Piotr Chmielowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ten artykuł dotyczy historyka literatury. Zobacz też: Piotr Chmielowski – polski polityk.
Piotr Chmielowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia 9 lutego 1848
Zawadynci
Data i miejsce śmierci 22 kwietnia 1904
Lwów
Przyczyna śmierci udar serca[1]
Miejsce spoczynku cmentarz Łyczakowski
Zawód, zajęcie historyk literatury, encyklopedysta, profesor
Dzieci Stanisław, Stefan, Ignacy Janusz, Jadwiga Wanda, Antoni, Kazimierz Tadeusz, Witold Władysław
podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Władysław Podkowiński, Portret Piotra Chmielowskiego
Grób Piotra Chmielowskiego na cmentarzu Łyczakowskim (2007, wyk. Stanisław Kazimierz Ostrowski)
Grobowiec Piotra Chmielowskiego po renowacji (2010)

Piotr Chmielowski (ur. 9 lutego 1848 w Zawadyńcach, zm. 22 kwietnia 1904 we Lwowie) – polski historyk literatury, encyklopedysta, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, członek honorowy Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1890 roku[2].

Młodość[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny ziemiańskiej, był synem Ignacego i Marianny z domu Węglowskiej[3].

Uczył się w I gimnazjum filologicznym w Warszawie (1860–1866, od 1862 pod nazwą gimnazjum realne), następnie studiował filologię i filozofię w Szkole Głównej Warszawskiej (od 1869 na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim). Studia ukończył w 1870; dokształcał się w tajnych kółkach naukowych. Od 1873 kontynuował naukę w Lipsku (pedagogika, filozofia, geografia), gdzie obronił doktorat w 1874 (praca Die organischen Bedingungen der Enstehung des Willens).

Ożenił się 4 czerwca 1874 roku z Marią Józefą Trzcińską[4]. Mieli siedmioro dzieci: Stanisława, Stefana, Ignacego Janusza, Jadwigę Wandę, Antoniego (zmarł w wieku 3 lat), Kazimierza Tadeusza i Witolda Władysława[5].

Praca, osiągnięcia naukowe[edytuj | edytuj kod]

W latach 1874–1898 pracował jako profesor języka polskiego w gimnazjum męskim J. Pankiewicza w Warszawie. Współpracował z wieloma czasopismami i wydawnictwami – „Przeglądem Tygodniowym” (1867–1872), „Biblioteką Warszawską” (1870–1874), „Opiekunem Domowym” (1872–1876), „Pamiętnikiem Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza”, „Niwą”, „Przeglądem Pedagogicznym”, „Rodziną i Szkołą”, „Poradnikiem dla Dorosłych”, „Biblioteką Arcydzieł Literatury Polskiej i Obcej”. Był również encyklopedystą oraz członkiem komitetu redakcyjnego Encyklopedii Wychowawczej wydanej w latach 1900–1914[6].

W latach 1882–1897 był redaktorem „Ateneum”; zrezygnował na znak protestu przeciw wypowiedzi Włodzimierza Spasowicza (właściciela pisma) o „bezpowrotnym upadku dawnego państwa polskiego” i „konieczności przystosowania się do innego państwowego organizmu”. Wielokrotnie wypowiadał się na tematy narodowe; był więziony przez władze carskie w warszawskiej Cytadeli. W 1882 nie przyjął Katedry Literatury Polskiej na UW, nie chcąc zgodzić się na obowiązkowe wykładanie w języku rosyjskim oraz pominięcie w programie nauczania okresów Odrodzenia i romantyzmu. Ze względu na chorobę płuc od 1898 mieszkał w Zakopanem. W 1903 został profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Lwowskiego i kierownikiem Katedry Historii Literatury Polskiej tamże. Szczególną uwagę poświęcił polskiej literaturze romantycznej i pozytywistycznej; zajmował się również pedagogiką, historią wychowania, historią filozofii oraz krytyką literacką. Zgromadził bogatą literaturę poświęconą Mickiewiczowi i opracował obszerną biografię poety (Adam Mickiewicz. Zarys biograficzno-literacki, 1886, 2 tomy). Jako pierwszy docenił znaczenie twórczości Żmichowskiej i Wyspiańskiego. Opierając się na teoriach Hipolita Taine stworzył naukowe podstawy metod badawczych historii literatury. Przedstawił także zasady krytyki literackiej – ocena krytyka powinna być zgodna z interesami społecznymi, rezultatami badań naukowych oraz ogólnie przyjętymi wymogami estetycznymi. Rozwinął system nauczania opartego na samokształceniu.

Był członkiem-korespondentem AU od 1893 (od 1902 członek czynny). Przełożył na polski dzieła Goethego i Krytykę czystego rozumu Kanta oraz przygotował wypisy historyczno-literackie Złota przędza poetów i prozaików polskich w 4 tomach (1884–1887).

Spotykał się z zarzutami bezbarwności stylu, braku wrażliwości artystycznej, jednostajności opisu; dla odmiany wysoko jego dorobek oceniał Gabriel Korbut.

Śmierć i pogrzeb[edytuj | edytuj kod]

Piotr Chmielowski chorował na gruźlicę. Zmarł we Lwowie 22 kwietnia 1904. Jego uroczysty pogrzeb odbył się 25 kwietnia 1904 roku na cmentarzu Łyczakowskim[1].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Ogłosił ponad 2100 prac i artykułów, m.in.:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Jan Lorentowicz. Piotr Chmielowski. „Ilustracya Polska”. Nr 17, s. 1, 29 kwietnia 1904. Kraków, Lwów (pol.). [dostęp 2021-01-11]. 
  2. ↑ Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu. 1909 R.40, s. 9.
  3. ↑ Edward Kiernicki, „Korespondencja Antoniego Sygietyńskiego i Piotra Chmielowskiego. Dwugłos z lat 1880–1904”, 1963, s. 8; mowa tam o tym, że w Polskim słowniku biograficznym (t. 3, s. 342–344) należy „wprowadzić korekturę”, gdy chodzi o imię i panieńskie nazwisko matki historyka literatury: „Nie jest to bowiem Maria z Węglarskich, ale Marianna z domu Węglowska, zgodnie z wyciągiem ksiąg metrykalnych, sporządzonym 3 sierpnia 1881 z przekładem z języka rosyjskiego (rkps Ossol. Sg. akc. 48/59).”.
  4. ↑ Akt małżeństwa nr 68 z 4 czerwca 1874 r. z parafii św. Aleksandra w Warszawie (pol.). [dostęp 2018-12-02].
  5. ↑ Marek Jerzy Minakowski: Genealogia potomków Sejmu Wielkiego: Piotr Chmielowski (ID: psb.2854.1) (pol.). [dostęp 2018-12-02].
  6. ↑ Kierski 1923 ↓.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piotr_Chmielowski&oldid=61980091”