Maroneja
Maroneja, Maronea[1] (gr. Μαρώνεια Marōneja, łac. Maronia)[1] – kolonia Chios na wybrzeżu trackim, położona na północny zachód od Mesembrii[1]; obecnie stanowisko archeologiczne.
Jej nazwa ma być pochodną od imienia mitycznego Marona, wspomnianego przez Homera w Odysei (Pieśń IX, 196-211), apollińskiego kapłana z Ismaros w krainie trackich Kikonów. Oszczędzony przez Odyseusza podczas napadu i plądrowania miasta, odwdzięczył mu się darami złota, srebra i wina użytego do spojenia Polifema[1]. Ze względu na lingwistyczne pokrewieństwo obu toponimów, niektórzy badacze dopuszczają identyczność Maronei z pobliskim Ismaros[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Założenie miasta nastąpiło przed połową VII wieku p.n.e., w następnym stuleciu dostało się ono pod władzę Persów po zajęciu Tracji przez Megabazosa, a po ich ustąpieniu natychmiast przyłączyło się do Związku Delijskiego. Utrzymywało też polityczny związek z państwem trackich Odryzów, któremu być może płacono trybut[2].
Podobnie jak jej metropolia, Maroneja słynęła z upraw winorośli i produkcji wina[1]. Znalazła się wśród pierwszych poleis, które przystąpiły do II Związku Morskiego[3]. Pod koniec 355[3] lub w 354/353 p.n.e.[4] została zajęta przez Filipa II Macedońskiego. W okresie hellenistycznym przez pewien czas podległa władzy egipskiego Ptolemeusza III[5], w 200 p.n.e. została opanowana przez macedońskiego Filipa V, a następnie przez Antiocha III. Po zwycięstwie Rzymian w wojnie z Seleucydami otrzymała status civitas libera, lecz utraciła znaczenie w czasach cesarstwa[6].
Od końca VI wieku p.n.e. miasto emitowało własne monety srebrne o wartości statera, tetrobola, diobola i obola, bite początkowo według systemu (stopy monetarnej) tracko-macedońskiego, potem fenickiego, perskiego, a także attyckiego. Symbolicznie umieszczano na nich wizerunek głowy szczególnie czczonego tam Dionizosa oraz kiść winogrona lub skaczącego konia[2].
Miasto znacznie podupadło wraz z ograniczeniem jego powierzchni dopiero w czasach bizantyjskich, nadal jednak pozostając liczącym się ośrodkiem regionu. Opuszczone zostało przypuszczalnie w XV wieku, gdy ludność nękana od strony wybrzeża arabskimi najazdami szukała schronienia w głębi lądu, osiedlając się w nowopowstałej wsi Maronia[7].
W chrześcijańskiej organizacji kościelnej pierwotnie była to sufragania Trajanopolis, ok. 640 uznana za samodzielną archidiecezję, a w XIII wieku za metropolię. W średniowieczu poświadczeni są w niej jeszcze łacińscy biskupi (w 1317 i 1449); później przynależna do prawosławnych struktur Kościoła wschodniego[8]. W XX wieku erygowana jako biskupstwo tytularne Kościoła rzymskokatolickiego (1925), wkrótce przekształcone w arcybiskupstwo (1929)[9].
Stanowisko archeologiczne[edytuj | edytuj kod]
Badania archeologiczne odsłoniły dotąd skromną część pozostałości rozległego antycznego miasta rozciągającego się od egejskiego wybrzeża aż po stoki górskiego masywu Ismaros[7]. Jego ruiny, dostępne trasą autostrady E-90 dojazdem od strony Komotini, rozrzucone są na niskich wzgórzach otaczających wieś Agios Charalambos. Główne pozostałości miasta z epoki klasycznej i hellenistycznej skupiają się na wzgórzu Agios Georgios. Ze znanego w starożytności sanktuarium Dionizosa przetrwał tylko jego zarys na poziomie fundamentów. W lepszym stanie zachował się niewielki hellenistyczny teatr z III w. p.n.e., mieszczący najwyżej 2,5 tys. widzów i gruntownie przebudowany w czasach cesarstwa rzymskiego, którego orchestrę zamienioną w arenę dla walk gladiatorów i z dzikimi zwierzętami (venatio), oddzielono chroniącym widzów wysokim ogrodzeniem. Poza nią i resztkami budynku skene odsłonięto w nim kilka rzędów siedzeń widowni (cavea). Bardziej niedostępne są okoliczne mury poligonalne archaicznej Maronei, podobnie jak ocalałe cyklopowe konstrukcje obronne trackiego Ismaros pochodzące z XIII-XII wieku p.n.e.[10]
Do zwiedzania udostępniono ruiny budowli teatru, resztek świątyni Dionizosa, części miejskich obwarowań oraz pozostałości prywatnych domów zdobionych mozaikami i forum z czasów rzymskich, gdzie odkryto fragment traktu wykładanego marmurowymi płytami. W okolicy zachowały się też resztki dwóch późniejszych bazylik oraz bizantyjskich umocnień i klasztorów (monasterów)[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Mała encyklopedia 1988 ↓, s. 459.
- ↑ a b c Inventory of Poleis 2004 ↓, s. 878-880.
- ↑ a b Hammond 1994 ↓, s. 573.
- ↑ Lengauer 1999 ↓, s. 224.
- ↑ Bravo i Wipszycka 1992 ↓, s. 156.
- ↑ Der Kleine Pauly 1979 ↓, s. 1045.
- ↑ a b c Rusin 2014 ↓, s. 105-106.
- ↑ Catholic Encyclopedia (ed. Charles Herbermann). T. 9 . New York: R. Appleton, 1913.
- ↑ Biskupstwo tytularne w bazie danych Catholic Hierarchy (ang.) [dostęp 2024-02-26] oraz w globalnym wykazie diecezji Kościoła rzymskokatolickiego (ang.) [dostęp 2024-02-26].
- ↑ Durando 2006 ↓, s. 82.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka: Historia starożytnych Greków. Wyd. 1. T. 3: Okres hellenistyczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10609-3.
- N.G.L. Hammond: Dzieje Grecji. przeł. Anna Świderkówna. Wyd. 3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1994. ISBN 83-06-02383-8.
- Włodzimierz Lengauer: Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999. ISBN 83-7181-083-0.
- Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z. Red. Zdzisław Piszczek. Wyd. 6. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 459. ISBN 83-01-03529-3.
- Der Kleine Pauly. Lexikon der Antike. T. 3. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 1044-1045. ISBN 3-423-05963-X.
- An Inventory of Archaic and Classical Poleis. Ed. Mogens Herman Hansen, Thomas Heine Nielsen. Oxford: Oxford University Press, 2004, s. 878-880. ISBN 0-19-814099-1.
- Wiesława Rusin: Grecja. Praktyczny przewodnik. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2014, s. 105-106. ISBN 978-83-7642-269-5.
- Furio Durando: Grecja. Przewodnik po zabytkach starożytności. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2006, s. 82. ISBN 83-213-4239-6.