Przejdź do zawartości

Most św. Jana na Białej Lądeckiej w Lądku-Zdroju

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Most św. Jana na Białej Lądeckiej w Lądku-Zdroju
Zabytek: nr rej. A/4299/1975 z 22 grudnia 1971
{{{alt zdjęcia}}}
Widok mostu od zachodu
Poprzednie nazwy

Johannisbrücke

Państwo

 Polska

Miejscowość

Lądek-Zdrój

Podstawowe dane
Przeszkoda

Biała Lądecka

Liczba przęseł

2

Data budowy

1565

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Most św. Jana na Białej Lądeckiej w Lądku-Zdroju”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Most św. Jana na Białej Lądeckiej w Lądku-Zdroju”
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego
Mapa konturowa powiatu kłodzkiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Most św. Jana na Białej Lądeckiej w Lądku-Zdroju”
Położenie na mapie gminy Lądek-Zdrój
Mapa konturowa gminy Lądek-Zdrój, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Most św. Jana na Białej Lądeckiej w Lądku-Zdroju”
Położenie na mapie Lądku-Zdroju
Mapa konturowa Lądku-Zdroju, w centrum znajduje się punkt z opisem „Most św. Jana na Białej Lądeckiej w Lądku-Zdroju”
Ziemia50°20′46,860″N 16°52′32,843″E/50,346350 16,875790
Multimedia w Wikimedia Commons

Most św. Jana na Białej Lądeckiej w Lądku-Zdroju (niem. Johannisbrücke) – kamienny dwuprzęsłowy most położony w centrum Lądka-Zdroju przy ulicy Krótkiej nad rzeką Białą Lądecką. W średniowieczu obok mostu stał dom celnika. Nazwa mostu wiązana jest z figurą św. Jana Nepomucena znajdującą się na moście. Dla ruchu kołowego most zamknięto na początku XXI w.

Historia i architektura

[edytuj | edytuj kod]

Kamienny dwuprzęsłowy most na Białej Lądeckiej w pobliżu centrum Lądka-Zdroju, przy ulicy Krótkiej, został zbudowany w 1565 r. z kamienia łamanego[1][2]. Według niektórych źródeł zaprawą do budowy mostu było spoiwo wapienne z dodatkiem kurzych białek, dzięki czemu budowla miała być niezwykle trwała i solidna[3][4]. Już w 1598 r. znacznie go zniszczyła powódź[5]. W ciągu kolejnych stuleci był wielokrotnie modernizowany w latach: 1752, 1783 i 1822. W 1709 r. staraniem mieszkańców miasta umieszczono na nim figurę św. Jana Nepomucena[6], orędownika podczas powodzi, patrona mostów[7]. Most opierał się dotychczasowym powodziom (do 2024 r.), jakie nawiedziły Lądek-Zdrój, zarówno wcześniejszym, jak i dwóm, które miały miejsce w XX w., w 1938 r. i powodzi tysiąclecia w 1997 r. Legenda głosiła, że od wielkiej wody chroni go figura patrona, św. Jana Nepomucena, zdobiąca most[2][4]. Trwałość budowli, będącej małym arcydziełem sztuki inżynierskiej, wynikała z umiejętnego osadzenia konstrukcji na naturalnej ostrodze skalnej, w miejscu, gdzie skały zwężają koryto rzeki, a przyczółki i filar mostu posadowione są na litej skale[3][4]. Most zamknięto dla ruchu kołowego na początku XXI w., jest dostępny dla pieszych i rowerzystów[3]. W średniowieczu obok mostu stał dom celnika[2].

Decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków nr A/4299/1975 z 22 grudnia 1971 r. most został wpisany do rejestru zabytków pod nazwą Most św. Jana na Białej Lądeckiej[8].

Figura św. Jana Nepomucena

[edytuj | edytuj kod]

Figura św. Jana Nepomucena jest bardzo podobna do figury tego świętego na praskim moście Karola i należy do najstarszych figur św. Jana Nepomucena na Śląsku[3]. Autorem rzeźby jest lądecki twórca David Tautz[9][10] (wcześniej przypuszczano, że mógł nim być Michał Klahr starszy[a], ewentualnie Jiří František Pacák(inne języki) i Michael Kössler(inne języki)[3]). Artysta udanie oddał wyraz twarzy postaci. Święty ma typowy strój kanonika: odziany jest w sutannę z dużą liczbą słabo widocznych guzików, rokietę (rodzaj komży), obszytą słabo widoczną (złoconą) koronką oraz almucję (futrzaną pelerynę z kapturem), związaną złoconymi chwostami. Na głowie biret, na nogach trzewiki z mocno ściętymi noskami[11].

W 2013 r. figurę św. Jana zdemontowano celem renowacji, oczyszczono figurę i cokół, odtworzono złocenia i aureolę, przygotowano na nowo ławę, na której stoi figura. Po renowacji uroczyście wprowadzono figurę na jego miejsce 7 października 2013 r.[12]

Chronostychy

[edytuj | edytuj kod]

Na postumencie figury znajduje się inskrypcja w łacinie:

HÆC STATVA HONORI PERPETVO SANCTI IOANNIS NEPOMVCENI AB INCOLIS CIVITATIS HVIVS EXPENSIS VERE PIIS ERECTA

HAEC STATUA HONORI PERPETUO SANCTI IOANNIS NEPOMUCENI AB INCOLIS CIVITATIS HUIUS EXPENSIS VERE PIIS ERECTA (w pisowni z „U”), w tłumaczeniu „Ten pomnik na wieczną cześć św. Jana Nepomucena sumptem pobożnych mieszkańców miasta wzniesiony”.

W napisie zapisanym jako HÆC STATVA HONORI PERPETVO SANCTI IOANNIS NEPOMVCENI AB INCOLIS CIVITATIS HVIVS EXPENSIS VERE PIIS ERECTA kryje się chronostych CVIVCIIIMVIICLICIVIVIVXIVIIC – 1709 wskazujący rok postawienia figury[b]. Powyżej tej inskrypcji na gzymsie cokołu widnieje data XVI MAII, czyli 16 maja[11]. Z boku słabo czytelna inskrypcja uwieczniająca renowację rzeźby słowami EX BENE FACTORVM VOTIS ATQVE EXPENSIS HÆC STATVA DENVO RENOVATA EST. „Z dobrowolnych datków statua ta została odnowiona” (kolejny chronostych wskazuje na 1752 r.). Renowację wykonali J. Piaggi lub J. Pozzo oraz Michał Klahr młodszy, co uwieczniono sygnaturami IP MK na tylnej ścianie. Kolejne renowacje miały miejsce w latach 1783 i 1822 a daty te wyryto na tablicy. Naprzeciw pomnika z figurą Jana Nepomucena po wewnętrznej stronie balustrady mostu, wmurowano tablicę z datami dotyczącymi tego mostu, czyli jego budowy, renowacji i wybrukowania: ERBAUT 1565 / RENOVIRT 1783, BELEGT 1822[12].

Zniszczenie mostu w powodzi w 2024 roku

[edytuj | edytuj kod]

15 września w trakcie powodzi w 2024 roku, po rozmyciu zapory zbiornika Stronie Śląskie fala powodziowa zniszczyła znaczną część mostu[13], a znajdująca się na nim figura (łącznie z postumentem) zaginęła[14]. Most stał się symbolem zniszczeń powodziowych zabytków na ziemi kłodzkiej[15]. Zdaniem Ewy Zadory, przewodniczki sudeckiej i prezeski Stowarzyszenia „Muzeum Lądeckie”, był on także symbolem Lądka, a gdy zniknął pod wodą, mieszkańcy przychodzili i płakali jak za utratą kogoś bliskiego. Kiedy przy pomocy koparek po powodzi przeszukiwano dno rzeki, mieszkańcy organizowali dyżury przy brzegu w nadziei odnalezienia figury św. Jana[16][17]. Lądeckie Towarzystwo Historyczno-Eksploracyjne założyło zrzutkę na odbudowę mostu[4].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Stan po powodzi w 2024

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Pomijano zupełnie fakt, że Klahr, który urodził się w 1693 r., był na to zbyt młody i niedoświadczony, zaś dopiero w 1724 r. osiedlił się w Lądku-Zdroju, gdzie założył warsztat rzeźbiarski.
  2. ↑ Suma zapisanych (dla ułatwienia) cyfr rzymskich jako arabskich (100+5+1+5+100+1+1+1+1000+5+100+1+1+100+50+1+100+1+5+1+1+5+1+5 +10+1+5 +1+1+100) wynosi 1709[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, s. 182. ISBN 83-7005-341-6. (pol.).
  2. ↑ a b c Anna Piernikarczyk, Most Gotycki w Lądku Zdroju [online], polskieszlaki.pl, 16 października 2016 [dostęp 2024-10-08] (pol.).
  3. ↑ a b c d e Stanisław Błachnio, Stary most, co oparł się powodziom [online], Otwarty Przewodnik Krajoznawczy, 11 maja 2013 [dostęp 2024-10-10] (pol.).
  4. ↑ a b c d Lądeckie Towarzystwo Historyczno-Eksploracyjne, Odbudowa mostu św. Jana w Lądku-Zdroju [online], zrzutka.pl, 22 września 2024 [dostęp 2024-10-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-16] (pol.).
  5. ↑ Uzdrowisko Lądek Zdrój – dawniej i dziś [online], 24ikp.pl [dostęp 2024-10-10] (pol.).
  6. ↑ Jan Tracz: Most św. Jana na Białej Lądeckiej w Lądku-Zdroju. W: Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej. Janusz Laska, Mieczysław Kowalcze (redakcja). T. tom II: (K–M). Kłodzko–Nowa Ruda: Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe, 2009, s. 272. ISBN 978-83-60478-08-0. (pol.).
  7. ↑ Święty Jan Nepomucen, prezbiter i męczennik. Internetowa Liturgia Godzin. [dostęp 2024-10-09]. (pol.).
  8. ↑ Most św. Jana na rz. Białej Lądeckiej. Woj. dolnośląskie – pow. kłodzki, [w:] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 75 [dostęp 2024-10-09] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-27] (pol.).
  9. ↑ Historia błyskotliwego awansu – Michał Klar starszy. W: Jacek Gernat: Od Klahrów do Thammów – modele funkcjonowania rodzinnych przedsiębiorstw rzeźbiarskich w Kotlinie Kłodzkiej i na Śląsku w XVIII-XX w.. T. 1. Poznań: Repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2022, s. 82 (przypis 38). [dostęp 2024-10-12]. (pol.).
  10. ↑ Bernhard Patzak. Kultur- und Kunstgeschichtliche Streifzüge im Kreise Habelschwerdt. „Die Grafschaft Glatz”. 1933 (6), s. 87. Glatzer Gebirgsverein (Kłodzkie Towarzystwo Górskie). (niem.). 
  11. ↑ a b c Andrzej Mężyński (oprac.), Nepomuceny odwiedzone. Lądek-Zdrój, most św. Jana [online], nepomuceny.blogspot.com, 31 października 2015 [dostęp 2024-09-21] (pol.).
  12. ↑ a b Nepomuki Hrabstwa Kłodzkiego [online], Nepomuki [dostęp 2024-10-10] (pol.).
  13. ↑ Tak wygląda Lądek-Zdrój po powodzi. Błoto, złamane na pół domy i zerwane mosty [zdjęcia] [online], Tok FM, 15 września 2024 [dostęp 2024-09-15] (pol.).
  14. ↑ Andrzej Mężyński, Jeden z najcenniejszych zabytków w Lądku-Zdroju zniszczony przez powódź [online], Dziennik.pl, 17 września 2024 [dostęp 2024-09-21] (pol.).
  15. ↑ Piękno utracone [reportaż]. tvp.pl/program-tv, 2024-10-08. [dostęp 2024-10-12]. (pol.).
  16. ↑ Martyna Czerwińska: Odbudowa zniszczonych mostów na terenach powodziowych. RMF FM sprawdza, jak idą prace. rmf24.pl/raporty, 2024-10-08. [dostęp 2024-10-12]. (pol.).
  17. ↑ Stowarzyszenie „Muzeum Lądeckie”: O nas. muzeumladek.pl. [dostęp 2024-10-12]. (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Most_św._Jana_na_Białej_Lądeckiej_w_Lądku-Zdroju&oldid=75095896”