Średniowiecze
Średniowiecze – epoka w historii i kulturze europejskiej, obejmująca okres między starożytnością a czasami nowożytnymi.
Jej granice czasowe nie są ściśle ustalone. Najczęściej przyjmuje się, że jest okresem rozciągającym się od czasów rozpadu Cesarstwa Zachodniorzymskiego do początków renesansu.
Nazwa średniowiecza wywodzi się z łacińskiej nazwy środka epoki. Została wprowadzona w średniowieczu jako określenie interwału między pierwszym, a drugim przyjściem Chrystusa. W XV i XVI wieku odwołali się do niej włoscy humaniści, wyróżniając „wieki średnie” – rzekomo mroczny okres – oddzielający renesans od świetlanej epoki starożytności.
Ostatnia aktualizacja: 1 listopada 2011
|
Wybrane zagadnienia
Geografia historyczna
Francja średniowieczna • Kalendarium historii średniowiecza • Państwo Samona • Święte Cesarstwo Rzymskie
Filozofia średniowiecza
Anzelm z Canterbury • Awerroes • Jan Szkot Eriugena • Piotr Abelard • Dowód ontologiczny • Spór o uniwersalia • Neoplatonizm • Scholastyka • Tomizm
Joseph Bédier • Jacques Le Goff • Gerard Labuda • Tadeusz Manteuffel • Henryk Samsonowicz • Benedykt Zientara
Bogurodzica • Chansons de geste • Edda starsza • Kronika polska • Trubadurzy • François Villon
Periodyzacja średniowiecza
Wieki ciemne (średniowiecze) • Wczesne średniowiecze
Sztuka i architektura bizantyńska • Sztuka i architektura przedromańska • Sztuka i architektura romańska • Sztuka i architektura gotycka • Mudéjar
Zobacz też
Feudalizm • Demografia średniowiecza • Stan • Rycerstwo • Zasadźca
Inspiracje
Rekonstrukcja historyczna • Rock średniowieczny
|
Wyróżniony artykuł
Wojna bizantyńsko-sasanidzka z lat 602–628 – ostatnia i najbardziej wyniszczająca z serii wojen bizantyńsko-sasanidzkich toczonych między Cesarstwem Bizantyńskim i imperium perskich Sasanidów.
Żadne z imperiów nie miało czasu na odbudowę, gdyż w ciągu kilku lat spadł na nie atak Arabów (niedawno zjednoczonych przez islam), porównywalny "do ludzkiego tsunami". Zapewne ekspansję islamską ułatwił niepotrzebnie przedłużony konflikt bizantyńsko-perski. W krótkim czasie imperium Sasanidów zostało całkowicie zniszczone. Imperium Rzymskie (w formie Bizancjum) ostatecznie przetrwało arabski atak, utrzymując swoje pozostałe terytoria i stanowczo odpierając dwa oblężenia swojej stolicy w latach 674–678 oraz 717–718.
|
Potrzebne artykuły
=== Biografie ===winx
- Artyści:Andrea Vanni, Barna da Siena, Bartolo di Fredi, Cecco di Pietro, Filippo Scannabecchi, Giottino, Giovanni da Milano, Giovanni di Bartolomeo Cristiani, Heinrich Frauenlob Maître Honoré (albo raczej Mistrz Honoré), Jean de Liège, Jacopo d'Avanzi, Jacopo del Casentino, Jacopo di Mino del Pellicciaio, Lorenzo di Bicci, Luca di Tommè, Niccolò da Bologna, Paolo di Giovanni Fei, Segna di Bonaventura, Taddeo di Bartolo, Vitale da Bologna,
- Filozofowie średniowieczni: Błażej z Parmy, Burgundiusz z Pizy, Egidiusz z Lessines, Egidiusz Rzymianin, Fredegisus z Tours, Henryk Aristippus, Jakub z Wenecji, Jan Peckham, Manegold z Lautenbach, Mateusz z Aquasparta, Mojżesz z Bergamo, Piotr z Auriol, Piotr Olivi, Piotr z Owernii, Ptolemeusz z Lukki, Remigiusz z Auxerre, Ryszard z Middletown, Tartaretus, Wilhelm z la Mare
- Mediewiści: Geneviève Aclocque, Robert-Henri Bautier, Helmut de Boor, Elizabeth A.R. Brown, Zbigniew Dalewski, Georges Digard, Charles Dufayard, Pierre Dupuy, Sven Ekdahl, Eugen Ewig, Robert Fawtier, Heinrich Finke, François-Louis Ganshof, Barthélemy Hauréau, Ludolf Kuchenbuch, Georges Lizerand, Maciej Maciejowski, Joseph Petit, Dominique Poirel, Stephen Turnbull, William Urban, Mateusz Wilk, Luise von Winterfeld, Maurice de Wulf
- Muzycy, kompozytorzy, choreografowie: Adam z St. Victor, Andrea da Firenze, Antonio Zachara da Teramo, Bartolino da Padova, Bernart de Venzac, Luc d'Achery, Bertram d'Alamon, Estienne Grossin, Franco z Kolonii, Giovanni da Cascia, Guglielmo Ebreo da Pesaro, Guilhem d'Autpol, Guiraut de Borneil, Herman Munch, Johannes Roderici, Julian ze Spiry, Lorenzo da Firenze, Magister Egardus, Marchettus z Padwy, Mikołaj z Ostroroga, Niccolo da Perugia, Nicolaus Polonus, Otger z St. Amand, Peire Espanhol, Petrus de Cruce, Raimon de las Salas, Szydłowita, Uc de la Bacalaria, Wulfstan Kantor
- Pisarze i ich dzieła: Antoine de la Sale, Danilo III, Gaston Febus (Gaston III z Foix), Siluan, Teodosije, Bernard z Cluny, De Contemptu Mundi, Liber de Causis, Proslogion, Tahafut al-falasifa, Opus Majus, De Situ Terrae Sanctae
- Prawnicy średniowieczni: Alberyk z Rosate, Alvarus Pelagius, Andrzej z Isernii, Baldus, Bartolus, Boncompagno, Claude de Seyssel, Cynus z Pistoi, John Fortescue, Gilbert z Tournai, Giovanni da Legnano, Glanvil, Gotfryd z Fontaines, Goffredus de Trano, Guido Vernani, Henryk z Segusio, Hugon z Fleury, Huguccio z Pizy, Izaak ze Stelli, Jan z Paryża, Jan Teutonicus, Jean de Terre Rouge, Johannes Andreae, Jan de Deo, Łukasz z Penny, Marinus de Caramanico, Odofredus, Oldradus de Ponte, Philippe de Beaumanoir, Piotr z Ancharano, Piotr z Owernii, Pierre de Fontaines, Pietro Paolo Vergerio, Piotr de Vinea, Placentinus, Sicard z Kremony, Tankred z Bolonii, Tolomeo z Lukki
- Raubritterzy: Buch der Gebrechen, Dietrich von Quitzow, Eppelein von Gailingen, Friedrich von Neuberg, Gerhard der Mutige, Hans von Rechberg, Heinrich von Borch, Hynek Krušina IV z Lichtenburka, Jakob von Oldenburg-Delmenhorst, Jan Kolda ze Žampachu, Jan Městecký z Opočna, Johann von Quitzow, Peter II von Aarberg, Ritter von Krummensee, Thomas von Absberg,
- Władcy: Astrid Eiriksdottir, Halfdan I Biały, Halfdan II Łagodny, Harald Grenske, Jovan Uglješa Mrnjavčević, Konstantyn Dejanović, Łazarz II Brankowić, Nikola Altomanović, Olav Geirstadalv Gudrødsson, Ragnhilda Sigurdsdotter, Stefan Dabisza, Tryggve Olafsson, Vojislav Vojinović, Zawida
Inne
- Bulle papieskie: Libertas ecclesiae, Antiqua sanctorum patrum, Sicut Judaeis, Omne Datum Optimum, Milites Templi, Militia Dei, Quantum praedecessores, Laudabiliter, Manifestis Probatum, Ad Abolendam, Audita tremendi, Cum universi, Post Miserabile, Vergentis in senium, Etsi non displaceat, Quia maior, Religiosam vitam, In generali concilio, Super speculam, Solet annuere, Fraternitatis tuae, Quo elongati, Parens scientiarum, Ille humani generis, Vox in Rama, Etsi Judaeorum, Licet ad capiendos, Rex pacificus, Cum hora undecima, Si vera sunt, Impia judeorum perfidia, Inter alia desiderabilia, Dei patris immensa, Cum non solum, Cum simus super, Lachrymabilem Judaeorum, Viam agnoscere veritatis, Ad exstirpanda, Querentes in agro, Exultavit cor nostrum, Turbato corde, Habet carissima filia, Gaudemus in Domino, Pastoralis officii, Redemptor mundi, Clericis Laicos, Super rege et regina, Scimus, Fili, De Sepulturis, Antiquorum fida relatio, Pastoralis praeminentiæ, Rex regnum, Faciens misericordiam, Regnans in coelis, Alma mater, Vox in excelso, Ad providam, Considerantes dudum, Nuper in concilio, Licet dudum, Dudum in generali concilio, Licet pridem, Sane Considerante, Redemptor noster, Cum inter nonnullos, Benedictus Deus, Exultanti precepimus, Dundum ad notitiam, Gratiam Agimus, Quamvis Perfidiam, Cum natura humana, Sicut Dudum, Laetantur Coeli, Dundum ad nostram audientiam, Super Gregem Dominicum, Dum diversas, Romanus Pontifex, Cum hiis superioribus annis, Ineffabilis providentia, Exigit sinceræ devotionis, Aeterni regis, Inter caetera, Ad sacram ordinis
- en:Abbasid Caliphate – 90 interwiki
- en:990s - 72 interwiki
- en:Umayyad Caliphate – 69 interwiki
- en:Fatimid Caliphate – 59 interwiki
- en:Islamic Golden Age – 54 interwiki
- en:Crown of Aragon – 51 interwiki
- en:Goryeo – 48 interwiki
- en:Rashidun Caliphate – 48 interwiki
- en:Amir Khusrow – 47 interwiki
- en:Attar of Nishapur – 46 interwiki
- en:Knights Hospitaller – 45 interwiki
- en:Edda – 38 interwiki
- en:Duchy of Lorraine – 36 interwiki
- en:Kamakura period – 36 interwiki
- en:High Middle Ages – 35 interwiki
- en:Pala Empire – 35 interwiki
- en:Kingdom of Sussex – 34 interwiki
- en:Muhammad of Ghor – 34 interwiki
- en:The Travels of Marco Polo – 34 interwiki
- en:Taejo of Joseon – 33 interwiki
- en:Abbey of Saint Gall – 32 interwiki
- en:Emperor Gaozu of Tang – 32 interwiki
- en:Late Middle Ages – 32 interwiki
- en:Rashtrakuta dynasty – 32 interwiki
- en:Taejo of Goryeo – 32 interwiki
- en:Kingdom of Georgia – 31 interwiki
- en:Cumania – 30 interwiki
- en:Iltutmish – 30 interwiki
- en:Lotharingia – 30 interwiki
- en:Science in the medieval Islamic world – 30 interwiki
- en:Alauddin Khilji – 29 interwiki
- en:Duchy of Bavaria – 29 interwiki
- en:Emperor Taizu of Song – 29 interwiki
- en:Abu Hurairah – 28 interwiki
- en:Ibn Khordadbeh – 28 interwiki
- en:Thābit ibn Qurra – 28 interwiki
- en:Alania – 27 interwiki
- en:Hamza ibn Abdul-Muttalib – 27 interwiki
- en:Kenmu Restoration – 27 interwiki
- en:Nanboku-chō period – 27 interwiki
- en:Prince-bishop – 27 interwiki
- en:St Martin's Church, Canterbury – 27 interwiki
- en:Benkei – 26 interwiki
- en:County of Holland – 26 interwiki
- en:Historic Monuments of Ancient Kyoto (Kyoto, Uji and Otsu Cities) – 26 interwiki
- en:León Cathedral – 26 interwiki
- en:Lower Lorraine – 26 interwiki
- en:Queen Seondeok of Silla – 26 interwiki
- en:Angevin Empire – 25 interwiki
- en:Astronomy in the medieval Islamic world – 23 interwiki
- en:History of Anglo-Saxon England – 23 interwiki
- en:Mongol invasion of Europe – 23 interwiki
- en:Renaissance of the 12th century – 22 interwiki
- en:Byzantine-Bulgarian wars – 21 interwiki
- en:Muslim conquest of Egypt – 21 interwiki
- en:Old English literature – 21 interwiki
- en:Michael Scot – 18 interwiki
- en:Coenred of Mercia – 17 interwiki
- en:Theory of impetus – 16 interwiki
- en:Germanic religion (aboriginal) – 15 interwiki
- en:Medieval warfare – 14 interwiki
- en:Prince of Viana – 14 interwiki
- en:Norse religion – 13 interwiki
- en:Italy in the Middle Ages – 10 interwiki
|
Ilustracja na medal
Karolińska tabliczka z kości słoniowej przedstawiająca orła św. Jana Ewangelisty.
|
Zapraszamy do Wikiprojektu Średniowiecze
|
|