Murszak rdzawy
 Młody owocnik murszaka rdzawego | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
murszak rdzawy |
| Nazwa systematyczna | |
| Phaeolus schweinitzii (Fr.) Pat Essai Tax. Hyménomyc. (Lons-le-Saunier): 86 (1900) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
.JPG)
.jpg)
Murszak rdzawy (Phaeolus schweinitzii (Fr.) Pat) – gatunek grzybów z rodziny Laetiporaceae.
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phaeolus, Laetiporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1821 r. Elias Fries jako Polyporus schweinitzii, obecną nazwę nadał mu w 1900 r. Narcisse Théophile Patouillard[2].
Synonimów nazwy naukowej ma ponad 30. Niektóre z nich[2]:
- Calodon spadiceus (Pers.) Quél.
- Cladomeris schweinitzii (Fr.) Quél.
- Coltricia schweinitzii (Fr.) G. Cunn.
- Hapalopilus schweinitzii (Fr.) Donk
- Hydnellum spadiceum (Pers.) P. Karst.
- Inodermus schweinitzii (Fr.) Quél.
- Inonotus spongia (Fr.) P. Karst.
- Mucronoporus spongia (Fr.) Ellis & Everh.
- Phaeolus spadiceus (Pers.) Rauschert,
- Polyporus schweinitzii Fr.
- Polystictus herbergii (Rostk.) P. Karst.
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako huba gąbczasta, żagiew płaskowklęsła, żagiew wklęsła, murszak wklęsły, murszak Schweinitza[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Jednoroczna huba składająca się z kapelusza i trzonu. Wytwarza owocniki pojedyncze lub tworzące grupy, w których owocniki często zrastają się nasadami[4].
Ma kolisty, półkolisty, nerkowaty lub nieregularny kształt, szerokość 8–30 cm, grubość 1–4 cm. Brzeg falisty lub podwinięty, w niektórych miejscach powcinany i zazwyczaj bez hymenoforu. Powierzchnia nierówna, pofałdowana i guzowata, początkowo filcowata, włochata lub kosmata, z wiekiem staje się naga. Brzeg siarkowożółty lub żółtoochrowy, środek o barwie od pomarańczowej do ciemnoczerwonej, nasada niemal czarna[4].
Krótki, boczny lub centralny, kształt lejkowaty lub spłaszczony. Pokryty jest hymenoforem. Wymiary: 3–8 × 2–5 cm[4].
Ma grubość 1–1,5 cm. U młodych owocników gąbczasty i soczysty, z czasem twardnieje. Po wyschnięciu staje się włóknisty i korkowaty, kruchy i lekki. Ma barwę od pomarańczowej do brązowej, po ugnieceniu lub pod wpływem KOH ciemnieje. Ma słaby zapach i kwaskowaty smak[4].
Rurkowaty, labiryntowaty o barwie żółtej, rdzawożółtej, ochrowej, oliwkowozielonej, Rurki mają długość do 1 cm i tworzą tylko jedną warstwę zbiegającą również na trzon. U młodych owocników ostrza rurek są grube, potem cienkie, u starszych ząbkowane. Pory o kształcie okrągłym, kanciastym lub nieregularnym i średnicy 0,3–2,5 mm. W hymenium znajdują się cylindryczne szkieletocystydy o cienkich ścianach, wydzielające smolistą substancję widoczną w postaci kropli na ich szczytach[4].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników białawy lub żółtawy. Zarodniki 6–12 × 3–5 µm, o kształcie od elipsoidalnego do wydłużonego migdałowatego, gładkie, szkliste, w KOH żółtawe, nieamyloidalne. System strzępkowy monomityczny, strzępki w kontekście cienkie do średnio grubych, z prostymi przegrodami, czasami rozgałęzione, w KOH czerwonawo-brązowe, o szerokości 3–15 µm. Brak szczecinek. Cystydy 40–100 × 5–12,5 µm, cylindryczne z zaokrąglonymi wierzchołkami, cienkościenne, gładkie, szkliste, w KOH brązowawe[5].
- Gatunki podobne
- szczeciniak filcowaty (Onnia tomentosa), ale ma mniejsze owocniki i mniejsze pory ze szczecinkami. Wywołuje białą zgniliznę drewna[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Jest rozprzestrzeniony głównie na półkuli północnej, ale występuje także w Australii, odnotowano go również w zachodniej części Afryki Środkowej[6].
Rozwija się na korzeniach, pniach i pniakach rozmaitych drzew iglastych, zwykle u podstawy jeszcze żywych pni. W Polsce jest pospolity[3].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Grzyb niejadalny. Jego grzybnia wnika przez korzenie do rdzenia drzewa, opanowuje je i od jego podstawy wywołuje silną zgniliznę brunatną. Jednoroczny owocnik może jeszcze przez kilka lat pojawiać na obumarłym drzewie. Często rozprzestrzenia się także na igły i różne szczątki drzewa znajdujące się w pobliżu pnia. Czasami owocniki pozornie wyrastają na ziemi, w istocie jednak ich grzybnia rozwija się na korzeniach drzewa. Saprotrof i pasożyt drzew. Murszejące pod jego działaniem drewno wydziela zapach terpentyny, drzewo u podstawy ulega spróchnieniu, osłabieniu i wiatr łatwo go łamie. Ochrona polega na usuwaniu z lasu porażonych drzew[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Index Fungorum [online] [dostęp 2020-11-18] (ang.).
- ↑ a b Species Fungorum [online] [dostęp 2014-04-12] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Piotr Łakomy, Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, ISBN 978-83-7073-650-7.
- ↑ Michael Kuo, Phaeolus schweinitzii [online], MushroomExpert [dostęp 2014-04-25] (ang.).
- ↑ Występowanie Phaeolus schweinitzii na świecie (mapa) [online], Discover Life [dostęp 2014-04-16].