Nieświadomość zbiorowa
Nieświadomość zbiorowa – strukturalna część ludzkiej psychiki, której istnienia dowodził Carl Gustav Jung. Ma ona zawierać podstawowe wzorce reagowania (instynkty) oraz myślenia, przeżywania i zachowania człowieka (archetypy). Można ją przyrównać do morza, po którym płynie statek świadomego „ja” (ego)[1]. Nieświadomość zbiorowa jest fundamentem dla chaotycznej nieświadomości indywidualnej pojedynczego człowieka[2].
Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Nieświadomość zbiorowa została ukształtowana w toku ewolucji człowieka pod wpływem powtarzających się przez wiele pokoleń doświadczeń. Odziedziczona po przodkach jako nieświadomość instynktowa i archetypowa wyraża się w mitach, sztuce, ceremoniale religijnym, obyczajach, marzeniach sennych, a także w doświadczeniach granicznych (przeżyciach mistycznych, paranormalnych czy stanach chorobowych wywołanych stymulacją nieświadomości). Dlatego Jung objaśnia nieświadomość zbiorową jako odpowiednik mitycznej krainy zmarłych, krainy przodków[3], a świadomy proces rozpoznawania jej głębszych pokładów przyrównuje do mitycznych podróży do krainy cieni.
Ewolucja[edytuj | edytuj kod]
Nieświadomość zbiorowa to archaiczna część psychiki[4]. Według Junga nieświadomość zbiorowa podlega podobnej ewolucji w kolejnych epokach istnienia kultury, jak fazy rozwoju jednostki.
Badania Junga[edytuj | edytuj kod]
Potwierdzeniem istnienia nieświadomości zbiorowej, dla Junga były jego sny z lat 1913 i 1914 przedstawiające powodzie i zlodowacenia w Europie, poprzedzające wybuch pierwszej wojny światowej. Zinterpretował wtedy tę nieświadomość jako źródło snów proroczych[5]. Dowodami na jej istnienie miały być również jego stany schizofreniczne i depresyjne do 1918, równoczesne (konwergencja) z masowym szaleństwem i powszechnym obłędem – jak określał wojnę[6]. Jung wskazywał na kundalinijogę, tantrę, lamaizm i jogę taoistyczną jako na ważne źródła dostarczające mu materiałów porównawczych dla interpretacji tej nieświadomości[7].
Badania Campbella[edytuj | edytuj kod]
Argumentem za istnieniem nieświadomości zbiorowej są badania Josepha Campbella, wybitnego mitografa i antropologa XX wieku. Potwierdził on wspólne cechy mitów i przypowieści w różnych, niezwiązanych ze sobą, kulturach świata. Sceptycy twierdzą, że wspólne cechy mitów mogły wynikać z podobnych problemów, z którymi borykali się pierwotni ludzie w różnych kulturach. Nie znaleziono do tej pory żadnych dowodów neurologicznych na istnienie nieświadomości zbiorowej, ani nie udało się zaprojektować eksperymentu psychologicznego, który by weryfikował jej istnienie.
Odpowiedniki dalekowschodnie[edytuj | edytuj kod]
Odpowiednikom nieświadomości przypisuje się na Wschodzie wszystkie cechy, które dla Zachodu są atrybutami Boga[8]:
- W odniesieniu do filozofii buddyzmu tybetańskiego za odpowiednik europejskiej nieświadomości zbiorowej C.G. Jung uznaje termin ālāyavijñāna, tłumaczony jako "(Jedyny-)Umysł"[9],
charakteryzowany jako wieczny, nieznany, niewidzialny, niedocieczony[10].
- W odniesieniu do filozofii indyjskiej za odpowiednik europejskiej nieświadomości zbiorowej C.G. Jung uznaje hinduistyczny termin buddhi (czysty intelekt)[11].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Doktryna. W: Frank McLynn: Carl Gustav Jung. R.Bartołot (tł.). Wyd. 1. Poznań: Zysk i S-ka, 2000, s. 279. ISBN 83-7150-664-3.
- ↑ O psychologii wschodniej medytacji. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 165. ISBN 83-85041-09-5.
- ↑ Leszek Kolankiewicz: Wstęp. Carl Gustaw Jung – wędrowiec Wschodu. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 11. ISBN 83-85041-09-5.
- ↑ Edyta Procner, Maria Sokolik: Urojenia i halucynacje o treści religijnej w schizofrenii w ujęciu psychoanalizy i psychologii analitycznej. W: Doświadczenie religijne. Tadeusz Doktór (opr.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów VERBINUM, 2007, s. 92, seria: Dialog międzyreligijny. Tom 8. ISBN 978-83-7192-338-8.
- ↑ Zejście do świata podziemnego. W: Frank McLynn: Carl Gustav Jung. R.Bartołot (tł.). Wyd. 1. Poznań: Zysk i S-ka, 2000, s. 212. ISBN 83-7150-664-3.
- ↑ Zejście do świata podziemnego. W: Frank McLynn: Carl Gustav Jung. R.Bartołot (tł.). Wyd. 1. Poznań: Zysk i S-ka, 2000, s. 224. ISBN 83-7150-664-3.
- ↑ Wprowadzenie: Junga podróż na Wschód. W: Carl Gustav Jung: Psychologia kundalini-jogi. Robert Reszke (prz.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2003, s. 38, seria: Carl Gustav Jung Seminaria. ISBN 978-83-89158-19-2.
- ↑ Komentarz psychologiczny do "Tybetańskiej księgi wielkiego wyzwolenia"/ Komentarze do tekstu / Dharma w tobie. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 146-147. ISBN 83-85041-09-5. Cytat: nieświadomości przypisuje się te wszystkie cechy.
- ↑ Komentarz psychologiczny do "Tybetańskiej księgi wielkiego wyzwolenia"/ Komentarze do tekstu /Imiona nadawane Umysłowi. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 143. ISBN 83-85041-09-5.
- ↑ Komentarz psychologiczny do "Tybetańskiej księgi wielkiego wyzwolenia"/ Komentarze do tekstu /Powitanie Jedynego Umysłu. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 128. ISBN 83-85041-09-5. Cytat: jako wieczny, nieznany, niewidzialny, niedocieczony..
- ↑ Komentarz psychologiczny do "Tybetańskiej księgi wielkiego wyzwolenia"/ Różnica między wschodnim i zachodnim sposobem myślenia. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 128. ISBN 83-85041-09-5.