Pluton żandarmerii Bielsko
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Dowódcy | |
| Ostatni |
kpt. Zenon Wysocki |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Pluton żandarmerii Bielsko (plut. żand. Bielsko n/Śl.[1]) – pododdział żandarmerii Wojska Polskiego.
Historia plutonu[edytuj | edytuj kod]
Pluton żandarmerii Bielsko był organicznym pododdziałem 5 Dywizjonu Żandarmerii. Stacjonował w garnizonie Bielsko.
Z dniem 15 stycznia 1930 weszła w życie organizacja żandarmerii na stopie pokojowej zgodnie, z którą plut. żand. Bielsko zaliczony został do typu III. Skład osobowy plutonu żand. typu III stanowił jeden oficer młodszy (kapitan lub porucznik), 12 szeregowych zawodowych i 12 szeregowych niezawodowych oraz jeden niższy funkcjonariusz (goniec) i dwa konie pociągowe. Ponadto do składu osobowego był przydzielony jeden woźnica z batalionu administracyjnego[2][3]. Dowódca plutonu był organem śledczym, kierownikiem służby fachowej i wyszkolenia żandarmskiego szeregowych plutonu[4][5]. W stosunku do podwładnych posiadał uprawnienia dowódcy kompanii[4][5].
1 października 1938 dowódcy plutonu podlegał:
- posterunek żandarmerii Nowy Sącz,
- posterunek żandarmerii Zakopane,
- posterunek żandarmerii Cieszyn[6][a].
13 lipca 1939 dowódcy plutonu podlegał:
- posterunek żandarmerii Oświęcim,
- posterunek żandarmerii Wadowice,
- posterunek żandarmerii Cieszyn[9][b].
Pluton żandarmerii Bielsko był jednostką mobilizującą w odniesieniu do mobilizacji szeregowych, koni i środków przewozowych, natomiast pod względem mobilizacji materiałowej przynależał do 3 pułku strzelców podhalańskich w Bielsku[11]. Zgodnie z uzupełnionym planem mobilizacyjnym „W” dowódca plutonu był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji:
- plutonu pieszego żandarmerii nr 21,
- plutonu krajowego żandarmerii „Bielsko”[12][c].
Oba plutony były mobilizowane w mobilizacji niejawnej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym[12]. Nadwyżki personalne i materiałowe plut. żand. Bielsko przekazywał do 5 dżand., natomiast nadwyżki koni i środków przewozowych do 3 psp[14] W czasie wojny jednostką ewidencyjną dla wszystkich jednostek żandarmerii był Ośrodek Zapasowy Żandarmerii „Staszów”[14].
23 sierpnia 1939 zarządzona została mobilizacja wszystkich jednostek kolorowych (alarmowych) na obszarze Okręgu Korpusu Nr V, a jej początek został wyznaczony na godz. 6.00 24 sierpnia[15]. 25 sierpnia mobilizacja obu plutonów została zakończona. Pluton pieszy żandarmerii nr 21 pod dowództwem kpt. żand. Zenona Kazimierza Wysockiego wszedł w skład 21 Dywizji Piechoty Górskiej[16], natomiast pluton krajowy żandarmerii „Bielsko” został podporządkowany dowódcy Okręgu Korpusu Nr V[d].
Dowódcy plutonu[edytuj | edytuj kod]
- por. żand. Stefan Besz[e] (1923–1924)[21]
- kpt. żand. Aleksander Józef Czanerle[f] (od IX 1933[1]
- kpt. żand. Zenon Kazimierz Wysocki[g] (1939[8])
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ G. Ratajczyk przedstawił „skład oraz dyslokację formacji żandarmerii na wiosnę 1939” na podstawie Komunikatu dyslokacyjnego formacji żandarmerii wg stanu z 1 października 1938[7]. Wówczas w składzie 5 dywizjonu żandarmerii nie występował pluton żandarmerii Kraków II[8].
- ↑ J. Suliński przedstawił „wykaz dyslokacji jednostek żandarmerii opracowany (...) w oparciu o Komunikat dyslokacyjny formacji żandarmerii z 22 października 1938 z trzema poprawkami z 1939”[10]. Autor uwzględnił pluton żandarmerii Kraków II, któremu podlegały posterunki w Nowym Sączu i Zakopanem[9].
- ↑ Do maja 1939 oba plutony miały być mobilizowane w I rzucie mobilizacji powszechnej. Pod względem mobilizacji materiałowej plut. żand. Bielsko przynależał wówczas do 21 pal[13][12].
- ↑ Dowódca okręgu korpusu był zobowiązany opracować plan organizacji służby żandarmerii na czas wojny, wykorzystując do tego celu mobilizowane krajowe plutony żandarmerii oraz te pokojowe posterunki żandarmerii, których zatrzymanie na czas wojny uznał za konieczne. Wszystkie inne pokojowe posterunki żandarmerii powinny w chwili mob. ulec likwidacji, a personal ich winien byc użyty dla jednostek mobilizowanych[14].
- ↑ por. żand. Stefan Besz ur. 24 kwietnia 1881 w Zborowie, w rodzinie Piotra[17]. Do Wojska Polskiego został przyjęty z byłej armii austro-węgierskiej[18]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 54. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii[19]. W 1934, jako oficer stanu spoczynku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Żywiec. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”[20].
- ↑ kpt. żand. Aleksander Józef Czanerle ur. 27 października 1892 w Stryju, w rodzinie Adolfa i Marii. 19 marca 1928 został mianowany kapitanem ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 i 1. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii. We wrześniu 1933 został przeniesiony z 10 dżand. do 5 dżand. na stanowisko dowódcy plutonu żandarmerii Bielsko na Śląsku. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 2. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii. W tym czasie pełnił służbę w 7 dżand. w Poznaniu na stanowisku II zastępcy dowódcy dywizjonu (kwatermistrza). Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[22].
- ↑ kpt. żand. Zenon Kazimierz Wysocki ur. 9 lipca 1903 w Dąbrowie Górniczej, w rodzinie Floriana[23]. Porucznik ze starszeństwem z 1 stycznia 1932 w korpusie oficerów żandarmerii. W 1932 pełnił służbę w CWŻand. w Grudziądzu. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 2. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii[24]. 24 sierpnia 1939 objął dowództwo plutonu pieszego żandarmerii nr 21. 16 września 1939 ranny dostał się do niemieckiej niewoli[25]. 26 czerwca 1942 został osadzony w obozie koncentracyjnym Auschwitz[26]. 12 marca 1943 został przeniesiony do obozu koncentracyjnego Buchenwald[26]. 11 kwietnia 1945 został wyzwolony[26]. Wrócił do kraju i został zarejestrowany w jednej z rejonowych komend uzupełnień[23].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 28 września 1933, s. 202.
- ↑ Suliński 2003 ↓, s. 105-106, 109-110.
- ↑ Ratajczyk 2004 ↓, s. 220-222, 224, 231.
- ↑ a b Suliński 2003 ↓, s. 109.
- ↑ a b Ratajczyk 2004 ↓, s. 221.
- ↑ Ratajczyk 2004 ↓, s. 285.
- ↑ Ratajczyk 2004 ↓, s. 283, 288.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 835.
- ↑ a b Suliński 2003 ↓, s. 117.
- ↑ Suliński 2003 ↓, s. 120.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 506, 514.
- ↑ a b c Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 514.
- ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 150.
- ↑ a b c Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 507.
- ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 218.
- ↑ Steblik 1989 ↓, s. 706.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-02-03]..
- ↑ Wykaz oficerów 1920 ↓, s. 7.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 294.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 360, 947, tu podano, że urodził się 24 sierpnia 1881.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1057.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 282, 836.
- ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-02-02]..
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 284.
- ↑ Steblik 1989 ↓, s. 550.
- ↑ a b c Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-03-01].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Wykaz oficerów, którzy nadesłali swe karty kwalifikacyjne, do Wydziału prac przygotowawczych, dla Komisji Weryfikacyjnej przy Departamencie Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1920.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Grzegorz Ratajczyk: Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004. ISBN 83-89706-20-2.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Władysław Steblik: Armia „Kraków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07434-8.
- Jan Suliński: Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945. Warszawa: Kompas II, 2003. ISBN 83-912638-5-1.
- Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.