Nowy Dwór (powiat pilski)
53°10′07″N 16°31′15″E/53,168611 16,520833
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
257[2] |
| Strefa numeracyjna |
67 |
| Kod pocztowy |
64-930[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PP |
| SIMC |
0529947 |
Położenie na mapie gminy Szydłowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu pilskiego  | |
| 53°10′07″N 16°31′15″E/53,168611 16,520833[1]
| |
Nowy Dwór (niem. Neuhof) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie pilskim, w gminie Szydłowo.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Istnieje od połowy XVI wieku. Założona została w 1560 roku jako folwark starościński przynależny do Skrzatusza i zwany „Nowodwór”. Wymieniona w dokumencie z 1586 pod obecną nazwą "Nowy Dwór"[4].
Była wsią królewską starostwa wałeckiego, pod koniec XVI wieku leżała w powiecie wałeckim województwa poznańskiego[5]. Z racji usytuowana na granicy starostwa wałeckiego i ujsko-pilskiego stała się osobnym kluczem zwanym także starostwem. Siedziba tego niegrodowego starostwa znajdowała się jednak w Skrzatuszu. W 1586 we dworze nowodworskim urzędowała komisja królewska powołana do rozgraniczenia starostw wałeckiego i ujskiego. Świadkowie dowodzili, że zmarły kasztelan międzychodzki i starosta wałecki Andrzej Górka (1534-1583), osadził wsie Róża i Nowy Dwór na gruncie wsi Rozwałd (obecnie Różewo) w starostwie wałeckim, na lewym brzegu rzeki Łomnicy. Świadkowie wspomnieli również, że wsie zostały lokowane na terenie lasu Krzyczyn. Z kolei wojewoda poznański Stanisław Górka, starosta ujski, brat dowodził za pośrednictwem swego pełnomocnika, na podstawie regestrów prowentowych swego ojca starosty Gujskiego i kasztelana poznańskiego Andrzeja Górki (1500-51), że obie wspomniane wsie wraz z wsią Pokrzywnica powstały na gruncie starostwa ujskiego. W 1591 komisarze królewscy wytyczyli granice tych starostw: Skrzatusz, Nowy Dwór i Rozwałd pozostały w stwie wałeckim, a Pokrzywnica i Róża w stwie ujskim[4].
Starostą nowodworskim była między innymi Katarzyna Jadwiga z Denhofów Wejherowa, wojewodzina pomorska, wdowa po Melchiorze staroście wałeckim, późniejsza żona Andrzeja Gembickiego, a także Konstantego Goraj – Berezy, fundatora kościoła w Skrzatuszu. W XVIII wieku starostami byli także kolejno Józef Potulicki i Książę August Sułkowski. Podczas pierwszego rozbioru Polski w Nowym Dworze było 18 domów i folwark. Pod koniec XIX wieku powstał tu ładny pałacyk z parkiem, który przetrwał do dziś.
Po II wojnie światowej przechodził on różne koleje losu. Były tam mieszkania, biura PGR Nowy Dwór. Później był dzierżawiony przez Niemców i Belgów ostatecznie został wykupiony przez osobę prywatną. Powojenna historia Nowego Dworu kojarzy się głównie z zakładem rolnym PGR, który został utworzony na bazie majątku. Początkowo był on w strukturach Kombinatu PGR Różewo później Jaraczewo. Zakład zajmował się produkcją roślinną i zwierzęcą głównie była to produkcja jałowizny i trzody chlewnej. W Nowym Dworze była też mieszalnia pasz obsługująca kilka innych zakładów. Przybywało mieszkańców, wybudowano kilka bloków.
Obok PGR we wsi istniały też indywidualne gospodarstwa rolne. Kiedyś było ich 10 obecnie pozostało 1. Mieszkańcy chętnie podejmują wspólne przedsięwzięcia. Największym była budowa kaplicy pw. Świętego Józefa z domem przedpogrzebowym i urządzenie cmentarza, na bazie dawnego cmentarza poewalingelickiego. Warto wspomnieć, że wieś zdecydowała, czy budować kaplicę czy świetlicę, stanęło na pierwszym. Początkowo kaplica należała do Parafii w Róży Wielkiej, obecnie należy do Różewa.
Obecnie trwa budowa świetlicy wiejskiej.
Kiedyś we wsi działał LZS. Po kilku latach przerwy od 2005 roku młodzież z Nowego Dworu gra w Klubie Sportowym Leżenica – Nowy Dwór.
Wieś jest zwodociągowana. Początkowo mieszkańcy korzystali z ujęcia wody znajdującego się w pałacu, co stało się problematyczne po sprzedaży obiektu. W 2005 roku Gmina Szydłowo wybudowała nowy wodociąg i podłączyła Nowy Dwór do ujęcia wody znajdującego się na Kolonii Leżenica.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa pilskiego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 89909
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 840 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Gąsiorowski 1993 ↓.
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 242.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. III, (L – Q), zeszyt 2, hasło „Nowy Dwór”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 1993, s. 335.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Siedziba gminy: Jaraczewo
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Części wsi | |
| Pozostałe miejscowości |
