Nerpa bajkalska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Nerpa bajkalska
Pusa sibirica[1]
(Gmelin, 1788)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

psokształtne

Rodzina

fokowate

Rodzaj

nerpa

Gatunek

nerpa bajkalska

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Nerpa bajkalska[7], foka bajkalska[8] (Pusa sibirica) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny fokowatych (Phocidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1788 roku niemiecki przyrodnik Johann Friedrich Gmelin nadając mu nazwę Phoca vitulina γ. sibirica[2]. Holotyp pochodził z jezior Bajkał i Oron[9].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Pusa: według Houttuyna[11] i Müllera[12] jest to po prostu grenlandzkie słowo oznaczające fokę. Scopoli najwyraźniej zaczerpnął tę nazwę od Andersona, która to według Fabriciusa została niepoprawnie przeliterowana jako Pusa. Fabricus podaje nazwę Puirse jako jedno z grenlandzkich nazw nerpy[13].
  • sibirica: nowołac. Sibiricus „syberyjski”, od Sibiria „Syberia”, od Sibir „dawny chanat tatarski z zachodniej Syberii, na zachód od Jeniseju”[14].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Nerpa bajkalska występuje endemicznie w jeziorze Bajkał w południowej Syberii, w Rosji[10].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała samic 120–130 cm, samców 130–145 cm; masa ciała 50–90 kg[15] (pojedyncze samce osiągają masę ciała powyżej 100 kg[16]). Noworodki osiągają długość 60–65 cm i ciężar około 4 kg[15]. Futro na grzbiecie jest szarobrunatne, reszta ciała jaśniejsza.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Odżywia się rybami, głównie gołomianką, byczkiem i Leocottus kesslerii[17], przy czym sumaryczny udział obu gatunków gołomianki w diecie foki sięga 90%[18][19].

Rozmnaża się na krach lodowych w okresie od końca lutego do marca. Gody trwają od schyłku lutego do początku maja. Ciąża trwa 11 miesięcy. Młode są całkowicie białe, po 6 tygodniach ich futro ciemnieje. Okres karmienia trwa od 1,5 do 3 miesięcy. Dojrzałość płciową samice osiągają w wieku 4–6 lat, a samce rok do dwóch lat później. Rosną do 19 roku życia, a żyją do 56 lat, choć blisko 80% populacji stanowią osobniki do 9 lat włącznie. W populacji przeważają samice (58%). Może pływać z prędkością do 20 km/h, płynąc pod wodą musi się wynurzać co 20–25 minut[20].

Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)[6].

Jej aktualna liczebność jest niewielka na skutek długotrwałej eksterminacji prowadzonej do lat 80 XX w. Zabijano rocznie do 8000 sztuk. Dodatkowo w 1987–1988 r. wybuchła wśród fok epizootia, doprowadzając do śmierci wielu osobników. Na przełomie lat 80/90 XX w. według danych Instytutu Limnologicznego AN ZSRR populacja foki bajkalskiej liczyła 70 tys. osobników[21]. Współcześnie szacuje się populację na 80–100 tys. sztuk[22].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Nomen nudum.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Pusa sibirica, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b J.F. Gmelin: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 13. Cz. 1. Lipsiae: Impensis Georg. Emanuel. Beer., 1788, s. 63. (łac.).
  3. ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata: in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Typis Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. xxi, 629. (łac.).
  4. ↑ B. Dybowski. Ueber die Baikal-Robbe, Phoca baicalensis. „Archiv für Anatomie, Physiologie und Wissenschaftliche Medicin”. Jahrgang 1873, s. 109, 1873. (niem.). 
  5. ↑ B. Dybowski: Spis systematyczny gatunków i ras zwierząt kręgowych fauny wschodniej Syberyi. Cz. 1. Lwów: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1922, s. 352, seria: Archiowum Towarzystwa Naukowego we Lwowie. (pol.).
  6. ↑ a b S. Goodman, Pusa sibirica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-19] (ang.).
  7. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 154. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  8. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 80, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  9. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pusa sibirica. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-19].
  10. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 446. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  11. ↑ M. Houttuyn: Natuurlyke historie: of, Uitvoerige beschryving der dieren, planten, en mineraalen. T. 1. Cz. 2. Amsterdam: By F. Houttuyn, 1761, s. 15. (niem.).
  12. ↑ P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linné Königlich Schwedischen Leibarztes &c. &c. Vollständiges Natursystem: nach der zwölften lateinischen Ausgabe, und nach Anleitung des holländischen Houttuynischen Werks, mit einer ausführlichen Erklärung. Cz. 1. Nürnberg: bey Gabriel Nicolaus Raspe, 1773, s. 199. (niem.).
  13. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 598, 1904. (ang.). 
  14. ↑ sibirica, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-19] (ang.).
  15. ↑ a b B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 182. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
  16. ↑ A.A. Ananin, A.I. Frejdberg, T.L. Ananina: Bajkał, Barguzinskij zapowiednik. Fotoalbum (Байкал, Баргузинский заповедник). Moskwa: Wyd. Cepruss i Wyd. Siewiernyje prostrory, 1993.
  17. ↑ Кутырев И.А., Пронин Н.М. Паспорт байкальской нерпы // Байкальская нерпа: Паспорт и библиография / РАН. Сибирское отд-ние. Ин-т общей и экспериментальной биологии. Сост.: И.А. Кутырев, Н.М. Пронин, Л.С. Имихелова, Е.А. Петров, Е.А. Кузьмина. Отв. Ред.: Т.П. Добоева, С.Г. Щепин. – Улан-Удэ, 2006. – str. 9-11. [1]
  18. ↑ Позвоночные животные России: большая голомянка
  19. ↑ Позвоночные животные России: малая голомянка
  20. ↑ A.A. Ananin, A.I. Frejdberg, T.L. Ananina: Bajkał, Barguzinskij zapowiednik. Fotoalbum (Байкал, Баргузинский заповедник). Moskwa: Wyd. Cepruss i Wyd. Siewiernyje prostrory, 1993, s. 30.
  21. ↑ A.A. Ananin, A.I. Frejdberg, T.L. Ananina: Bajkał, Barguzinskij zapowiednik. Fotoalbum (Байкал, Баргузинский заповедник). Moskwa: Wyd. Cepruss i Wyd. Siewiernyje prostrory, 1993, s. 31.
  22. ↑ Кутырев И.А., Пронин Н.М. Паспорт байкальской нерпы // Байкальская нерпа: Паспорт и библиография / РАН. Сибирское отд-ние. Ин-т общей и экспериментальной биологии. Сост.: И.А. Кутырев, Н.М. Пронин, Л.С. Имихелова, Е.А. Петров, Е.А. Кузьмина. Отв. Ред.: Т.П. Добоева, С.Г. Щепин. – Улан-Удэ, 2006. – s. 9-11. [2]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Кутырев И.А., Пронин Н.М. Паспорт байкальской нерпы // Байкальская нерпа: Паспорт и библиография / РАН. Сибирское отд-ние. Ин-т общей и экспериментальной биологии. Сост.: И.А. Кутырев, Н.М. Пронин, Л.С. Имихелова, Е.А. Петров, Е.А. Кузьмина. Отв. Ред.: Т.П. Добоева, С.Г. Щепин. – Улан-Удэ, 2006. – str. 9-11. [3]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nerpa_bajkalska&oldid=68568264”