Pitta

	Pitta
	Vieillot, 1816
	; Przedstawiciel rodzaju – kurtaczek tęczowy (Pitta iris)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	kurtaczki
Rodzaj	Pitta
	Typ nomenklatoryczny
	Turdus triostegus Sparrman, 1786 (= Corvus brachyurus Linnaeus, 1766)
Synonimy
	Merula Boddaert, 1783; Brachyurus Thunberg, 1822; Melanopitta Bonaparte, 1854; Coloburis Cabanis & F. Heine, Sr., 1860; Cervinipitta Elliot, 1870; Cyanopitta Gould, 1880; Calopitta P.L. Sclater, 1888; Galeripitta Elliot, 1895; Pulchripitta Elliot, 1895; Austropitta Mathews, 1913;
Gatunki
	20 gatunków – zobacz opis w tekście
	20 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pitta – rodzaj ptaków z rodziny kurtaczków (Pittidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce, południowej, południowo-wschodniej i wschodniej Azji oraz Melanezji^[13].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 15–28 cm; masa ciała 42–206 g^[13].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski ornitolog Louis Pierre Vieillot w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii^[1]. Vieillot w oryginalnym opisie nie wymienił żadnej łacińskiej nazwy; gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) kurtaczek bengalski (P. brachyura)^[14].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Merula: łac. ‘kos’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Corvus brachyurus Linnaeus, 1766.
Pitta: nazwa pitta oznaczająca w języku telugu piękną błyskotkę lub zwierzę domowe^[16].
Brachyurus: gr. βραχυς brakhus ‘krótki’; ουρα ourα ‘ogon’^[17]. Gatunek typowy: Thunberg wymienił trzy gatunki – Turdus triostegus Sparrman, 1786 (= Corvus brachyurus Linnaeus, 1766), Brachyurus gularis Thunberg, 1821 (= Platyrhynchos melanops Vieillot, 1818) i Brachyurus ruber Thunberg, 1821 (nomen dubium) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Turdus triostegus Sparrman, 1786 (= Corvus brachyurus Linnaeus, 1766)^[18].
Melanopitta: gr. μελας melas, μελανος melanos „czarny”; rodzaj Pitta Vieillot, 1816 (kurtaczek)^[19]. Gatunek typowy: Bonaparte wymienił kilka gatunków – Pitta cucullata Hartlaub, 1843, Brachyurus forsteni Bonaparte, 1850, Brachyurus mulleri^[d] Bonaparte, 1850, Pitta novae-guineae S. Müller & Schlegel, 1845 i Pitta atricapilla Quoy & Gaimard, 1830 (= Turdus sordidus Statius Müller, 1776) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Pitta cucullata Hartlaub, 1843^[20].
Coloburis: gr. κολοβος kolobos ‘ograniczony, obcięty’; ουρα oura ‘ogon’ (por. κολουρος kolouros, κολουρις kolouris ‘z obciętym ogonem, bez ogona’)^[21].
Cervinipitta: łac. cervinus ‘koloru jelenia’, cervus ‘jeleń’; rodzaj Pitta Vieillot, 1816 (kurtaczek)^[22]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Turdus moluccensis Statius Müller, 1776.
Cyanopitta: gr. κυανος kuanos ‘ciemnoniebieski’; rodzaj Pitta Vieillot, 1816 (kurtaczek)^[23]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Brachyurus steerii Sharpe, 1876
Calopitta: gr. καλος kalos ‘piękny’; rodzaj Pitta Vieillot, 1816 (kurtaczek)^[24]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pitta maxima S. Müller & Schlegel, 1845.
Galeripitta: łac. galerum ‘czapka’, od galea ‘hełm’; rodzaj Pitta Vieillot, 1816 (kurtaczek)^[25]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Turdus sordidus Statius Müller, 1776.
Pulchripitta: łac. pulcher, pulchra ‘piękny’; rodzaj Pitta Vieillot, 1816 (kurtaczek)^[26]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Pitta iris Gould, 1842.
Austropitta: łac. australis ‘południowy’, od auster, austri ‘południe’; rodzaj Pitta Vieillot, 1816 (kurtaczek)^[27].

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki^[28]:

Pitta reichenowi von Madarász, 1901 – kurtaczek zielonopierśny
Pitta angolensis Vieillot, 1816 – kurtaczek angolski
Pitta brachyura (Linnaeus, 1766) – kurtaczek bengalski
Pitta nympha Temminck & Schlegel, 1850 – kurtaczek blady
Pitta abbotti Richmond, 1902 – kurtaczek nikobarski
Pitta sordida (Statius Müller, 1776) – kurtaczek kapturowy
Pitta forsteni (Bonaparte, 1850) – kurtaczek zielonosterny
Pitta rosenbergii Schlegel, 1871 – kurtaczek wyspowy
Pitta novaeguineae S. Müller & Schlegel, 1845 – kurtaczek papuaski
Pitta megarhyncha Schlegel, 1863 – kurtaczek namorzynowy
Pitta moluccensis (Statius Müller, 1776) – kurtaczek modroskrzydły
Pitta vigorsii Gould, 1838 – kurtaczek dwupręgi
Pitta concinna Gould, 1857 – kurtaczek floreski
Pitta elegans Temminck, 1836 – kurtaczek ozdobny
Pitta steerii (Sharpe, 1876) – kurtaczek sinopierśny
Pitta maxima S. Müller & Schlegel, 1845 – kurtaczek wielki
Pitta anerythra Rothschild, 1901 – kurtaczek czarnolicy
Pitta superba Rothschild & E. Hartert, 1914 – kurtaczek wspaniały
Pitta versicolor Swainson, 1825 – kurtaczek hałaśliwy
Pitta iris Gould, 1842 – kurtaczek tęczowy

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Młodszy homonim Brachyurus G. Fischer, 1808 (Mammalia).
↑ Nowa nazwa dla Pitta Vieillot, 1816 ze względu na puryzm.
↑ Nowa nazwa dla Coloburis Cabanis & F. Heine, Sr., 1860, ponieważ autor uważał, że jest zajęta przez Colobura Billberg, 1820 (Lepidoptera).
↑ Podgatunek P. sordida.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 42. (fr.).
↑ Młodszy homonim Merula Möhring, 1758 (Turdidae).
↑ P. Boddaert: Table des planches enluminéez d’histoire naturelle de M. D'Aubenton: avec les denominations de M.M. de Buffon, Brisson, Edwards, Linnaeus et Latham, precedé d’une notice des principaux ouvrages zoologiques enluminés. Utrecht: 1783, s. 16. (fr.).
↑ C.P. Thunberg. Brachyurus, ett nytt Fogel-SIägte. „Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. Fỏr år 1821 (2), s. 369, 1821. (szw.).
↑ C.L. Bonaparte. Conspectus Systematis Ornithologiæ. „Annales des sciences naturelles, Zoologie”. Seria 2. 1, s. 135, 1854. (fr.).
↑ J. Cabanis & F. Heine: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. T. 2: Schreivögel. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1859–1860, s. 3. (niem.).
↑ D.G. Elliot. Remarks on some lately-described Pittae, with a Synopsis of the Family as now known. „Ibis”. Nowa seria. 6, s. 413, 1870. (ang.).
↑ J. Gould: Monograph of the Pittidae. London: JPublished by the author, 1880, s. ryc. (8) i tekst. (ang.).
↑ P.L. Sclater: Catalogue of the Birds in the British Museum. Cz. 14. 1888, s. 419. (ang.).
↑ Elliot 1895 ↓, s. xviii.
↑ Elliot 1895 ↓, s. xvii.
↑ G.M. Mathews. New generic names, with some notes on others. „Austral Avian Record”. 2, s. 62, 1913-1915. (ang.).
↑ ^a ^b D.W.D.W. Winkler D.W.D.W., S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J. Lovette S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J., Pittas (Pittidae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2021, DOI: 10.2173/bow.pittid1.01 [dostęp 2021-02-05] (ang.), Pitta.
↑ Gray 1855 ↓, s. 43.
↑ The Key to Scientific Names ↓, Merula [dostęp 2024-02-16] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Pitta [dostęp 2024-02-16] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Brachyurus [dostęp 2024-02-16] .
↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 26. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Melanopitta [dostęp 2024-02-16] .
↑ Gray 1855 ↓, s. 144.
↑ The Key to Scientific Names ↓, Coloburis [dostęp 2024-02-16] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Cervinipitta [dostęp 2024-02-16] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Cyanopitta [dostęp 2024-02-16] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Calopitta [dostęp 2024-02-16] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Galeripitta [dostęp 2024-02-16] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Pulchripitta [dostęp 2024-02-16] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Austropitta [dostęp 2024-02-16] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Pittidae Swainson, 1831 - kurtaczki - Pittas (wersja: 2020-12-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-16].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 1–192. (ang.).
D.G. Elliot: A monograph of the Pittidæ, or family of ant-thrushes. London: B. Quaritch, 1895, s. i–xxiii, ryc. i–l. (ang.).
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[4] Młodszy homonim Brachyurus G. Fischer, 1808 (Mammalia).

[7] Nowa nazwa dla Pitta Vieillot, 1816 ze względu na puryzm.

[14] Nowa nazwa dla Coloburis Cabanis & F. Heine, Sr., 1860, ponieważ autor uważał, że jest zajęta przez Colobura Billberg, 1820 (Lepidoptera).

[23] Podgatunek P. sordida.

[Vieillot-1] L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 42. (fr.).

[group-2] Młodszy homonim Merula Möhring, 1758 (Turdidae).

[Boddaert-3] P. Boddaert: Table des planches enluminéez d’histoire naturelle de M. D'Aubenton: avec les denominations de M.M. de Buffon, Brisson, Edwards, Linnaeus et Latham, precedé d’une notice des principaux ouvrages zoologiques enluminés. Utrecht: 1783, s. 16. (fr.).

[Thunberg-5] C.P. Thunberg. Brachyurus, ett nytt Fogel-SIägte. „Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. Fỏr år 1821 (2), s. 369, 1821. (szw.).

[Bonaparte1-6] C.L. Bonaparte. Conspectus Systematis Ornithologiæ. „Annales des sciences naturelles, Zoologie”. Seria 2. 1, s. 135, 1854. (fr.).

[Cabanis&Heine-8] J. Cabanis & F. Heine: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. T. 2: Schreivögel. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1859–1860, s. 3. (niem.).

[Elliot-9] D.G. Elliot. Remarks on some lately-described Pittae, with a Synopsis of the Family as now known. „Ibis”. Nowa seria. 6, s. 413, 1870. (ang.).

[Gould-10] J. Gould: Monograph of the Pittidae. London: JPublished by the author, 1880, s. ryc. (8) i tekst. (ang.).

[Sclater-11] P.L. Sclater: Catalogue of the Birds in the British Museum. Cz. 14. 1888, s. 419. (ang.).

[CITEREFElliot1895[https://www.biodiversitylibrary.org/page/40196107_xviii]-12] Elliot 1895 ↓, s. xviii.

[CITEREFElliot1895[https://www.biodiversitylibrary.org/page/40196106_xvii]-13] Elliot 1895 ↓, s. xvii.

[Mathews-15] G.M. Mathews. New generic names, with some notes on others. „Austral Avian Record”. 2, s. 62, 1913-1915. (ang.).

[Winkler&inni-16] D.W.D.W. Winkler D.W.D.W., S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J. Lovette S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J., Pittas (Pittidae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2021, DOI: 10.2173/bow.pittid1.01 [dostęp 2021-02-05] (ang.), Pitta.

[CITEREFGray1855[https://www.biodiversitylibrary.org/page/17136682_43]-17] Gray 1855 ↓, s. 43.

[18] The Key to Scientific Names ↓, Merula [dostęp 2024-02-16] .

[19] The Key to Scientific Names ↓, Pitta [dostęp 2024-02-16] .

[20] The Key to Scientific Names ↓, Brachyurus [dostęp 2024-02-16] .

[gray40-21] G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 26. (ang.).

[22] The Key to Scientific Names ↓, Melanopitta [dostęp 2024-02-16] .

[CITEREFGray1855[https://www.biodiversitylibrary.org/page/17136783_144]-24] Gray 1855 ↓, s. 144.

[25] The Key to Scientific Names ↓, Coloburis [dostęp 2024-02-16] .

[26] The Key to Scientific Names ↓, Cervinipitta [dostęp 2024-02-16] .

[27] The Key to Scientific Names ↓, Cyanopitta [dostęp 2024-02-16] .

[28] The Key to Scientific Names ↓, Calopitta [dostęp 2024-02-16] .

[29] The Key to Scientific Names ↓, Galeripitta [dostęp 2024-02-16] .

[30] The Key to Scientific Names ↓, Pulchripitta [dostęp 2024-02-16] .

[31] The Key to Scientific Names ↓, Austropitta [dostęp 2024-02-16] .

[Mielczarek&Kuziemko-32] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Pittidae Swainson, 1831 - kurtaczki - Pittas (wersja: 2020-12-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-16].

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[b]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[c]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[d]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]