Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna
 Zespół budynków Towarzystwa Cedergren przy ul. Zielnej 37/39 (w środku po lewej), wniesiony w 1922 do PAST | |
| Państwo | |
|---|---|
| Adres |
Warszawa |
| Data założenia |
1 lipca 1922 |
| Forma prawna | |
Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna (PAST) – polskie przedsiębiorstwo telekomunikacyjne z siedzibą w Warszawie, utworzone w formie spółki akcyjnej w 1922 roku.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Mieszana, państwowo-prywatna, spółka utworzona w lipcu 1922 roku, w związku z wygaśnięciem w 1919 roku[1] koncesji szwedzkiego Towarzystwa Akcyjnego Telefonów Cedergren[2]. Otrzymała koncesję na 25 lat, tj. do 1947[3]. W wyniku negocjacji Skarb Państwa i „Cedergren” objęły po 3/7 akcji, a 1/7 akcji zostało przeznaczonych do sprzedaży osobom prywatnym (zostały one później także wykupione przez szwedzkiego akcjonariusza)[3].
Siedziba PAST mieściła się w dawnej siedzibie „Cedergrenu” przy ul. Zielnej 37, która razem z sąsiednim budynkiem należącym do szwedzkiego przedsiębiorstwa (nr 39) zaczęła być nazywana PAST-ą.
Spółka działała w Warszawie (sieć wniesiona przez „Cedergren”) oraz we Lwowie, Łodzi, Lublinie, Białymstoku oraz w Zagłębiu Sosnowiecko-Dąbrowskim i Zagłębiu Borysławskim (sieci wniesione przez Skarb Państwa)[3]. W Warszawie, w związku z rosnącym popytem na usługi telefoniczne, stworzyła sieć składającą się z sześciu central automatycznych, zlokalizowanych m.in. przy ul. Zielnej 39, ul. Piusa XI 19, ul. Brzeskiej 24, ul. A. Felińskiego 39 i przy pl. Tłomackie 10[4][5]. Wprowadzono liczniki rozmów telefonicznych wraz z poważnymi podwyżkami opłat, co wywołało protesty klientów[6].
W końcu 1930 roku liczba abonentów w Warszawie wynosiła 44,2 tys.[7] W 1939 r. wszystkie warszawskie centrale miały pojemność 90 tys. numerów, a przyłączono do nich ok. 75 tys. abonentów[3]. W 1935 roku przeniesiono centralę międzymiastową z budynku przy ul. Zielnej 37 do nowego gmachu przy ul. Nowogrodzkiej 45[6].
PAST wybudowała także budynek centrali telefonicznej w Łodzi.
W 1934 roku uruchomiono zegarynkę zsynchronizowaną z zegarem w warszawskim Obserwatorium Astronomicznym, a w 1937 roku Biuro Zleceń[6]. W 1939 roku spółka zatrudniała w Warszawie 1080 osób[1].
Po kapitulacji Warszawy we wrześniu 1939, w częściowo zniszczonym mieście do 4 stycznia 1940 było czynnych 1850 aparatów telefonicznych[8]. 1 października 1940 przedsiębiorstwo przeszło pod zarząd Deutsche Post Osten[9]. Zwolniono część pracowników, a z pozostałymi podpisano nowe umowy o pracę na gorszych warunkach[9]. W czasie II wojny światowej centrale telefoniczne PAST w Warszawie zostały zniszczone w 100%, a kablowe sieci telefoniczne – w 70%[10].
Majątek spółki przeszedł w 1948 roku na własność państwa[1]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 656. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Warszawa w latach 1914−1939. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 321. ISBN 83-01-08690-4.
- ↑ a b c d Henryk Janczewski: Warszawa. Geneza i rozwój inżynierii miejskiej. Warszawa: Arkady, 1971, s. 457.
- ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łódź: Księży Młyn, 2009, s. 43. ISBN 978-83-61253-51-8.
- ↑ Tomasz Pawłowski, Jarosław Zieliński: Żoliborz. Przewodnik historyczny. Warszawa: Rosner & Wspólnicy, 2008, s. 460. ISBN 978-83-60336-27-4.
- ↑ a b c Marian Marek Drozdowski: Warszawa w latach 1914−1939. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 322. ISBN 83-01-08690-4.
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Warszawiacy i ich miasto w latach Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 159.
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 256. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ a b Barbara Ratyńska: Ludność i gospodarka Warszawy i okręgu pod okupacją hitlerowską. Książka i Wiedza, 1982, s. 411.
- ↑ Henryk Janczewski: Warszawa. Geneza i rozwój inżynierii miejskiej. Warszawa: Arkady, 1971, s. 458.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Spis Abonentów Warszawskiej Sieci Telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej 1930-1931
- Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.
- Spis Abonentów Warszawskiej Sieci Telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej 1935-1936
- Spis Abonentów Warszawskiej Sieci Telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej 1937-1938
- Spis abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (1938/1939)
- Spis abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej i Rządowej Warszawskiej Sieci Okręgowej 1938-39
- Dodatek do spisu abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Warszawie (z wyjątkiem m.st. Warszawy) i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w miastach: Białymstoku i Łodzi z okolicą na rok 1938
- Spis abonentów sieci telefonicznej m.st. Warszawy P.A.S.T. Warszawskiej Sieci Okręg P.P.T.T. rok 1939/40