Umberto Nobile

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Umberto Nobile
Ilustracja
Umberto Nobile (lata 20. XX w.)
Data i miejsce urodzenia

21 stycznia 1885
Lauro

Data i miejsce śmierci

30 lipca 1978
Rzym

Zawód, zajęcie

pilot i konstruktor sterowców, polarnik, generał

Narodowość

Włoch

Odznaczenia
Order Sabaudzki Wojskowy V Klasy Order Zasługi Republiki Włoskiej II Klasy (1951-2001)
Multimedia w Wikimedia Commons
Umberto Nobile wraz ze swym psem Titiną (1926)
Umberto Nobile na pokładzie sterowca „Norge” (1926)

Umberto Nobile (ur. 21 stycznia 1885 w Lauro koło Salerno, zm. 30 lipca 1978 w Rzymie) – włoski pilot i konstruktor sterowców, generał i polarnik.

Pilot sterowca własnej konstrukcji „Norge” podczas pionierskiego lotu transpolarnego Amundsena-Ellswortha-Nobilego w 1926 roku.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Umberto Nobile urodził się 21 stycznia 1885 roku w Lauro koło Salerno[1][2].

Po ukończeniu inżynierii elektrycznej i inżynierii przemysłowej na uniwersytecie w Neapolu pracował dla kolei włoskich nad elektryfikacją sieci kolejowej[3].

Następnie zainteresował się lotnictwem i w 1911 roku uczestniczył w rocznym kursie aeronautyki armii włoskiej[3]. Po przystąpieniu Włoch do I wojny światowej w 1915 roku, Nobile, wcielony do wojska, pracował przy produkcji i modernizacji samolotów[3].

W lipcu 1918 roku wraz z trzema innymi inżynierami: Giuseppem Valle (1886–1975), Benedettem Croce i Celestinem Usuellim (1877–1926) założył spółkę konstruującą sterowce[3]. Firma wyprodukowała sterowiec oznaczony symbolem T-34, sprzedany armii amerykańskiej, który rozbił się i spłonął po zaczepieniu o linie wysokiego napięcia w 1922 roku[3].

W 1922 roku Nobile wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował dla firmy Goodyear w Akron[3]. Po powrocie do Włoch zaprojektował i zbudował w 1924 roku nowy model sterowca półszkieletowego oznaczony symbolem N-1[3]. Nobile osobiście pilotował N-1, a na loty zawsze zabierał swojego psa o imieniu Titina[3]. W 1926 roku został mianowany generałem[4].

Lot transpolarny Amundsena-Ellswortha-Nobilego (1926)[edytuj | edytuj kod]

W 1926 roku wspólnie z Roaldem Amundsenem (1872–1928) i Lincolnem Ellsworthem (1880–1951) oraz 13 innymi uczestnikami dokonał pionierskiego przelotu nad biegunem północnym na sterowcu N-1, przez Amundsena nazwanym „Norge”[5]. Trasa przelotu wiodła z Ny-Ålesund na Svalbardzie do Teller na Alasce[6]. Nobile pilotował sterowiec, a na pokład zabrał swojego psa[6].

Przelot nad biegunem był planowany przez Amundsena i Ellswortha od maja 1925 roku[6]. Hjalmar Riiser-Larsen (1890–1965) zarekomendował użycie sterowca N-1 konstrukcji Nobilego[6]. W 1925 roku rząd włoski zgodził się sprzedać sterowiec ekspedycji za 75 tys. dolarów i odkupić go po wyprawie za 46 tys. o ile statek będzie w dobrym stanie[6]. Cena była obniżona, pod warunkiem, że Nobile będzie kapitanem statku, a w ekspedycji weźmie udział pięciu Włochów[7]. 29 marca 1926 roku na lotnisku Ciampino koło Rzymu dokonano uroczystego aktu przekazania statku ekspedycji w obecności włoskiego premiera Benito Mussoliniego (1883–1945)[6].

Pierwszego przelotu nad biegunem północnym mieli dokonać amerykański pilot Richard Byrd (1888–1957) i Floyd Bennett (1890–1928) samolotem Fokker F.VII/3m o nazwie „Josephine Ford”[5], jednak nie wszyscy wierzyli, by udało im się przelecieć nad biegunem, ponieważ wrócili dość szybko do bazy[3]. Wyprawa Amundsena wyruszyła wkrótce po powrocie Byrda i Bennetta[3]. W locie brali udział: Amundsen, Ellsworth, Nobile, pięciu włoskich mechaników, Riiser-Larsen, Oscar Wisting (1871–1936), pięciu innych Norwegów i szwedzki meteorolog Finn Malmgren (1895–1928)[8].

Sterowiec wystartował 11 maja 1926 roku i następnego dnia przeleciał nad biegunem północnym, gdzie wyrzucono na lód flagi Norwegii, Włoch i Stanów Zjednoczonych[8]. Wobec wątpliwości co do zdobycia bieguna północnego przez Cooka (1865–1940) i Peary’ego (1856–1920) w 1908 roku, czy następnie przez Byrda i Bennetta, dotarcie na biegun północny przez załogę sterowca było pierwszym w pełni udokumentowanym zdobyciem bieguna[8]. 13 maja 1926 roku sterowiec wylądował w Teller na Alasce, gdzie został zdemontowany, a uczestnicy wrócili do domu konwencjonalnymi środkami transportu[8]. Po wyprawie Nobile i Amundsen wdali się w publiczny konflikt o to, kto miał większe zasługi dla zdobycia bieguna, co bardzo nadszarpnęło ich reputację[8].

Wyprawa Nobilego (1928)[edytuj | edytuj kod]

Sterowiec „Italia” (1928)

Po powrocie Nobile planował wyprawę na północ, by poszukiwać nowych lądów i przeprowadzić prace badawcze[7]. Pomimo niechęci władz włoskich, które pracowały nad własnymi planami badań arktycznych, Nobile uzyskał zgodę Mussoliniego w 1927 roku na przeprowadzenie własnej wyprawy sterowcem[7]. Wsparcie otrzymał od włoskiego towarzystwa geograficznego, a pomoc finansową od burmistrza Mediolanu[7]. Statek i załogę zapewniło ministerstwo lotnictwa[7]. Załoga liczyła 18 osób, w tym 4 uczestników lotu „Norge” oraz 3 naukowców – w wyprawie uczestniczyli włoski fizyk Aldo Pontremoli (1896–1928), szwedzki meteorolog Finn Malmgren (1895–1928) i czeski fizyk František Běhounek (1898–1973)[7].

Pierwszy lot na pokładzie sterowca „Italia” odbył się 15 maja 1928 roku[9]. Nobile planował dwa kolejne – do bieguna północnego przez Grenlandię oraz lot pozwalający na zbadanie jak największego obszaru arktycznego[9]. 23 maja 1928 roku „Italia” wyruszyła na biegun północny z 16 członkami załogi na pokładzie[9]. Krótko po północy dotarła nad biegun, lecz silny wiatr uniemożliwił lądowanie i prowadzenie badań[9]. Po zrzuceniu flagi Włoch i krzyża podarowanego przez papieża wyprawa zawróciła do Svalbardu[9]. By uniknąć gęstej mgły, sterowiec leciał nisko, pod silny wiatr, co spowolniło lot[9]. Na metalowych częściach zaczął osadzać się lód, który kruszył się, a fruwające odłamki zagrażały zbiornikom wodorowym[9]. Po tym jak doszło do blokady koła windy, sterowiec, lecący na wysokości 250 m nad ziemią, nagle zanurkował i pomimo szybkiej reakcji Nobilego, który nakazał natychmiastowe wyłączenie silników, statek uderzył w lód[9]. Gondola uległa rozbiciu i 10 członków załogi, w tym Nobile, wraz ze sprzętem i prowiantem wypadło na zewnątrz[9]. Sterowiec stał się lżejszy i uniósł się w górę z pozostałymi sześcioma członkami załogi na pokładzie – ich dalsze losy nie są znane[9].

Jeden z rozbitków poniósł śmierć na miejscu, inny złamał nogę, a sam Nobile doznał złamania ręki i nogi[9]. Ekwipunek, który wypadł ze sterowca, zawierał 4-osobowy namiot, śpiwór, 70 kg jedzenia i nadajnik radiowy[9]. Początkowo mimo sygnału SOS nadawanego co dwie godziny, nikt go nie odebrał i 3 członków załogi wyprawiło się 30 maja po pomoc drogą lądową[9]. 6 czerwca rozbitkom udało się nawiązać kontakt ze statkiem włoskim, jednak Włochy odmówiły ratunku[9]. Akcje ratunkowe zorganizowały natomiast Finlandia, Francja, Norwegia, Szwecja i ZSRR, oraz mieszkańcy Mediolanu[9]. W poszukiwaniach wzięło udział 1500 osób, 18 statków i 22 samoloty[9].

Na ratunek pospieszył również Amundsen[8]. Za pośrednictwem norweskiego biznesmena rząd francuski dostarczył mu łódź powietrzną Latham 47, którą pilotował Leif Dietrichson[8]. Wyprawa ratunkowa Amundsena ruszyła z Tromsø 18 czerwca 1928 roku, lecz trzy godziny po starcie utracono z nią kontakt radiowy[10]. Uważa się, że samolot rozbił się u wybrzeży Wyspy Niedźwiedziej, choć nikogo nigdy nie odnaleziono[11].

Koczująca na lodzie załoga „Italii” została wkrótce dostrzeżona przez samolot włoski, a wkrótce obok obozu wylądował szwedzki pilot, który zabrał Nobile i jego psa[12]. Pilot wrócił po resztę załogi, lecz samolot rozbił się przy lądowaniu[12]. Rozbitkowie zostali ostatecznie uratowani przez radziecki lodołamacz „Krasin”[12].

W wyniku śledztwa przeprowadzonego we Włoszech Nobile został uznany za odpowiedzialnego za katastrofę i wystąpił z armii włoskiej[2]. W 1931 roku wziął udział w radzieckiej wyprawie arktycznej[2]. Po zakończeniu II wojny światowej raport śledztwa w sprawie katastrofy w 1928 roku został obalony, a Nobile przywrócony w szeregi wojska[2].

Po wojnie Nobile zasiadał w parlamencie Włoch oraz wykładał na uniwersytecie w Neapolu[2]. W 1959 roku opublikował wspomnienia z podróży arktycznych Gli italiani al Polo Nord[2]. W 1969 roku odsłonił w Tromsø pomnik ku czci tych, którzy zginęli podczas poszukiwań uczestników wyprawy w 1928 roku[4].

Nobile zmarł 30 lipca 1978 roku w Rzymie[1][2].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W 1969 roku Michaił Kałatozow nakręcił film Czerwony namiot o tragicznej wyprawie z 1928 roku, nominowany w 1972 roku do nagrody filmowej Złoty Glob w kategorii dla najlepszego zagranicznego filmu anglojęzycznego[16].

W 1994 roku na cześć Nobilego nazwano jeden z kraterów na Księżycu – Nobile[17]. Jeden z lodowców Ziemi Grahama w północnej części Półwyspu Antarktycznego od 1960 roku nosi nazwę upamiętniającą Nobilego – Nobile Glacier[18].

W rodzinnej miejscowości Nobilego – Lauro – funkcjonuje muzeum mu poświęcone[19].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Encyklopedia PWN ↓.
  2. ↑ a b c d e f g Encyclopedia Britannica ↓.
  3. ↑ a b c d e f g h i j Cameron 2013 ↓.
  4. ↑ a b Store norske leksikon ↓.
  5. ↑ a b I Norsk biografisk leksikon – Balchen 2009 ↓.
  6. ↑ a b c d e f frammuseum.no ↓.
  7. ↑ a b c d e f Mills 2003 ↓, s. 457.
  8. ↑ a b c d e f g I Norsk biografisk leksikon 2014 ↓.
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Mills 2003 ↓, s. 458.
  10. ↑ I Norsk biografisk leksikon 2009 ↓.
  11. ↑ Johnson 2014 ↓, s. 279–280.
  12. ↑ a b c Johnson 2014 ↓, s. 280.
  13. ↑ Le onorificenze della Repubblica Italiana, www.quirinale.it [dostęp 2021-08-05].
  14. ↑ Le onorificenze della Repubblica Italiana, www.quirinale.it [dostęp 2021-08-05].
  15. ↑ Jacob R. Straus, Congressional Gold Medals: Background, Legislative Process, and Issues for Congress, Congressional Research Service, 2021, s. 18.
  16. ↑ Red Tent, The. [w:] goldenglobes.com/film/red-tent [on-line]. [dostęp 2021-06-22]. (ang.).
  17. ↑ Nobile. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2021-06-22]. (ang.).
  18. ↑ Nobile Glacier. [w:] SCAR Composite Gazetteer of Antarctica [on-line]. Scientific Committee on Antarctic Research. [dostęp 2021-06-22]. (ang.).
  19. ↑ Museo Umberto Nobile: strona oficjalna. [dostęp 2021-06-22]. (wł.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Umberto_Nobile&oldid=68443746”