Partia Narodowych Socjalistów
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót |
PNS |
| Lider |
Kazimierz Dagnan, Fryderyk Fiałkiewicz |
| Data założenia |
22 czerwca 1933 |
| Ideologia polityczna | |
| Poglądy gospodarcze | |
Partia Narodowych Socjalistów – polska partia narodowo-socjalistyczna założona 22 czerwca 1933 przez zwolenników wieloletniego działacza Narodowego Związku Robotniczego i Narodowej Partii Robotniczej - Kazimierza Dagnana.
Działalność
[edytuj | edytuj kod]Pierwszym prezesem został Fryderyk Fiałkiewicz. PNS powstała jako grupa secesyjna z Narodowej Partii Robotniczej - Lewicy. Później przyłączyła się do niej grupa bielskiego Stronnictwa Narodowo-Socjalistycznego oraz krakowscy działacze rozwiązanej po rozłamie Narodowo-Socjalistycznej Partii Robotniczej.
Organem prasowym partii był „Narodowy Socjalista”. Dodatkowo wydawano „Zwycięstwo” w Krakowie, „Front Narodowego Socjalisty” w Wilnie, „Polską Błyskawicę” w Katowicach, „Wczoraj, Dziś i Jutro” we Lwowie i „Trybunę Ludu” w Łodzi. Statutowym umundurowaniem były stalowo-szare koszule. Symbolem oficjalnym partii były powiązane na tarczy biało-czerwonej miecz, sierp i młot. Grupa krakowska symbol ten odrzucała jako nawiązujący do marksizmu i posługiwała się symbolem białej trójramiennej jarzenicy (trójskręt) z krzyżem na czerwonym polu. Jarzenica miała wskazywać na przynależność do świata aryjskiego, poszanowanie tradycji pogańskich przodków, krzyż dodano tak jak dodawano krzyż w polskich herbach szlacheckich do przedchrześcijańskich symboli.
W 1935 r. PNS podjęła nieudaną próbę połączenia się z Narodowym Stronnictwem Pracy i NPR w Narodowy Obóz Pracy. Rok później do partii dołączył Związek Ruchu Narodowego. W maju 1938 r. PNS połączyła się z częścią Narodowego Stronnictwa Pracy w Ruch Narodowej Spólnoty, a w październiku tego roku do RNS przyłączyła się Narodowa Partia Społeczna tworząc Obóz Narodowo-Społeczny[1].
W czasie okupacji hitlerowskiej niektórzy działacze (np. Antoni Szadkowski, Roman Kuchciak) ponieśli śmierć z powodu swojej postawy patriotycznej przeciwko niemieckiemu agresorowi[2].
Ideologia
[edytuj | edytuj kod].svg)
PNS stworzyła własny wariant narodowego socjalizmu o charakterze antyniemieckim i (deklaratywnie) demokratycznym, nie czerpiącym inspiracji z nazizmu. W poszukiwaniu swoich protoplastów odwoływała się m.in. do dziewiętnastowiecznej Gminy Narodowo-Socjalistycznej i Adama Mickiewicza (m.in. Socjalizm, aby się kiedyś stać wszechludzkim, powinien wprzódy stać się narodowym).
Partia jako cel stawiała „zwycięstwo pracy nad zachłannym kapitalizmem”. W polityce wewnętrznej PNS domagała się „niepodzielnej władzy w państwie dla polskiej klasy pracującej”, co zapewnić miała reforma rolna, nacjonalizacja wielkiego przemysłu oraz demokracja parlamentarna. W stosunku do słowiańskich mniejszości narodowych postulowała tolerancję, natomiast problem żydowski chciała rozwiązać poprzez emigrację Żydów, których uważano za „okupantów” Polski[3]. Jednocześnie PNS posługiwała się konceptem „Aryjczyka”[4].
W polityce zagranicznej postulowała powstanie bloku państw słowiańskich. W skali światowej postulowano powołanie powszechnego związku narodowosocjalistycznych republik gdzie w harmonii miała się dokonywać współpraca kulturalna i gospodarcza z zachowaniem odrębności narodowo-politycznej.
W sferze obyczajowej PNS reprezentowała stanowisko konserwatywne, zwłaszcza w kwestii praw kobiet. Deklarowano przywiązanie do chrześcijaństwa, choć w partii niekiedy występowały skłonności antyklerykalne. Niektórzy działacze roztaczali wizje powołania Kościoła narodowego, wolnego od wpływów watykańskich[5].
Partia była antymarksistowska, jednak pozytywnie postrzegała niektóre działania ZSRR czasów Józefa Stalina. Liczono na unarodowienie ideologii komunistycznej. W przypadku faszystów i nazistów z uznaniem podchodzono do ich antysemityzmu. Niekiedy także wykazywano zrozumienie dla rewizjonizmu rządów o takim charakterze[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Narodowo-Socjalistyczna Partia Robotnicza
- Faszyści i narodowi socjaliści w Polsce (książka Olgierda Grotta)
Literatura
[edytuj | edytuj kod]- Olgierd Grott – Faszyści i narodowi socjaliści w Polsce, Krakow 2007, ISBN 978-83-60490-19-8
- Jarosław Tomasiewicz, Rewolucja Narodowa. Nacjonalistyczne koncepcje rewolucji społecznej w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2012, ISBN 978-83-64125-01-0, s. 144-169
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ J. Tomasiewicz: W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy – narodowi radykałowie – narodowi socjaliści. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019, s. 268, 294
- ↑ Jarosław Tomasiewicz, Rewolucja Narodowa. Nacjonalistyczne koncepcje rewolucji społecznej w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2012, ISBN 978-83-64125-01-0, s. 223
- ↑ J. Tomasiewicz: W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy – narodowi radykałowie – narodowi socjaliści. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019, s. 298.
- ↑ J. Tomasiewicz: W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy – narodowi radykałowie – narodowi socjaliści. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019, s. 299.
- ↑ J. Tomasiewicz: W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy – narodowi radykałowie – narodowi socjaliści. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019, s. 310-311.
- ↑ J. Tomasiewicz: W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy – narodowi radykałowie – narodowi socjaliści. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019, s. 313-314.