Nużyca
Nużyca, demodekoza (łac. demodecosis) – choroba skóry wywoływana przez pasożyty z rodzaju nużeńców (Demodicidae). Może atakować wiele gatunków zwierząt.
Nużyca psów[edytuj | edytuj kod]
Wywołuje ją nużeniec psi (Demodex canis). Pasożyt bytuje głównie w mieszkach włosowych. Obecność nużeńca jest stwierdzana u około 80% populacji psów. U zwierząt zdrowych inwazja ta przebiega bezobjawowo. Przyjmuje się, że czynnikiem indukującym rozwój choroby jest spadek odporności.
Patogeneza[edytuj | edytuj kod]
Objawy[edytuj | edytuj kod]
- Postać łuszcząca
Jest pierwotną postacią demodekozy. Zaczyna się drobnymi, ograniczonymi przerzedzeniami włosa, które następnie przechodzą w lokalne wyłysienia. Naskórek w miejscu zmian ulega nadmiernemu złuszczaniu. Początkowo zmiany zazwyczaj pojawiają się w okolicy głowy (zwłaszcza grzbiet nosa, wargi, okolice oczu), następnie rozszerzają się na resztę ciała. Świąd w przeważającej części przypadków nie występuje, a jeśli się pojawia, ma bardzo niewielkie nasilenie.
- Postać krostowata
Jest wynikiem powikłań bakteryjnych, najczęściej powodowanych przez gronkowce i paciorkowce. Na zmienionej chorobowo skórze pojawiają się ropne krosty. Skóra stopniowo ulega pogrubieniu, pofałdowaniu, powiększają się okoliczne węzły chłonne. Rozwój choroby może doprowadzić do ropnego głębokiego zapalenia skóry i tkanki podskórnej. W wyniku wyniszczenia organizmu i ogólnego zakażenia następuje śmierć.
Rozpoznanie[edytuj | edytuj kod]
Jest stawiane na podstawie objawów klinicznych i wykonanych badań dodatkowych. Podstawowym badaniem jest oglądanie zeskrobin lub wyciśniętej z krost wydzieliny pod mikroskopem. Obecność pasożytów w dużym stopniu może potwierdzić podejrzenie demodekozy. Brak obecności Demodex canis w badanym materiale nie może być pewnym wykluczeniem choroby.
Leczenie[edytuj | edytuj kod]
Obejmuje zwalczanie samego pasożyta, opanowanie wtórnych powikłań bakteryjnych, jak i stymulację odporności naturalnej organizmu. Ze względu na potencjalną toksyczność, dobór leku likwidującego bezpośrednio inwazję Demodex canis należy wyłącznie do lekarza weterynarii. Wtórne infekcje bakteryjne zwalcza się antybiotykami o szerokim spektrum działania. W leczeniu należy uwzględnić również preparaty podnoszące odporność - zarówno ogólną (leki immunostymulujące), jak i lokalną skóry (np. odżywki, szampony z nadtlenkiem benzoilu, amitrazę). Zalecanym uzupełnieniem jest stosowanie witamin, w tym biotyny i leków zawierających NNKT. Należy unikać leków sterydowych, ponieważ obniżają odporność zwierzęcia.[potrzebny przypis]
Nużyca kotów[edytuj | edytuj kod]
Powoduje ją u kota nużeniec koci Demodex cati Występuje jako postać poronna. Zmiany ograniczają się do powiek, nosa i małżowin usznych.
Nużyca bydła[edytuj | edytuj kod]
Nużycę u bydła wywołuje nużeniec bydlęcy Demodex bovis. Choroba występuje pospolicie w USA i Afryce. W Europie występuje sporadycznie. W Polsce nie stwierdzana.
Patogeneza[edytuj | edytuj kod]
Pasożyty drażnią mechanicznie i chemicznie mieszki włosowe, w których przebywają. Powoduje to powstawanie stanów zapalnych, wynikiem których jest tworzenie guzków.
Objawy[edytuj | edytuj kod]
Bydło choruje na nużycę z reguły bezobjawowo. Zmiany chorobowe zaczynają się od skóry szyi i łopatek oraz nasady ogona. Pasożyty mogą również rozprzestrzenić się na inne rejony ciała. Usadawiają się zawsze koloniami. U bardzo silnie zarażonych młodych zwierząt może wystąpić gorączka oraz ogólne osłabienie. Choroba ma zwykle przebieg przewlekły i może trwać wiele miesięcy, a nawet lat.
Zmiany anatomopatologiczne[edytuj | edytuj kod]
Początkowo zmiany dotyczą mieszków włosowych. Ściany mieszków ulegają zgrubieniu. Występują również stany zapalne ścian mieszków.Pasożyty mogą również osłabiać korzeń włosa.
Rozpoznawanie[edytuj | edytuj kod]
Poprzez obmacywanie skóry wykrywamy guzki. Dodatkowym potwierdzeniem jest wynik badania mikroskopowego zeskrobin oraz wyciśniętej zawartości guzków.
Rokowanie[edytuj | edytuj kod]
Zasadniczo rokowanie jest pomyślne.
Zapobieganie[edytuj | edytuj kod]
Zwierzęta chore powinny być izolowane od reszty stada.
Nużyca owiec[edytuj | edytuj kod]
Powoduje ją nużeniec owczy Demodex ovis.
Zmiany anatomopatologiczne[edytuj | edytuj kod]
Obecność nużeńców oraz ich namnażanie w mieszkach włosowych powoduje znaczne ich rozszerzenie. To z kolei jest przyczyną uszkodzenia mocowania włosów i ich wypadania. Może także pojawiać się stan zapalny, ograniczony do miejsca zmian. Wraz z przebiegiem choroby może pojawiać się grubienie skóry oraz jej twardnienie.
Rozpoznawanie[edytuj | edytuj kod]
Stwierdzenie charakterystycznych objawów klinicznych. Dodatkowo wykonuje się badanie mikroskopowe zeskrobin z głębokich warstw skóry. Można również zbadać mikroskopowo wyciśniętą zawartość guzków i krost. W rozpoznaniu różnicowym należy wykluczyć świerzb drążący.
Nużyca kóz[edytuj | edytuj kod]
Najczęściej występuje w postaci utajonej.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Cąkała S., i inni Choroby owiec Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1981, str 422-423
- Praca zbiorowa pod red. Janowski H., Markiewicz K., Tarczyński S., Choroby bydła, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1983, str. 709-711
- Stefański W., Parazytologia weterynaryjna tom II, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1970, str 254-260