Pałac Kospothów we Wrocławiu
 Pałac Kospothów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Wita Stwosza 35 |
| Typ budynku |
pałac |
| Styl architektoniczny | |
| Kondygnacje |
trzy |
Pałac Kospothów – dawny barokowy pałac miejski znajdujący się na ulicy Wita Stwosza.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pałac Kospothów został wzniesiony około 1690 roku[1][2] jako rezydencja książąt wirtembersko-oleśnickich z linii bierutowskiej i dobroszyckiej[1] a dokładnie jako rezydencja księżnej Anny Sophii von Württemberg, która kupiła go od księcia Georga Friedricha von Arzta (1641-1691)[2][3]. Budynek wzniesiono w miejsce pochodzących jeszcze z XVI wieku ciasno stłoczonych kilku kamieniczek[1][4] należących do hrabiny von Oppersdorf i Georga Christopha Hilschera[2].
W 1706 roku pałac został zakupiony przez hrabiego Karla Christiana von Kospoth za 10000 talarów (reichstaler)[2] i w rękach jego rodziny pozostawał do 1816 roku[1]. W tymże roku budynek zakupił kupiec Karl Christian Hayn[1]. W jego murach swoją siedzibę miało kilka instytucji m.in. Śląski Związek Bankowy (Schlesischer Bankverein), który w 1869 roku wykupił cały budynek wraz z sąsiednią zachodnią działką nr 36. W kolejnych latach pałac został rozbudowany w kierunku zachodnim. W 1898 roku bank wzniósł na działkach nr 33 i 34 znajdujących się przy ulicy Wita Stwosza swoją nową siedzibę Śląskiego Związku Bankowego, wyburzając również częściowo skrzydło pałacu Kospothów. W 1906 roku rozebrano pozostałą część pałacową, a w jej miejsce rozbudowano budynek bankowy. Z dawnego pałacu Kospothów pozostawiono jedynie fragmenty dekoracji fasady, wmurowane w elewacje na dziedzińcu bankowym[1], które według Wojciecha Brzezowskiego pochodzą z domu nr 36[2].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Pierwotny budynek pałacowy był trójskrzydłową, kalenicową budowlą wzniesiona na planie litery „C”, z tylną oficyną. Był trójkondygnacyjnym budynkiem o układzie jedno i dwutraktowym z tylną klatką schodową[3], z sześcioosiową elewacją frontową, od 1869 powiększoną do ośmiu osi.
W czwartej osi, licząc od strony wschodniej, umieszczony był piaskowy portal kolumnowy o koszowo zamkniętym otworze z profilowanymi węgarami i archiwoltą z kluczem. W przyłuczach portalu znajdowały się dekoracje z liści akandu. Całość zamykał bogato ozdobiony naczółek zamknięty łukiem segmentowym; wypełniała go dekoracja akandowa z dwoma tarczami herbowym w kartuszu rodu Kospothów[1][5] lub książąt württemberskich[2]. Na gzymsie portalu znajdowały się w osi kolumn wazony z pękami owoców[5]. W 1870 roku po przebudowie kamienicy tarcze herbowe zostały zastąpione numerem posesji[5]. Portal prowadził do sieni przejazdowej wychodzącej na podwórze, na które można było wjechać również od ulicy Krowiej[3]. Z sieni wchodziło się na okazałą trzybiegową klatkę schodową, według Brzezowskiego prawdopodobnie była to pierwsze tego typu rozwiązanie we Wrocławiu[4].
W części parterowej elewacja była boniowana a od połowy XIX wieku zniekształcona poprzez wybicie wielkich okien witrynowych i kilku wejść. Druga kondygnacja miała charakter reprezentacyjny, a okna piano nobile były otoczone kamiennymi obramieniami wspartymi na podokiennikach z dekoracją ornamentalną. Nad oknami umieszczono trójkątne naczółki i połączono je gzymsem. Pomiędzy oknami umieszczone były pasy panoplii. Okna trzeciej kondygnacji były ozdobione girlandami (pod oknami) i pękami kwiatowymi (nad nimi); pomiędzy oknami znajdowały się festony[3][1]. Budynek wieńczył wydatny gzyms koronujący z attyką w formie tralkowej balustrady oraz płaskim dachem. Sztukateria zdobiąca budynek o rodowodzie włoskim była zbliżona do tej znajdującej się w pałacu książąt oleśnickich znajdującym się przy ulicy Wita Stwosza 32.
Pałac, prócz części frontowej posiadał dwa jednotraktowe skrzydła boczne oraz jednotraktowe skrzydło tylne łączące się z budynkiem przy ulicy Krowiej. Pomieszczenia na parterze były przeznaczone głównie dla służby i izby czeladniczej. W tej części znajdowała się główna kuchnia oraz przylegające do niej pomieszczenia gospodarcze, min. spiżarnia i drwalnia. W skrzydle wschodnim znajdowała się mniejsza kuchnia dla służby; w skrzydle północnym prócz stajni znajdowały się pomieszczenia służbowe, pralnia i ustępy. Na obu wyższych kondygnacjach znajdowały się pomieszczenia mieszkalne. Na pierwszym piętrze znajdował się apartament złożony z alkowy, gabinetu i dwóch większych sal ozdobionych bogata dekoracją sztukaterską. Nad kuchnią znajdowała się jadalnia a za nią kolejne dwie sale. Komunikacja pomiędzy kondygnacjami odbywała się za pomocą drewnianych galerii[4]. Na tyłach budynku znajdowały się długie i rozbudowane oficyny gospodarcze[1] oraz stajnie mogące pomieścić czternaście koni[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998. ISBN 83-7023-679-0.
- Wojciech Brzezowski: Dom mieszkalny we Wrocławiu w okresie baroku. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-885-6.
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- Zygmunt Antkowiak: Ulice i place Wrocławia. Wydawnictwo Ossolińskich, 1970.
- red. Piotr Łukaszewicz: Ikonografia Wrocławia. Wrocław: Muzeum Narodowe, 2008.
