Oscar Wisting
| |
| Data i miejsce urodzenia |
6 czerwca 1871 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 grudnia 1936 |
| Zawód, zajęcie |
polarnik, wojskowy |
| Narodowość | |
| Rodzice |
Ola Martin Olsen Wisting |
| Małżeństwo |
Elise Marie Johansen |
| Dzieci |
Trygve, Olaf, Ruth, Reidar, Thorbjørn, Egil, Oskar |
| Odznaczenia | |
  
| |
.jpg)
Oscar Wisting (ur. 6 czerwca 1871 w Langestrand, zm. 4 grudnia 1936 w Oslo) – norweski wojskowy i polarnik; uczestnik ekspedycji Roalda Amundsena na biegun południowy z lat 1910–1912, członek pięcioosobowej grupy, która jako pierwsza zdobyła biegun południowy[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Młodość
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 6 czerwca 1871 roku w Langestrand w gminie Larvik, w norweskim regionie Vestfold. Był najstarszym spośród trzynaściorga dzieci woźnicy Ola Martina Olsena Wistinga (1843–1927) i Abigael Helene Andersen (1843–1885)[1][2]. Z powodu trudnej sytuacji finansowej rodziny musiał, jako dziecko, znaleźć zatrudnienie, zaś gdy miał 15 lat po raz pierwszy wyruszył na morze. Siedem lat później wstąpił do norweskiej armii[2]. 11 października 1897 roku poślubił Elise Marie Johansen i wspólnie z nią osiadł w Horten, gdzie swoją główną bazę miała norweska marynarka[1][3].
Ekspedycje polarne
[edytuj | edytuj kod]W 1909 roku wspólnie z Martinem Rønne i Kristianem Prestrudem testował proste maszyny latające, które miały umożliwić uzyskanie lepszego punktu obserwacyjnego podczas podróży polarnych. Poznał wówczas Roalda Amundsena, który nieoczekiwanie zaprosił go wespół z Rønnem i Prestrudem do uczestnictwa w ekspedycji na biegun północny[1]. Propozycję tę przyjął i w sierpniu 1910 roku wyruszył z Norwegii na statku „Fram” wraz z liczącą 19 osób załogą. Na krótko przed odpłynięciem z Madery we wrześniu tego samego roku, dowiedział się – podobnie jak większość spośród uczestników wyprawy – że celem podróżników będzie biegun nie północny, lecz południowy[a][4]. Został wówczas zapytany przez Amundsena, czy nadal zgadza się na uczestnictwo w wyprawie. Odpowiedział twierdząco[4].
Podczas wyprawy z lat 1910–1912 pełnił różne funkcje, wynikające z jego wszechstronnych umiejętności. Przed wyruszeniem z Norwegii przeszedł bowiem szkolenie medyczne i dentystyczne, zdobył kwalifikacje blacharskie, ukończył kurs gotowania oraz studiował nawigację[1][2]. W październiku 1911 roku wspólnie z czterema towarzyszami – Amundsenem, Helmerem Hanssenem, Olavem Bjaalandem i Sverre Hasselem – wyruszył w podróż na biegun południowy[4]. Zabrał na nią ze sobą kompas magnetyczny[5]. 14 grudnia dotarł na biegun południowy, zaś 25 stycznia 1912 roku bezpiecznie powrócił do bazy na Lodowcu Szelfowym Rossa[4]. Po powrocie dotarła do niego wiadomość o śmierci trójki spośród jego siedmiu dzieci: córki Ruth oraz bliźniąt, których nigdy nie miał możliwości zobaczyć[6].
Wraz z resztą załogi „Frama” powrócił do Norwegii przez Hobart na Tasmanii i Buenos Aires. W 1913 roku powrócił jednak do Argentyny wraz z kilkuosobową grupą, mającą przetransportować statek „Fram” do Norwegii[1]. W roku 1918 zaangażował się natomiast w ekspedycję statku „Maud”, która trwała do 1925 roku[2]. W tym czasie tylko raz, podczas pobytu w Seattle, zobaczył się z żoną[2]. Nie miał natomiast kontaktu z czterema dorastającymi synami[1].
Podczas podróży „Maud” przez Przejście Północno-Wschodnie, Amundsen powierzał Wistingowi coraz bardziej odpowiedzialne zadania[1]. W grudniu 1919 roku, gdy statek utknął w lodzie w pobliżu wyspy Ajon, wyruszył wraz z Helmerem Hanssenem do odległego o ok. 1500 kilometrów Anadyru, gdzie znajdował się telegraf[2]. Podróż tę polarnicy odbyli na psich zaprzęgach[2]. Trwała ona ponad pół roku[7]. Później Wisting towarzyszył zaś Haraldowi Sverdrupowi podczas jego wyprawy na Półwysep Czukocki[1]. W 1921 roku, gdy Amundsen opuścił ekspedycję, Wisting został jej faktycznym kierownikiem. W latach 1921–1922 nadzorował w Seattle naprawę statku „Maud”, a podczas jego ostatniego rejsu w latach 1922–1925 objął stanowisko kapitana[1]. Latem 1923 roku, dokonał wraz z Oddem Dahlem pierwszego w historii przelotu nad Oceanem Arktycznym[1][2].
Po powrocie do Norwegii, Wisting przebywał w domu zaledwie przez kilka dni, po czym rozpoczął wraz z Amundsenem, Lincolnem Ellsworthem i Umberto Nobile przygotowania do lotu sterowca „Norge”. Maszyna miała przelecieć nad biegunem północnym[1]. Cel ten został osiągnięty w nocy z 11 na 12 maja, a Amundsen i Wisting zostali pierwszymi ludźmi, którzy widzieli zarówno biegun południowy, jak i północny[1]. Według części badaczy twierdzących, iż Robert Edwin Peary i Frederick Albert Cook nigdy nie dotarli do bieguna północnego, to właśnie załoga statku „Norge”, a więc również i Wisting, jako pierwsza znalazła się na biegunie północnym[8]. Po powrocie do Norwegii Wisting został awansowany na kapitana marynarki[1].
Dalsza działalność
[edytuj | edytuj kod]W 1928 roku Amundsen zaproponował Wistingowi udział w kolejnej ekspedycji, mającej na celu odnalezienie zaginionego sterowca „Italia”[1]. Na pokładzie łodzi latającej Latham 47 było jednak miejsce tylko dla jednego dodatkowego pasażera. Amundsen zabrał więc ze sobą – poza francuską załogą maszyny – pilota Leifa Dietrichsona[9]. Podczas podróży na północ samolot zaginął. Wisting stanął wówczas na czele ekspedycji poszukiwawczej. Po zakończonych niepowodzeniem poszukiwaniach Amundsena i jego towarzyszy powrócił do Norwegii i przeszedł na emeryturę[1]. Wraz z żoną zamieszkał w rezydencji z dużym ogrodem. Następnie zaangażował się w renowację statku „Fram”. W 1936 roku został jego kapitanem na czas jego ostatniej podróży do Oslo, gdzie statek przekształcono w muzeum. 4 grudnia 1936 roku zmarł podczas pracy na statku, w swojej dawnej kabinie, prawdopodobnie z powodu zawału serca[1][2].
Odznaczenia i upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]W 1926 roku, po powrocie z ekspedycji sterowca „Norge”, został odznaczony Orderem Świętego Olafa[2]. Ponadto, został kawalerem francuskiego Orderu Narodowego Legii Honorowej oraz oficerem Orderu Korony Włoch[1]. Za uczestnictwo w ekspedycji na biegun południowy otrzymał natomiast Złoty Medal Bieguna Południowego (norw. nynorsk Sydpolsmedaljen), ustanowiony przez króla Haakona VII z okazji sukcesu wyprawy Amundsena[10].
Na Antarktydzie znajduje się nazwana na jego cześć Góra Wistinga[11].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Decyzja ta została podjęta przez Amundsena na kilka miesięcy przed rozpoczęciem ekspedycji, pod wpływem wiadomości o dotarciu do bieguna północnego Fredericka Alberta Cooka i Roberta Edwina Peary'ego. O zmianie planów nie poinformował jednak opinii publicznej, dopuszczając do tajemnicy tylko swego brata, Leona, i zastępcę, Thorvalda Nilsena. Przed opuszczeniem Norwegii o zmianie planów poinformował pozostałych dwóch oficerów, zaś przed opuszczeniem Madery – resztę załogi.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Oscar Wisting (1871-1936). The Fram Museum. [dostęp 2016-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-16)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Susan Barr: Oscar Wisting. W: I Norsk biografisk leksikon. 2009-02-13. [dostęp 2016-05-07].
- ↑ Oscar Adolf Olsen Wisting. geni. [dostęp 2016-05-02]. (ang.).
- ↑ a b c d Tor Bomann-Larsen: Roald Amundsen. The History Press, 2011. ISBN 978-0-7524-6682-8.
- ↑ Sledge Compass. The Fram Museum. [dostęp 2016-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-23)]. (ang.).
- ↑ Did you know that Oscar Wisting was the 'seamstress' of Amundsens's South Pole expedition?. South Pole 1911-2011. [dostęp 2016-05-02]. (ang.).
- ↑ THE MAUD EXPEDITION (1918-1925). The Fram Museum. [dostęp 2016-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-04)]. (ang.).
- ↑ Roald Amundsen First to Each Pole. dioi.org. [dostęp 2016-05-02]. (ang.).
- ↑ Charles W. Johnson: Ice Ship: The Epic Voyages of the Polar Adventurer Fram. ForeEdge from University Press of New England, 2014, s. 280. ISBN 978-1-61168-604-3.
- ↑ Sydpolsmedaljen. webstaff.no. [dostęp 2016-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (norw. nynorsk).
- ↑ Oskar Wisting. Cool Antarctica. [dostęp 2016-05-02]. (ang.).