Przejdź do zawartości

Moša Pijade

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Moša Pijade
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

4 stycznia 1890
Belgrad

Data i miejsce śmierci

15 marca 1957
Paryż

Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego
Okres

od 29 stycznia 1954
do 15 marca 1957

Przynależność polityczna

Związek Komunistów Jugosławii

Poprzednik

Milovan Đilas

Następca

Petar Stambolić

Odznaczenia
Order Bohatera Narodowego (Jugosławia) Order „Bohatera Pracy Socjalistycznej” (Jugosławia) Order Wyzwolenia Narodowego (Jugosławia) Order Partyzanckiej Gwiazdy I klasy Order Braterstwa i Jedności I klasy (Jugosławia) (Jugosławia) Order za Odwagę (Jugosławia) Medal Pamiątkowy Partyzantów 1941 Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Wielki Orderu Jerzego I (Grecja)

Moša Pijade (Мoшa Пиjaдe) ps. „Milovan Popović”, „Čiča Janko” (ur. 4 stycznia 1890 w Belgradzie, zm. 15 marca 1957 w Paryżu) – serbski i jugosłowiański działacz robotniczy, socjalistyczny i komunistyczny.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny Żydów Sefardyjskich, osiadłej w Serbii w XIX wieku, był synem kupca Samuela Pijade (Piade). W latach 1906–1909 studiował sztuki piękne w Monachium i w Paryżu. Po powrocie do kraju malował i zajmował się krytyką sztuki. W 1919 porzucił działalność artystyczną i zaczął wydawać pismo związkowe Slabodna Rec. Od stycznia 1920 był członkiem Socjalistycznej Partii Robotniczej Jugosławii, która w tym samym roku przekształciła się w Komunistyczną Partię Jugosławii (KPJ). W 1921 KPJ zdelegalizowano, a większość jej kierownictwa aresztowano. Pijade w tym najtrudniejszym okresie stanął na czele partii. Był także jednym z organizatorów Niezależnej Partii Robotniczej Jugosławii, która działała od 1923 i była przybudówką KPJ.

Aresztowany w 1925 przez policję i skazany na 14 lat więzienia. Karę odbywał w Sremskiej Mitrovicy i w więzieniu Lepoglava. Tam też poznał przyszłych przywódców KPJ, z Josipem Broz Titą na czele. Uwolniony z więzienia w kwietniu 1939, rozpoczął nielegalną działalność polityczną w Czarnogórze. Po ataku Niemiec hitlerowskich na ZSRR rozpoczął na terenie Czarnogóry organizowanie partyzantki komunistycznej. W 1941 ponownie aresztowany i osadzony w więzieniu w Bileci. Po jego opuszczeniu znalazł się w gronie najbliższych współpracowników Tity, a w listopadzie 1943, na zjeździe założycielskim AVNOJ w Jajcach, został wybrany jej wiceprzewodniczącym.

Po zakończeniu II wojny światowej Pijade zasiadł w Biurze Politycznym KPJ, a także pełnił funkcję wiceprzewodniczącego parlamentu. W 1948, kiedy doszło do kryzysu w stosunkach między Jugosławią a ZSRR w pełni poparł stanowisko Tity, stając się od tego czasu jednym z głównych teoretyków jugosłowiańskiej drogi do socjalizmu. Po odsunięciu Milovana Dżilasa w 1954 objął po nim stanowisko przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego. Zmarł na atak serca w czasie odbywania podróży dyplomatycznej. Pochowany w Belgradzie, w Alei Zasłużonych na Kalemegdanie.

By pierwszym tłumaczem Kapitału Karla Marksa na język serbsko-chorwacki. Spośród 120 obrazów, które namalował w swoim życiu, większość zaginęła.

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Matjaž Klemenčič: The former Yugoslavia's diverse peoples: a reference sourcebook. ABC-CLIO: 2004, s. 191. ISBN 1-57607-294-0. (ang.).