Ogoniastek
 Cercocarpus betuloides | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
ogoniastek |
| Nazwa systematyczna | |
| Cercocarpus Kunth in Humboldt Bonpland et Kunth, Nova Gen. Sp. 6: ed. fol. 183; ed. qu. 232. 5 Jan 1824[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
C. fothergilloides Kunth[3] | |
Ogoniastek[4] (Cercocarpus Kunth) – rodzaj roślin należący do rodziny różowatych. Obejmuje 8[5][6] lub (według The Plants of the World) 12[7] gatunków. Rośliny te występują w zachodniej i południowo-zachodniej Ameryce Północnej[5], na południe od stanów: Waszyngton, Montana i Dakota Południowa, sięgając po południowy Meksyk (stan Oaxaca)[7]. Rośliny te rosną zwykle na suchych siedliskach, najczęściej na obszarach górskich[8]. Zasiedlanie ubogich siedlisk ułatwia im obecność na korzeniach brodawek korzeniowych, w których żyją promieniowce, mające zdolność asymilowania wolnego (atmosferycznego) azotu[8].
Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne, przy czym ich walory dekoracyjne opisywane są jako niewielkie – poza okresem owocowania[4]. Ponieważ to rośliny wrażliwe na mrozy, w warunkach Europy Środkowej uprawiane są tylko w zimnych szklarniach (nie owocują)[4]. C. ledifolius wykorzystywany jest jako roślina lecznicza[5]. Z twardego drewna tych roślin wykonuje się drobne elementy drewniane takie jak rączki i uchwyty[5][8].
Naukowa nazwa rodzajowa pochodzi od greckich słów kerkos znaczącego „ogon” i karpos oznaczającego „owoc”[6]. Polską nazwę zwyczajową zaproponował Włodzimierz Seneta[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Zimozielone (z wyjątkiem C. montanus) krzewy i niskie drzewa osiągające zwykle od 1 do 8,5 m wysokości, rzadko nawet ponad 30 m[6], z pędami zróżnicowanymi na długopędy i krótkopędy[8], przy czym te pierwsze są proste i giętkie, a drugie bywają rozgałęzione lub nie, bardzo krótkie lub długie, te same pędy mogą mieć odcinki o budowie długopędu i odcinki o skróconym wzroście[6].
- Liście
- Skrętoległe, przylistki wolne, u nasady ogonków liściowych, odpadające[8], lancetowate do jajowatych, całobrzegie[6]. Liście ogonkowe[6], pojedyncze, skórzaste, całobrzegie lub wcinane na brzegu, o blaszce równowąskiej do szerokojajowatej lub zaokrąglonej, o długości zwykle od 0,5 do 5 cm, nagie lub w różnym stopniu owłosione[6].
- Kwiaty
- Pojedyncze lub w pęczkach (zwykle do 3, rzadko do 18 kwiatów w pęczku) rozwijają się w kątach liści i są obupłciowe[8][6]. Kwiaty osiągają średnicę od 6 do 15 mm. Hypancjum wąsko rurkowate w dolnej części (przypomina szypułkę), w górze rozszerzające się[8]. Działki kielicha w liczbie 5, wyprostowane lub odgięte, wąsko lub szeroko trójkątne[6]. Płatków korony brak[6][8]. Pręcików jest od 10 do ok. 60[6]. Zalążnia dolna, tworzona jest przez jeden, rzadziej dwa owocolistki, zwieńczona długą, owłosioną szyjką z równowąskim, bocznym znamieniem[6][8].
- Owoce
- Niełupki rozwijające się pojedynczo w kwiecie i luźno zamknięte w trwałym hypancjum[6], zwieńczone długim, skręcającym się i piórkowatym wyrostkiem (stylodium)[8] osiągającym do 8 cm długości i przypominającym włochaty ogon, który zainspirował autorów nazwy rodzaju[4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj klasyfikowany jest w obrębie rodziny różowatych Rosaceae do podrodziny Dryadoideae Juel[2].
- Wykaz gatunków[7]
- Cercocarpus betuloides Nutt. – ogoniastek brzozowaty
- Cercocarpus breviflorus A.Gray
- Cercocarpus douglasii Rydb.
- Cercocarpus fothergilloide s Kunth
- Cercocarpus intricatus S.Watson
- Cercocarpus ledifolius Nutt. – ogoniastek bagnolistny
- Cercocarpus mexicanus Henrard
- Cercocarpus mojadensis C.K.Schneid.
- Cercocarpus montanus Raf. – ogoniastek górski
- Cercocarpus pringlei (C.K.Schneid.) Rydb.
- Cercocarpus rotundifolius Rydb.
- Cercocarpus rzedowskii Henrard
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-12-19] (ang.).
- ↑ a b Cercocarpus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-12-19].
- ↑ a b c d e Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 103-104. ISBN 83-01-11074-0.
- ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 183, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m James Henrickson, Brian D. Vanden Heuvel: Cercocarpus Kunth. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-12-19].
- ↑ a b c Cercocarpus Kunth. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2019-12-19].
- ↑ a b c d e f g h i j K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VI. Flowering Plants. Dicotyledons. Celestrales, Oxalidales, Rosales, Cornales, Ericales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 360. ISBN 978-3-642-05714-4.