Niańków
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 1597 |
| Kod pocztowy |
231422 |
| Tablice rejestracyjne |
4 |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 53°42′43,8″N 26°00′46,3″E/53,712167 26,012861
| |
Niańków (biał. Нянькава, ros. Няньково, hist. również Niańkowo[1]) – wieś na Białorusi, w rejonie nowogródzkim obwodu grodzieńskiego, około 18 km na północny wschód od Nowogródka.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Niańków, podobnie jak sąsiednie Koszelewo, od co najmniej XVII wieku był dziedzictwem rodziny Dunin-Rajeckich herbu Łabędź. Najdawniejszymi właścicielami majątku byli Bogusław i Katarzyna z Obuchowiczów. Ich synami i dziedzicami majątku byli Stanisław, Kazimierz, Dionizy i Wiktor. Ostatnim męskim właścicielem Niańkowa z tego rodu był w XIX wieku Franciszek Dunin-Rajecki, marszałek nowogródzki. Miał on co najmniej czworo dzieci: syna, Ottona, który zmarł w wieku osiemnastu lat, i trzy córki: Aleksandrę Wilhelminę (1819–1881), która odziedziczyła majątek, ale zmarła bezdzietnie, Ludwikę i Józefinę Marię (1814–1877), żonę Kazimierza Umiastowskiego (1804–1863). Po śmierci Aleksandry majątek odziedziczył Władysław Umiastowski (1834–1905), syn Kazimierza i Józefiny. Po śmierci Władysława bezdzietna wdowa po nim Janina (1860–1941) z hrabiów Ostroróg-Sadowskich przekazała cały odziedziczony majątek (kilkanaście tysięcy hektarów) na cele społeczne: założyła „Żemłosławską Fundację Naukową” przy Uniwersytecie Wileńskim oraz w testamencie ustanowiła „Fondazione Romana Marchesa J.S. Umiastowska” – działającą po dziś w Rzymie fundację fundującą stypendia na staże zagraniczne polskich naukowców[2]. Po 1920 roku majątek został przejęty przez Państwo Polskie w celu przymusowej parcelacji pośród miejscowej ludności w wyniku reformy rolnej przeprowadzonej w Polsce w roku 1920 i 1925[3][4].
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Niańków, wcześniej należący do województwa nowogródzkiego Rzeczypospolitej, znalazł się na terenie powiatu nowogródzkiego (ujezdu) guberni mińskiej Imperium Rosyjskiego[1]. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Niańków wrócił do Polski, wszedł w skład gminy Lubcz w powiecie nowogródzkim województwa nowogródzkiego, od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[5].
We wsi stała wybudowana w 1750 roku cerkiew fundacji Wojniłłowiczów, początkowo unicka, później prawosławna[1], zburzona w latach 60. XX wieku[4].
W 2009 roku w Niańkowie mieszkało 56 osób[6].
Dawny dwór[edytuj | edytuj kod]
Do okresu międzywojennego w Niańkowie stał stary, parterowy, drewniany dwór z pierwszej ćwierci XIX wieku, wybudowany przez marszałka Franciszka Rajeckiego. Dwór stał na wysokiej podmurówce, w jego centrum był portyk, którego trójkątny przyczółek z półokrągłą arkadą był wsparty na czterech filarach. Dwa ganki umożliwiały wejście do domu od strony jego szczytów[3].
O majątku mówiono, że był „jednym wielkim ogrodem, tak urodzajną pszeniczną ziemią był obdarzony”[4]. W jego skład wchodziły: dwór, młyn wodny przy wiosce Niańków, młyn wodny przy wiosce Rakiewicze, szachownice pól w wioskach Niańków i Rakiewicze, las Plissa z zaściankiem[4]. Przy dworze był park, liczne budynki gospodarcze, tory kolejki wąskotorowej prowadzącej do Nowogródka (około 21 km)[4].
W majątku od około 1880 roku mieszkał Władysław Dybowski, polski biolog, brat Benedykta Dybowskiego[1]. Pamięci Władysława Dybowskiego poświęcony jest kamień leżący na zachód od wsi, przy drodze Nowogródek–Lubcz[7]. Grób Władysława Dybowskiego znajduje się na pobliskim cmentarzyku (obecnie pozostałości) przy byłym folwarku Wojnowo, przy drodze Lubcz–Delatycze (zaraz po wyjeździe z Lubczy po lewej stronie).
Nie pozostały żadne ślady żadnych zabudowań folwarku ani cerkwi[7].
Majątek w Niańkowie jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Niańkowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 30.
- ↑ Fondazione Romana Marchesa J.S. Umiastowska. 2014-03-14. [dostęp 2015-11-08].
- ↑ a b c Niańków, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 274, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b c d e Niańków na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-12-05]. (biał.).
- ↑ Niańków na stronie Radzima.net. [dostęp 2015-12-05].
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności – 14 października 2009. [dostęp 2015-12-05].
- ↑ a b Няньково na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2015-12-05]. (ros.).