Przejdź do zawartości

Maria Gerson-Dąbrowska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maria Józefa Gerson-Dąbrowska
Ilustracja
Maria Gerson-Dąbrowska podczas otwarcia wystawy w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie z okazji 100. rocznicy urodzin Wojciecha Gersona w czerwcu 1931
Data i miejsce urodzenia

24 sierpnia 1869
Warszawa

Data i miejsce śmierci

21 stycznia 1942
Warszawa

Dziedzina sztuki

literatura, malarstwo, rzeźbiarstwo

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal 3 Maja
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Okładka książki Marii Gerson-Dąbrowskiej Polscy artyści i ich dzieła

Maria Józefa Gerson-Dąbrowska (ur. w 24 sierpnia 1869 w Warszawie[1], zm. 21 stycznia 1942 tamże) – polska malarka, rzeźbiarka, pisarka, historyczka i krytyczka sztuki, publicystka oraz pedagożka[2][3].

Działalność zawodowa

[edytuj | edytuj kod]

Wykształcenie

[edytuj | edytuj kod]

Ukończyła gimnazjum K.Czarneckiej w Warszawie (1887) oraz kurs wychowania przedszkolnego[1]. Kształciła się pod kierunkiem ojca (malarstwo i rysunek), a także Hipolita Marczewskiego i Jana Wojdygi (rzeźba). Następnie w 1895 roku podjęła studia w Paryżu: w zakresie rzeźby u Denysa Puecha oraz malarstwa w Académie Julian u Williama-Adolphe'a Bouguereau i Gabriela Ferriera w latach 1896–1898[2].

Twórczość artystyczna i pedagogiczna

[edytuj | edytuj kod]

Wystawiała od 1891 roku w salonach warszawskich, takich jak Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych oraz Salonie Krywulta[4][5]. Ponadto, jej prace były pokazywane także w Paryżu, Lwowie i Krakowie. Wykonała m.in. tablicę pamiątkową ustanowioną dla uczczenia Fryderyka Chopina w setną rocznicę urodzin kompozytora (1910), która znajduje się w Parku miejskim im. Adama Mickiewicza w Sanoku przy tzw. Źródełku Chopina na północnym stoku parku[6][7]. Na Wystawie Powszechnej w Paryżu w 1900 roku otrzymała brązowy medal[3]. Większość jej prac jest jednak obecnie zaginionych – są znane tylko z reprodukcji w ówczesnej prasie ilustrowanej lub jedynie z tytułów[2]. Jej twórczość rzeźbiarską Ewa Micke-Broniarek określa w następujący sposób:

prace rzeźbiarskie Gersonówny cechuje dążenie do uchwycenia naturalnego ruchu postaci, w niektórych pobrzmiewa echa secesji: miękki, płynny modelunek, skłonność do dekoracyjnych układów fałd tkaniny lub bujnych kobiecych włosów, wreszcie liryczny, wyciszony nastrój całej kompozycji[3].

Od 1904 roku pracowała w szkole artystycznej A. Conti w Warszawie (dział rzeźby), była także nauczycielką rysunku w warszawskich szkołach średnich[2].

Działalność społeczna

[edytuj | edytuj kod]

W latach 1888–1914 pracowała w tajnym kole oświaty ludowej[1], zaś w latach 1901–1939 działała w Związku Teatrów Ludowych – publikowała wówczas prace z zakresu sztuki i literatury scenicznej[2]. Członkini Stowarzyszenia Artystek Polskich od momentu jego powstania w 1889 roku[2].

Twórczość literacka, krytyczna i dziennikarska

[edytuj | edytuj kod]

Autorka cenionych utworów dla dzieci i młodzieży, zwłaszcza utworów dramatycznych, przez nią również inscenizowanych w teatrach szkolnych. Wydała m.in.: Historię prawdziwą o Grzesiu z Sanoka (z powieści J.I. Kraszewskiego) (1899)[8], Obrazki historyczne uscenizowane (1911)[9], Baśń o królowej Róży. Fantazja w 3 odsłonach (1924), Obrazy żywe (1920)[10], Ubiory teatralne (1922), Wielcy artyści. Ich życie i dzieła (1924), Polscy artyści. Ich życie i dzieła (1927), Burek i jego przyjaciele (1908)[11], Nasi przyjaciele (1936).

W latach 1918–1938 współpracowała również z prasą, publikując swoje teksty (z reguły artykuły i drobne utwory literackie) m.in. w „Kobiecie Współczesnej”, „Tygodniku Mód i Powieści”, „Echu Muzycznym” czy „Teatrze Ludowym”[3]. Zamieszczała również utwory w prasie dla dzieci i młodzieży[3].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]
Grobowiec Ignacego Dąbrowskiego i Marii Gerson-Dąbrowskiej

Była córką malarza Wojciecha Gersona i Natalii z Frydrychów. Siostra Jadwigi Gerson-Bobińskiej[2][3]. Od 9 czerwca 1903 roku była żoną pisarza i nauczyciela Ignacego Dąbrowskiego (1869–1932)[12][2]. Wykonała jego rzeźbę portretową na pomniku nagrobnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, gdzie także została pochowana (kwatera 39-4-17,18)[13][14].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Dzieła – malarstwo i rzeźba

[edytuj | edytuj kod]
Maria Gerson-Dąbrowska, Madonna, reprodukcja rzeźby opublikowana w „Wędrowcu”, 1900
Maria Gerson-Dąbrowska, Medal z okazji 50-lecia śmierci Fryderyka Chopina, 1899, awers, Muzeum Narodowe w Warszawie
Maria Gerson-Dąbrowska, Medal z okazji 50-lecia śmierci Fryderyka Chopina, 1899, rewers, Muzeum Narodowe w Warszawie
Maria Gerson-Dąbrowska, Melancholia, 1899, reprodukcja rzeźby opublikowana w „Tygodniku Ilustrowanym”, 1900

Zachowane:

Znane z reprodukcji lub fotografii w czasopismach lub innych wydawnictwach[16]:

  • W ucieczce do Egiptu (lub Ucieczka do Egiptu, gips, TZSP w Warszawie, 1898 i 1907) – praca nagrodzona listem pochwalnym na konkursie TZSP w 1898 oraz honorową wzmianką na wystawie Société des artistes français w tym samym roku[3]
  • Portret (pastel przedstawiający kobietę w fotelu, Salon Krywulta, 1899)
  • Melancholia (rzeźba, Salon Krywulta – Wystawa Artystek, 1900)
  • Epitafium Jana Pankiewicza (kościół popijarski w Warszawie, 1901)
  • Madonna (Salon Krywulta - Wystawa Inaugurująca, 1900, pokazana także w TZSP w 1900 oraz 1907)

Prace pokazywane w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie lub Salonie Krywulta i obecnie znane tylko z tytułów[4][5]:

  • Biust prof. Siwińskiego (rzeźba, Salon Krywulta, 1892)
  • Biust Czesława Makowskiego (płaskorzeźba, Salon Krywulta, 1892)
  • Biust Czesława Makowskiego (rzeźba, Salon Krywulta, 1892)
  • Głowa mężczyzny (terakota, TZSP w Warszawie, 1892, pracę wylosował Edward Chrzanowski)
  • Merkury (Salon Krywulta, 1892)
  • Portret chłopca (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
  • Ranny (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
  • Popiersie starca (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
  • Strzelec (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
  • Głowa Etiopki (TZSP w Warszawie, 1893),
  • Góralka (TZSP w Warszawie, 1893),
  • Baba Jędza (głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1894)
  • Ammeris (głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1894)
  • Uśpiona (gips, TZSP w Warszawie, 1894)
  • Prorok (popiersie, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
  • Fantazja (głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
  • Głowa kobiety (studium, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
  • Pocałunek (terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Mefistofeles (terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Popiersie (terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Projekt na nagrobek (gips, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Statua kobiety (gips, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Dziewczyna z kwiatkiem (gips, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Biust Adama Mickiewicza (TZSP w Warszawie, 1897)
  • Portret Siwińskiego (medal, gips, TZSP w Warszawie, 1897)
  • Cztery rzeźby pod kloszem (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
  • Św. Salomea (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
  • Portret Mickiewicza (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
  • Studium (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
  • Królewna (terakota, TZSP w Warszawie, 1899)
  • Medale Chopina (Salon Krywulta, 1899)
  • Głowa męska (rzeźba, Salon Krywulta),
  • Portret Zygmunta Dąbrowskiego (TZSP w Warszawie, 1901)
  • Medalion (TZSP w Warszawie, 1901)
  • Dzieci (TZSP w Warszawie, 1903)
  • Studium (TZSP w Warszawie, 1903)
  • Średniowieczna (TZSP w Warszawie, 1904)
  • Portret p. M. D. (TZSP w Warszawie, 1904)
  • Mieszczka krakowska (TZSP w Warszawie, 1904)
  • Portret p. J. K. (TZSP w Warszawie, 1907)
  • Portret p. J. D. (TZSP w Warszawie, 1907)
  • Studium (TZSP w Warszawie, 1907)
  • Pieczątka (TZSP w Warszawie, 1907)
  • Popielniczka (TZSP w Warszawie, 1907)
  • Marleau [?] (TZSP w Warszawie, 1907)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 133.
  2. ↑ a b c d e f g h Szańkowska 1975 ↓.
  3. ↑ a b c d e f g h Micke-Broniarek 1991 ↓.
  4. ↑ a b Wiercińska 1969 ↓.
  5. ↑ a b Płażewska 1966 ↓.
  6. ↑ S. Czarnowski. Z Sanoka. „Krakowski Miesięcznik Artystyczny”. Nr 6, s. 73, 1 lipca 1911. 
  7. ↑ Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991, s. 48.
  8. ↑ Historya prawdziwa o Grzesiu z Sanoka : z powieści J. I. Kraszewskiego. mbc.cyfrowemazowsze.pl. [dostęp 2020-02-08].
  9. ↑ Maria Gerson-Dąbrowska, Obrazki historyczne uscenizowane [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  10. ↑ Maria Gerson-Dąbrowska, Obrazy żywe [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  11. ↑ Maria Gerson-Dąbrowska, Burek i jego przyjaciele [online], polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  12. ↑ Ś. p. Ignacy Dąbrowski. „Kurier Warszawski”, s. 5, 11, Nr 36 z 5 lutego 1932. 
  13. ↑ Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1994, s. 176. ISBN 83-03-00758-0.
  14. ↑ Cmentarz Stare Powązki: IGNACY DĄBROWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2017-07-09].
  15. ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346 „za zasługi na polu pracy pedagogicznej”.
  16. ↑ Grajewski 1972 ↓.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 133–134. [dostęp 2020-08-15].
  • Ludwik Grajewski, Bibliografia ilustracji w czasopismach polskich XIX i pocz. XX w. (do 1918 r.), Warszawa 1972, s. 79.
  • Ewa Micke-Broniarek, Maria Gerson-Dąbrowska [nota katalogowa w:] Artystki polskie. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, red. Agnieszka Morawińska, Warszawa 1991, s. 162.
  • Magdalena Płażewska, Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1880–1906), „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1966, t. 10, s. 374.
  • E. Szańkowska, Gerson-Dąbrowska Maria Józefa, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze – rzeźbiarze – graficy, t. 2 [D-G], Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975, s. 316.
  • Janina Wiercińska, Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1860–1914, Wrocław – Warszawa – Kraków 1969 (Źródła do dziejów sztuki polskiej, red. A. Ryszkiewicz, t. 14), s. 91.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Gerson-Dąbrowska&oldid=74362433”