiedzi[5].

Jego atrybutami są: klucz, książka, kłódka, krzyż w ręce, zapieczętowany list, most (z którego został zrzucony), pieczęć, wieniec z pięciu gwiazd (w środku napis tacui – milczałem), woda, zamek[5].

Patronat[edytuj | edytuj kod]

Jest patronem jezuitów, Pragi, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy i tonących oraz orędownikiem podczas powodzi. Jest także patronem mostów[5].

Według tradycji ludowej był świętym, który chronił pola i zasiewy przed powodzią, ale również i suszą. Dlatego figury Jana Nepomucena (nepomuki) można spotkać jeszcze dzisiaj przy drogach w sąsiedztwie mostów, rzek, ale również na placach publicznych i kościelnych oraz na skrzyżowaniach dróg[5].

Pomniki[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też kategorię: Pomniki św. Jana Nepomucena w Polsce.

Pierwszą figurą Jana Nepomucena jest pomnik w Pradze, na moście Karola, z którego miał zostać zrzucony. Wokół jego głowy pojawiło się pięć gwiazd (symbolizujących pięć cnót męczeńskich), tworzących aureolę, która ponoć miała ukazać się w miejscu wrzucenia go do rzeki. Pomnik ten ustalił kanon dla ikonografii, kolejne przedstawienia opierały się na pomniku praskim. W 1724 roku figura św. Jana Nepomucena stanęła w Wodzisławiu Śląskim[24]. We wsi Chochołów koło Zakopanego znajduje się figura Jana Nepomucena upamiętniająca powstanie chochołowskie z 1846 roku[25]. Figura Jana Nepomucena znajduje się także w Kostuchnie, dzielnicy Katowic, postawiona w 1892 roku[26].

Galeria wybranych pomników[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 13.
  2. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 21.
  3. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 26.
  4. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 22.
  5. ↑ a b c d e f Święty Jan Nepomucen, prezbiter i męczennik. Internetowa Liturgia Godzin. [dostęp 2022-09-26]. (pol.).
  6. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 39.
  7. ↑ a b Babuchowski 2007 ↓, s. 43.
  8. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 48.
  9. ↑ a b Babuchowski 2007 ↓, s. 49.
  10. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 61.
  11. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 62.
  12. ↑ a b Babuchowski 2007 ↓, s. 68.
  13. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 67.
  14. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 69.
  15. ↑ a b c Babuchowski 2007 ↓, s. 70.
  16. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 72.
  17. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 73.
  18. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 74.
  19. ↑ a b Babuchowski 2007 ↓, s. 75.
  20. ↑ a b Babuchowski 2007 ↓, s. 76.
  21. ↑ Karel Plicka, Emanuel Poche: Proházky Prahou. Fotografický průvodce městem. Praga: Orbis, 1976, s. 42. (cz.).
  22. ↑ a b c Babuchowski 2007 ↓, s. 77.
  23. ↑ Babuchowski 2007 ↓, s. 92.
  24. ↑ Kapliczka z figurą Jana Nepomucena, Polska Niezwykła [dostęp 2019-10-29].
  25. ↑ Zofia Stecka: Chochołów. Zakopane: Wydawnictwo Tatrzańskie, 1991, s. 27. (pol.).
  26. ↑ Jacek Kuczowic: Górnośląskie krzyże i kapliczki Katowice – figury wolnostojące. przydrozne.eu. [dostęp 2015-12-20].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Nepomucen&oldid=68899226”