Pierścienica ziołomirka
| Holcostethus sphacelatus | |||
| (Fabricius, 1794) | |||
 Imago | |||
 Larwa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Holcostethus s.str. | ||
| Gatunek |
pierścienica ziołomirka | ||
| Synonimy | |||
| |||
Pierścienica ziołomirka[1] (Holcostethus sphacelatus) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny tarczówkowatych. Zamieszkuje zachodnią i środkową część Palearktyki.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1794 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Cimex sphacelatus. Jako miejsce typowe wskazano Niemcy[2]. W 1860 roku Franz Xaver Fieber umieścił go w rodzaju Holcostethus[3], a w 1909 roku George Willis Kirkaldy wyznaczył go gatunkiem typowym tegoż rodzaju[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Pluskwiak o owalnym w zarysie ciele długości od 8 do 10 mm[5]. Wierzch ciała ma ubarwienie szarobrązowe, żółtobrązowe lub oliwkowobrązowe i jest gęsto pokryty dużymi, czarnymi punktami[5][6]. Spód ciała jest jasny z dość gęstym, czarnym punktowaniem[6], na odwłoku tworzącym podłużne pasma[5].
Głowa jest płaska[5], trapezowata, pozbawiona ostrego zwężenia za dużymi oczami, zaopatrzona w wolny nadustek o długości równej lub niewiele mniejszej niż długość policzków, które to mają szeroko zaokrąglone wierzchołki[6]. Pięcioczłonowe czułki mają człon drugi przyciemniony, a człony od trzeciego do piątego jasne u podstawy i z wyraźną czarną obrączką w części dalszej. Drugi człon czułków jest tak długi lub nieco dłuższy niż trzeci[5].
Przedplecze ma krawędzie boczne w przednich ⅔ proste, pogrubione, odgięte ku górze, białożółte do żółtych, niepunktowane[5][6]. Tarczka jest mniej więcej tak szeroka jak długa[6], przy nasadowej krawędzi z paskiem pozbawionym punktowania, a u wierzchołka z zaokrągloną, jasną, pozbawioną punktowania plamą. Półpokrywy mają dłuższe od tarczki przykrywki i brązowe zakrywki. Odnóża są gęsto owłosione i drobno, czarno punktowane[5].
Odwłok ma listewkę brzeżną białożółtą do żółtobrązowej z czarnymi plamami przy przednich i tylnych brzegach poszczególnych segmentów[5]. Samiec ma mały pygofor z szeroko zaokrąglonymi kątami wierzchołkowymi i płytko wykrojoną krawędzią wierzchołkową. Jego edeagus ma zesklerotyzowane wierzchołki pojedynczej pary wyrostków koniunktywy. Paramera jest spłaszczona i kształt litery „Γ”. Hipofyza paramery jest silnie zwężona w części środkowej i zaopatrzona w ząbek położony w oddaleniu od nasady. Genitalia samicy mają spermatekę o małym, kulistym zbiorniku z dość długimi wyrostkami zaopatrzonymi w przydatki. Dziewiąty segment odwłoka samicy ma laterotergit z rozszerzonym, niemal prostokątnym wierzchołkiem[6].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla murawy kserotermiczne[5], zarośla, pobrzeża lasów i polany oraz zbiorowiska ziołorośli. Zarówno larwy jak i postacie dorosłe są fitofagami ssącymi soki roślin[1]. Wśród ich roślin żywicielskich wymienia się dziewanny, lawendę szypułkową i wrotycz pospolity[7]. Osobniki aktywne spotyka się od marca do października. Postacie dorosłe nowego pokolenia pojawiają się od połowy lipca i stanowią stadium zimujące[1][5].
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji. W Afryce Północnej podawany jest z Maroka i Algierii. W Azji notowany jest z anatolijskiej części Turcji i Iranu[8].
W Polsce jest gatunkiem spotykanym rzadko i głównie w południowej części kraju[1][5]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek zagrożony wymarciem (EN)[9].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Holcostethus sphacelatus – Pierścienica ziołomirka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-07-25].
- ↑ J.C. Fabricius: Entomologia systematica emendata et aucta, secundum classes, ordines, genera, species adiectis synonimis, locis, observationibus, descriptionibus 4. Hafniae: Proft, 1794, s. 120.
- ↑ F.X. Fieber: Die europäischen Hemiptera. Halbflügler. (Rhynchota Heteroptera). Wien: Gerold's Sohn, 1860, s. 79.
- ↑ G.W. Kirkaldy: Catalogue of the Hemiptera (Heteroptera). Vol. I, Cimicidae. Berlin: Dames, 1909, s. 1-392.
- ↑ a b c d e f g h i j k Jerzy A. Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski. T. XVIII: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Cz. zeszyt 14: Tarczówkowate - Pentatomidae. Toruń: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 2000. ISBN 83-88518-05-4.
- ↑ a b c d e f E.N. Belousova. Revision of the shield-bug genera Holcostethus Fieber and Peribalus Mulsant et Rey (Heteroptera, Pentatomidae) of the Palaearctic Region. „Entomological Review”. 87 (6), s. 701–739, 2007. DOI: 10.1134/s0013873807060085.
- ↑ David A. Rider: Fungi or Plant Host Records. List by Host Species. Department of Entomology, North Dakota State University. [dostęp 2022-07-25].
- ↑ Berend Aukema (red.): Holcostethus (Holcostethus) sphacelatus (Fabricius, 1794). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-07-25].
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.