Lądek-Zdrój

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Lądek-Zdrój
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Ilustracja
Ratusz w Lądku-Zdroju
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

Gmina

Lądek-Zdrój

Data założenia

1 poł. XIII wieku

Prawa miejskie

1282

Burmistrz

Roman Kaczmarczyk

Powierzchnia

20,32 km²

Wysokość

440–480 m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


5557[1]
273,5 os./km²

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

57-540

Tablice rejestracyjne

DKL

Położenie na mapie gminy Lądek-Zdrój
Mapa konturowa gminy Lądek-Zdrój, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Lądek-Zdrój”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Lądek-Zdrój”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Lądek-Zdrój”
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego
Mapa konturowa powiatu kłodzkiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Lądek-Zdrój”
Ziemia50°20′35″N 16°52′46″E/50,343056 16,879444
TERC (TERYT)

0208084

SIMC

0984203

Urząd miejski
Rynek 31
57-540 Lądek-Zdrój
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Lądek-Zdrój (niem. Landeck, od 1935 r. Bad Landeck[2], cz. Landek) – miasto w Polsce położone w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Lądek-Zdrój. Położone w Sudetach Wschodnich, w dolinie rzeki Białej Lądeckiej.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 5557 mieszkańców[1].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Lądek-Zdrój położony jest na wysokości od 440 do 500 m n.p.m.[3]

Teren miasta jest zaliczany do mezoregionu Góry Złote[4]. Położone jest pomiędzy pasmem Gór Złotych a Krowiarek w dolinie rzeki Białej Lądeckiej, 25 km na południowy wschód od Kłodzka.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 20,32 km²[5].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.

Symbole miasta[edytuj | edytuj kod]

Herb Lądka-Zdroju[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Herb Lądka-Zdroju.

Głównym symbolem gminy jest jej herb. Obecny został ustanowiony 27 lipca 2015 roku[6]. Zastąpił on herb obowiązujący od 1989 roku, który przedstawiał kłody z dawnego herbu Hrabstwa Kłodzkiego oraz inicjał „L”. Herb przyjęty w 2015 przedstawia czeskiego lwa, motyw ten zaczerpnięty został z najstarszych pieczęci miejskich Lądka-Zdroju. Godło z kłodami i „L” było miastu przypisane błędnie, należało w rzeczywistości do sądu w Lądku-Zdroju.

Flaga Lądka-Zdroju[edytuj | edytuj kod]

Flaga miejska Lądka-Zdroju została ustanowiona 27 lipca 2015 roku i przedstawia na czerwonym płacie godło herbowe miasta oraz wąski żółty pas u dołu[6]. Flaga zastąpiła wcześniej używaną, która przedstawiała stylizowane bijące źródło na tle kłodzkich skosów.

Hejnał Lądka-Zdroju[edytuj | edytuj kod]

Hejnałem Lądka-Zdroju jest utwór zatytułowany Hejnał Lądka-Zdroju, autorstwa Grzegorza Helcyka. Powstał on w 2004 roku i został ustanowiony przez Radę Miejską w wyniku konkursu. Został wybrany spośród czterech propozycji[7].

Patron Lądka-Zdroju[edytuj | edytuj kod]

Patronem Lądka-Zdroju w drodze konkursu z 2004 roku został wybrany św. Jerzy. Propozycja ta została zgłoszona poza trybem konkursowym przez radnego Lechosława Siarkiewicza, miłośnika historii regionalnej. Wybór św. Jerzego wiązał się z tym, iż jest on patronem najstarszego zdroju w mieście[7][8].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Lądek-Zdrój w XIX w.
Zakład przyrodoleczniczy „Wojciech” z 1678

Prawa miejskie uzyskał w 1282 roku z nadania księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa. Jest jednym z najbardziej znanych oraz najstarszych uzdrowisk polskich – jako uzdrowisko był znany już pod koniec XV w. Uważany jest za najstarsze uzdrowisko w Polsce, gdyż według źródeł historycznych już w 1241 roku istniały tu urządzenia kąpielowe zniszczone przez Mongołów wracających z pola bitwy pod Legnicą. Najstarszy zakład przyrodoleczniczy „Jerzy” z basenem zbudowanym na źródle o tej samej nazwie został wzniesiony w 1498 r[9]. W 1678 rozpoczęto budowę tzw. Nowego Zakładu, który był wzorowany na łaźniach tureckich (po licznych przebudowach m.in. w latach 1878–1880, 1936 i po 1945 powstał obecny zdrój Wojciech)[10].

W połowie XIX wieku na terenie wschodniej części ziemi kłodzkiej (klucz stroński) działała księżna Marianna Orańska. Także Lądek wiele jej zawdzięcza, dzięki jej inicjatywie wybudowano drogę łączącą miasto z Kamieńcem i Ziębicami, Bolesławowem oraz morawskim Starym Mĕstem[9]. Jej imieniem nazwano jeden ze zdrojów, obecna Dąbrówka. W 1829 odkryto nowe źródło, obecny Chrobry. W 1838 powstało inhalatorium, bardzo nowoczesne jak na ówczesne czasy.

Od 1871 miasto leżało w granicach Niemiec. Na fali przydawania uzdrowiskom predykatu Bad, 15 lutego 1935 r. zmieniono również i nazwę Landeck na Bad Landeck. Zmiana ta wynikała z promocji miasta i nie miała związku z germanizacją nazw przeprowadzoną również na ziemi kłodzkiej[11].

W czasie II wojny miasto nie odniosło żadnych strat. 9 maja 1945 r. zostało zajęte bez walk przez oddział zwiadowców Armii Czerwonej. Niemiecka administracja działała do 15 czerwca 1945 roku; ostatnim urzędującym niemieckim burmistrzem był dr Hänsch. Natomiast pierwszym polskim był Stanisław Latos, który rozpoczął urzędowanie 15 czerwca 1945 r. W budynku przy ulicy Orlej 4 umieściła się radziecka komendantura miasta. Polscy osadnicy zaczęli napływać od sierpnia 1945 roku. Początkowo mieszkali razem z Niemcami. W kwietniu oraz wrześniu 1946 roku przeprowadzono akcję wysiedlenia niemieckich mieszkańców miasta. W latach 1945–1953 oraz 1956–1991 działało sanatorium Armii Radzieckiej. W 1950 roku liczba mieszkańców zrównała się z przedwojenną liczbą mieszkańców miasta. Wśród mieszkańców przeważali przesiedleńcy zza nowo utworzonej granicy wschodniej (około 52%)[12]. W 1948 r. pisarz śląski Zbyszko Bednorz został uhonorowany nagrodą „Tygodnika Powszechnego” za nowelę Decyzja, czyli rzecz o człowieku odzyskanym, której akcja dzieje się w pierwszych powojennych latach w Lądku-Zdroju.

W 1946 roku wprowadzono urzędowo nazwę Lądek Zdrój, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Bad Landeck[13].

Szybownictwo w Lądku-Zdroju[edytuj | edytuj kod]

W okresie po I wojnie światowej w Niemczech, w tym na ziemi kłodzkiej, rozwijano szybownictwo. Powodem były ograniczenia rozwoju lotnictwa wojskowego narzucone Niemcom przez traktat wersalski oraz kryzys ekonomiczny. Szybownictwo pozwalało tanio i bez konfliktu z postanowieniami traktatowymi szkolić pilotów. Rozwijało się ono także spontanicznie, gdyż po wojnie do rezerwy trafiło wielu zdemobilizowanych pilotów oraz żołnierzy z personelu obsługi naziemnej lotnisk[14].

Jednym z pierwszych miejsc był ośrodek budowy szybowców i szybownictwa w Lądku-Zdroju w budynku Związku Strzeleckiego (Schützenhaus) przy ul. Widok (wówczas Reichensteinerstrasse, pol. Złotostocka). Działali tu m.in. stolarz Sterz, Oswald Rösner, Hans Wagner, Walter Gottschalk. Naciągi wykonywano własnoręcznie, później stosowano stalowe druty i liny. Pierwsze loty miały miejsce na wiosnę 1928 r. w pobliżu stacji kolejowej Stójków. W latach 1930–1933 zbudowano dwa szybowce: Der Alte Fritz i Bad Landeck[15].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Lądka-Zdroju w 2014 roku[16].
Piramida wieku Ladek Zdroj.png

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół Narodzenia NMP
Kaplica św. Jerzego
Rezydencja „Proharmonia”, dawna Villa Barbara z 1906 roku
Gotycki most św. Jana
Pręgierz, pomnik, kościół ewang.
Pręgierz w Lądku Zdroju
Pręgierz w Lądku Zdroju
Pomnik Marianny w Lądku Zdroju
Kościół ewang. w Lądku Zdroju (fragm.)

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty[17]:

  • ośrodek historyczny miasta
  • kościół parafialny Narodzenia NMP, barokowy z l. 1688–92 z rzeźbami Michaela Klahra
  • kościół cmentarny pw. św. Rocha, ul. Śnieżna 10, z drugiej poł. XVII w.
  • kaplica zdrojowa NMP „Na Pustkowiu”, ul. Lipowa 2, z 1679
  • park centralny, z k. XVIII w.-XIX w.
  • park Moniuszki, z pocz. XIX w.
  • kaplica św. Jerzego z dzwonnicą, z 1658 r., pocz. XIX w.
  • park 1000-lecia, z drugiej poł. XIX w.
  • ratusz, neorenesansowy z l. 1537, 1739, 1872
  • zespół budynków zdrojowych w parku zdrojowym:
    • pijalnia wód mineralnych, z 1842 r., 1905 r.
    • sala do spotkań towarzyskich (kawiarnia), ul. Orla, z l. 1782, 1852, 1900
    • muszla koncertowa, z 1905 r.
    • wieża zegarowa, z XIX w.
  • zakład przyrodoleczniczy „Jerzy”, ul. Ostrowicza 1/2, z XVIII w.-XX w.
  • zakład przyrodoleczniczy „Wojciech”, z 1678
  • dom, ul. Kłodzka 3, 4, 6, 8, 10 z XVIII w.
  • dom, ul. Kłodzka 8, z XIX w.
  • dom, ul. Kościelna 16, z 1739 r., pocz. XX w.
  • dom, ul. Kościelna 18, z 1800 r.
  • pensjonat „Villa Barbara” obecnie Rezydencja Wellness „Proharmonia”, ul. Leśna 4, z 1906 r.
  • willa, ul. Miła 3, z 1910 r.
  • dom, ul. Pstrowskiego 1, z 1739 r., drugiej poł. XIX w.
  • barokowe i renesansowe kamienice w Rynku:
    • domy, Rynek 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 13 z XVIII w.
    • domy, Rynek 10, 14 17, z XIX w.
    • domy, jedenaście budynków: Rynek 18–24, 26–29, z XVIII w., XIX w., XX w.
    • dom, Rynek 25, z XVII w., XIX w.
  • dawna słodownia, ul. Słodowa 41 (d. Nowotki 1), z 1567 r., po 1920 r.
  • willa, ul. Spacerowa 10, z 1860 r.
  • Katolickie Seminarium Nauczycielskie, ob. centrum kultury, pl. Staromłyński 5, z 1886 r.
  • dom, ul. Zamenhofa 5, z XIX w./XX w.
  • dom, ul. Zdrojowa (d.1 Maja) 11, z poł. XVI w., XVIII w., pocz. XX w.
  • most św. Jana na rz. Białej Lądeckiej, gotycki z figurą św. Jana Nepomucena z XVI w., XVIII w.

Inne:

Uzdrowisko[edytuj | edytuj kod]

Zakład przyrodoleczniczy „Jerzy”

Występują tu radoczynne (zawierające radon) cieplice siarczkowe i fluorkowe. Przyjeżdżają tu przede wszystkim osoby z chorobami reumatycznymi, chorobami ortopedycznymi i chorobami neurologicznymi. Wody radonowe powodują wzrost poziomu hormonów płciowych. Najbardziej reprezentacyjnym sanatorium jest zakład przyrodoleczniczy „Wojciech” (dawny Marienbad). Wyróżnia się neobarokowymi zdobieniami, marmurowymi misami z ujęciami wód leczniczych. Zakład posiada również okrągły basen z wodą ze źródła termalnego, wokół którego rozmieszczone są marmurowe XIX-wieczne wanny do kąpieli perełkowych[9].

Podczas I wojny światowej lekarzem naczelnym sanatorium gruźliczego był Kazimierz Filip Wize (1873–1953) – lekarz psychiatra, filozof i filozof medycyny, mikrobiolog, lepidopterolog, poeta i tłumacz poezji, działacz społeczny.

W uzdrowisku leczyli się m.in. Goethe, cesarzowa Katarzyna II, cesarz Aleksander I, królowie pruscy, John Quincy Adams – późniejszy prezydent USA[19][9].

Atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Panorama miejskiej części Lądka z Trojaka

Okolice[edytuj | edytuj kod]

Piesze szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Cykliczne imprezy:

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Kościół pomocniczy św. Rocha

Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]

Miasta partnerskie[21]:

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-13].
  2. ↑ Zarządzenie ministerstwa spraw wewnętrznych Prus z 15 lutego 1935 r. Zob. Kreisblatt des Kreises Habelschwerdt 1935, nr 14, s. 59.
  3. ↑ Strona Gminy Lądek-Zdrój – położenie.
  4. ↑ Jerzy Kondracki, Andrzej Richling: Atlas Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, 1994.
  5. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  6. ↑ a b Uchwała Rady Miejskiej Lądka-Zdroju z dnia 27 lipca 2015 w sprawie przyjęcia projektów: herbu, flagi, baneru, flagi stolikowej, pieczęci, łańcuchów i sztandaru Gminy Lądek-Zdrój.
  7. ↑ a b Uchwała nr XXIII/275/04 Rady Miejskiej w Lądku-Zdroju z dnia 24 czerwca 2004 r. w sprawie ustanowienia hejnału i patrona Lądka Zdroju.
  8. ↑ V Obchody Dnia Patrona Miasta św. Jerzego (23 kwietnia 2009 r. i 2 maja 2009 r.). – oficjalny serwis internetowy gm. Lądek-Zdrój [data dostępu: 2010-03-21].
  9. ↑ a b c d Wojciech Ciężkowski Lądek Zdrój, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław 1998, ISBN 83-7125-044-4.
  10. ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 137.
  11. ↑ Henryk Grzybowski. Zagadka nazwy Altheide/Polanica. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (231), s. 16–17, 2013-10-01. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, OKiS Wrocław. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393 (pol.). 
  12. ↑ Historia miasta.
  13. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  14. ↑ Henryk Grzybowski. Tradycje lotnicze ziemi kłodzkiej. Cz. 1. Balony, sterowce i szybowce do 1945 roku. „Rocznik Ziemi Kłodzkiej”. 2021 (t. XXVI), s. 90–91, 2021-12-01. Adam Łącki. Towarzystwo Miłośników Ziemi Kłodzkiej. ISSN 0137-4141 (pol.). 
  15. ↑ Henryk Grzybowski. Tradycje lotnicze ziemi kłodzkiej. Cz. 1. Balony, sterowce i szybowce do 1945 roku. „Rocznik Ziemi Kłodzkiej”. 2021 (t. XXVI), s. 91–92, 2021-12-01. Adam Łącki. Towarzystwo Miłośników Ziemi Kłodzkiej. ISSN 0137-4141 (pol.). 
  16. ↑ Lądek-Zdrój w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  17. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 73–75. [dostęp 2012-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)].
  18. ↑ Obelisk Księżnej Marianny Orańskiej.
  19. ↑ Położenie i klimat. uzdrowisko-ladek.pl [dostęp 2019-06-16].
  20. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-11-02].
  21. ↑ Miasta partnerskie. Urząd Miasta i Gminy Lądek-Zdrój. [dostęp 2015-11-26].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Lądek-Zdrój
Wsie
Części wsi
Zniesione nazwy

POL Lądek-Zdrój COA.svg

Powiat kłodzki
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

POL powiat kłodzki COA.svg

Powiat bystrzycki (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1945–75)
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Miasta województwa dolnośląskiego
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa dolnośląskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lądek-Zdrój&oldid=66358153”