Pneumatoliza

Procesy pneumatolityczne (Pneumatoliza) – procesy zachodzące pod wpływem gorących par i gazów w temperaturze 400 - 650 °C, mających swoje źródło w intruzjach magmowych. Uzyskują one wyraźną przewagę nad stopem krzemianowym i cechują się dużą łatwością przenikania do skał otaczających (zarówno starszych od intruzji jak i jej zakrzepniętych brzeżnej części). Procesy pneumatolityczne mogą prowadzić do wymiany składników w skałach (metasomatoza), skutkując różnymi przeobrażeniami. w wyniku tych procesów łatwo powstają nowe minerały i skały, oraz związane z nimi złoża pneumatolityczne.

Przykładem jest powstanie kasyterytu SnO₂ w wyniku działania lotnego SnF₄ na kwarc SiO₂.

Utwory pneumatolityczne

Tworzą formy żyłowe kominowe, gniazdowe, pokładowe, soczewkowe, brekcjonowane i nieregularne. Do najbardziej typowych skał powstałych w tych procesach należą albityty i grejzeny. Wielu utworów pneumatolitycznych wykazuje koncentracje złożowe minerałów zawierających wiele pierwiastków użytecznych takich jak: cyna, wolfram, molibden, lit, beryl, kobalt, cyrkon i niob.

Złoża te w Polsce były przedmiotem wielowiekowej eksploatacji w Górach i na Pogórzu Izerskim, w Sudetach. Pozyskiwano tam przede wszystkim cynę, a także lokalnie kobalt.

Przykłady minerałów powstałych w wyniku pneumatolizy

• 
  Kasyteryt
• 
  Złoto
• 
  Wolframit
• 
  Topaz
• 
  Piryt

Zobacz też

• metasomatoza
• skały magmowe
• skały metamorficzne